DE MOESPOT WAS EENS DE DORPSSCHOOL
ACHTEVELD: M. Moes pastoor, 2 - 11 - 1912 - J.H. Hogenkanp, architect:
Een gedenksteen die is gemetseld vanwege het feit dat Achteveld
haar eigen Rocms Katholieke school kreeg.
12 mei 1940 De school ligt onder granaatvuur.
Van einde 1700 tot 1913 gaan de katholieke en protestantse kinderen naar één school.
Aanvankelijk in een burgerwoonhuis en later de Openbare Scholen in Stoutenburg en
De Glindhorst. Het Openbaar Onderwijs valt onder de verzorging van de Nederlandse
Overheid en gezien de liberale politiek kent het een goede financiële steun. Maar
de katholieken en protestanten willen hun eigen scholen hebben, die niet direct
vallen onder het praktische toezicht van de Overheid, men wil zelf beslissen. Er
ontstaat een bijna honderd jaar durende schoolstrijd en er kant enige verbetering
ten goede voor het bijzonder onderwijs. Een enkele eigen geloofsschool moet zich
zelf financieel redden en krijgt weinig van de Overheid. Maar men zet de strijd
voort.
In 1908 wordt pastoor van Achteveld Martinus Moes en hij vindt het maar niks dat
de katholieke kindertjes naar de Openbare School van Stoutenburg gaan. Het "Rocms
Katholiek Kerkbestuur van de Parochie van Sint Joseph te Achteveld" benoemt zich
zelf meteen tot schoolbestuur en plaatst de volgende advertentie:
"Aanbesteding. Het R.K. Kerkbestuur van Achteveld, Gem. Stoutenburg, is voornemens
op donderdag 12 September 1912, voormiddags 11 uur, in het café de Roskam aldaar,
aan te besteden: het bouwen van een school bestaande uit drie lokalen, met gang,
privaten en bijkomende werken. Bestek en teekening zijn tegen betaling van 1.50
verkrijgbaar aan de Pastorie van Achteveld.".
Hoogste inschrijver is de aannemer Kunst uit Amersfoort voor bijna dertienduizend
gulden, daarna volgen zijn plaatsgenoten H. van Keulen en L.J. Hemels, dan D. Dolman
te Baarn. D.J. van Wagensveld uit Barneveld kcmt op 11.100,-. Voor honderdvijftig
gulden schrijven in gezamenlijk Gebroeders Wijntjes en Aris Boersen uit Achteveld
en de Barneveldse aannemer D.B. Nieuwstad ligt net daaronder. Gebroeders Van
Nimwegen te Achteveld willen het werk volbrengen voor 10.589,-, heel scherp,
maar het werk wordt tenslotte gegund aan de Gebroeders Kroon uit Barneveld voor
10.458,-. Pastoor Moes, die bijna dagelijks op het werk gaat kijken, zal de
school slechts één jaar bezoeken voor de Katechismuslessen, want de Herder kant
op 69-jarige leeftijd te overlijden op 22 januari 1914.
Eerste bovenmeester is A.J. Thanhauser en in 1913 gaan er 124 kinderen naar de
school. Nu in 1985 zijn er nog de schoolkinderen van toen: Hermanus en Antonius
van Bekkum, Bart en Daan en Gerritje Blcm, Jansje Bosman en Peter en Bartus
Voskuilen.
Kinderen die onder voogdij stonden, ook wel besteekinderen genoemd, waren
Bart Leeneman, Maria van Crimen, Jan Roos, Toon Rijsbergen, Ben Wieseman en
-4-
Sjoukje Zwaniger. Pastoor Gerardus Rentinek en zijn kerk - schoolbestuur nemen het
besluit van uitbreiding van één lokaal. In het bestek staat dat er een dubbele
pcripenbak moet kernen van vier centimeter eikenhout.
GEEN STERKE DRANK
"Het is verboden op het werk sterke drank te gebruiken, te halen, of beschonken
werklieden te laten werken, op boete van vijftien gulden."
öiige jaren later worden er twee lokalen bijgebouwd.
In 1923 ontstaat er een schoolstrijd tussen de katholieken van Achteveld en hun
katholieke wethouders. De wethouders willen ter geldbesparing voorstellen dat er
geen lokaal zal worden bijgebouwd, maar dat de kinderen maar naar Stoutenburg
moeten gaan, want daar heeft de school een lokaal over. Het wordt een zeer onver
kwikkelijke zaak, die meermalen wordt uitgevochten met ingezonden stukken in de
krant; tenslotte wordt er toch in Achteveld gebouwd.
In de tijd van bovenmeester Baaiman kcmt de boekhouding open: de R.K. School aan
de Doodeweg te Achteveld betaalde over de maand december 1926 aan strocm 1,70,
één hectoliter antraciet kost drie gulden, een 10 cent zegel en postaanbieding
cm te betalen 10,25 voor contributie van het Bestuur van de Groep VI der R.K.
Bijzondere Scholen in het Aartsbisdom, aan G. Schouten van café De Roskam 57J
centen voor een bamboebezem, een dweil 35 centen en drie pond groene zeep voor
zestig centen; aan Otto Wachsmuth te Leipzig is men 'schulfertig' 5,70; smid
Bourgonje een beker solderen 20 centen. Jaan van de Belt (woont in 1985 te
Hoogland) ontvangt 10,12j voor schoolschoonmaken en 10 liter zoutzuur kost bij
Van Nimwegen twee gulden.
HET VERLANGEND KINDERHAND
De krant schrijft: "Woensdagvierde de R.K. schooljeugd haar jaarlijksch school
feest. Ondanks eenige regenbuien werd cm half-tien door het dorp getrokken, waar
eenige eerepoorten waren opgesteld (Koninginnedag 31 augustus). Luide zongen de
jonge keeltjes "Wien Neerlandsch Bloed". Daarna volgden den tractatie en spelen
op het schoolterrein en lichtbeeldenvoorstelling. Nadat de kindermagen nogmaals
versterkt waren, kwam het einde van den feestdag, waarnaar zoo menig kinderhart
verlangend had uitgezien."
MOBILISATIE EN OORLOG
In de school houdt het mannenkoor zangrepetities, er worden landbouwcursussen
gehouden, de voetballers oefenen er in de lange gang.
Mobilisatie 1939: de school wordt bezet door tientallen soldaten van het 16de
Regiment Infanterie die er op de strozakken slapen.
Eerste Pinksternacht 12 mei 1940 worden er vanaf Amersfoort 144 granaten cp het
