Sp/fbkke.14
25
J. F 3
Pr. Margrietlaan 4
jsden
C.T. Schothorst
Groeneweg 90
Renkum
Hr. en MwDe Vries
Hohorstlaan 14
Leusden
J.P. van Olmen
Kelvinstraat 6a
Amers foort
MwGierman
Karekiet 7
Leusden
Mwvan Dijk
Pr. Irenelaan 48
Leusden
W. de Jong
Arnhemseweg 131
Amersfoort
Marieke Knuyt
Boekweitland 10
Leusden
J. Upperman
Roggeland 25
Leusden
J. van Tiel-Schreuder
Burg. de Beaufortweg 3
Leusden
C. Vertuin-Munnik
Maria Stuartlaan 1
Leusden
T. Veen
Pachter 18
Leusden
J. Bastmeyer
Eikenlaan 41a
Leusden
MwJ. Scholtus
Kon. Sophielaan 14
Leusden
H.M. van Woudenberg
Leidjeskamp 2
Scherpenzeel
Mw. P. Bosma-Möller
r 1
Kon. Julianaweg 12
Achterveld
Oude bouwlandgronden onder Leusden
Ing. C.J. Schothorst
Naar aanleiding van de recente heruitgave van "De Treek van
marke tot landgoed" van W.A.G. Perks heb ik, als cultuurtechnicus
van beroep, mij nader verdiept in het voorkomen van oude bouwland-
gronden in de gemeente Leusden.
In het hoofdstuk "Bodem" van genoemde publicatie is gebruik
gemaakt van de Geologische Kaart van Nederland van 1929 met een toe
voeging van het voorkomen van oude bouw 1andgronden volgens de bo-
demkaart van 1961. Nadien zijn echter meer gedetailleerde bodemkaar-
ten verschenen van de Stichting voor Bodemkartering (Stiboka) te
Wapeningen. Dit betreffen voor de gemeente Leusden de topografische
kaartblnden, schaal 1:50000, blad 32 Oost-Amersfoorten blad 32
V/es t-Amers foort verschenen in 1965 resp in 1966.
Deze kaarten geven een nauwkeuriger en meer gedetailleerd beeld
van de verbreiding van diverse bodemtypen volgens een landelijke in
deling.
I)o bodemkaart van Stiboka
Verreweg de grootste oppervlakte van de landbouwgronden in de
Gelderse Vallei bestaat volgens de indeling van Stiboka uit
"Beekeerdgronden"Dit zijn kalkloze fijnzandige gronden variërend
van leeniarm tot lichtlemig met een bruin tot zwart mineraal humus
dek van 15 tot 20 cm dik. De grondwaterdiepte varieert van gemiddeld
hoger dan 40 cm beneden maaiveld in de winter tot gemiddeld 120 cm
beneden maaiveld in de zomer. Rond llamersveld worden associaties van
Meerveen- en Broekeerdgronden onderscheiden. Dit zijn natte laag ge
legen venige gronden, eertijds deel uitmakend van een moerassig veen
gebied. Dit zijn de laagst gelegen gronden onder de gemeente Leusden.
Behalve voornoemde gronden worden "Dikke Eerdgronden" en "Laar-
podzoleronden" onderscheiden. Binnen het kader van dit artikel gaat
de interesse speciaal uit naar het voorkomen van deze gronden. Dit
betreffen de gronden die eeuwenlang als bouwland in gebruik zijn
geweest. In de onmiddellijke nabijheid hiervan kan men de oudste
nederzettingen verwachten. Op het schetskaartje van de gemeente
Leusden is de verbreiding van laatstgenoemde gronden weergegeven
volgens de kaartbladen van Stiboka.
Dikke Eerdgronden
Tot de Dikke Eerdgronden worden gronden gerekend met een niet ver
graven humushoudende bovengrond, die dikker is dan 50 cm. Voorheen
werden deze gronden aangeduid als "Enkeerdgronden"Een meer popu
laire naam is "Esgrond"vooral in Drenthe gebruikt. In de Vallei
spreekt men van "Enggronden"Het betreffen gronden, die in de loop
van de tijd met potstalmest gemengd met zand zi jn opgehoogd en als
bouwland werden gebruikt. .De mest ging in vroeger tijd uitsluitend
naar het bouwland. Het zand is afkomstig van heide- en grasplaggen,
die in de potstal werden gebracht. Het bouwland werd bij voorkeur
aangelegd op de hoger gelegen gronden, waar men zoveel mogelijk ge
vrijwaard was van wateroverlast.
Binnen het stroomgebied van de beken koos men derhalve de hoogst ge
legen terreinen. Als gevolg van de geleidelijke eeuwenlange ophoging
door de potstalbemesting kwamen deze gronden uiteindelijk 0,5 tot
1 m extra hoger t.o.v. de naaste omgeving te liggen. Zij worden daar
door tevens gekenmerkt door een relatief hoge ligging t.o.v. het
grondwaterniveau. De ophoging kan variëren van circa 0,5 tot 1 mm pe
Jaar. Voor een periode van 1000 jaar is dat een ophoging van 0,5 tot
1 m
De Dikke Eerdgronden op het kaartje aangeduid met een streeplijn,
vindt men:
1. op Oud-Leusden, op de oostelijke helling van de Amersfoortse
Berg, op een hoogte van 7 tot 15 m+NAP.
