WUITBREIDTNG^PLANwderw GEMEENTE LEUSDEN
62
jaar 1914 had de Leusdense Raad al besloten voor dit deel van de gemeente dezelfde
bouwbepalignen vast te stellen als die welke in Amersfoort voor het plan Berg-zuid
van kracht waren. (8)
Dit besluit werd genomen omdat de gemeente Amersfoort eind 1913 een groot bouwter-
j rein had verkocht aan de Amersfoortse aannemer H. Kroes. Het bewuste terrein lag
tussen Dievenweg, Appelweg en de westgrens van Leusden met Amersfoort. Op 13
februari stelde Amersfoort Leusden van deze verkoop in kennis. (9) Het Amersfoortse
1 gemeentebestuur sprak daarbij de wens uit dat de wijze van bebouwing zou aansluiten
bij het aangrenzende Amersfoortgedeelte Berg-zuid (Bergkwartier). De achtergrond
hiervan was dat men in Amersfoort verwachtte dat dit deel van Leusden binnen af
zienbare tijd tot Amersfoort zou gaan behoren. Waarschijnlijk bracht Amersfoort de
grenscorrectie in 1914 ter sprake naar aanleiding van de versnelde woningbouw op
Leusdens grondgebied. Wellicht vonden er al voor 1914 onderhandelingen plaats tussen
de beide gemeenten, maar tot nu toe werd daarover niets gevonden in de stukken.
Nog in het voorjaar van 1914 leidde het overleg tussen de beide gemeentebesturen tot
het resultaat, dat door elk van beide gemeenteraden een gelijkluidend adres aan
G.S. van Utrecht werd verzonden, met het verzoek een grenswijziging te bevordere
Als grens werd voorgesteld een lijn langs Kalkweg en Dodeweg tot aan de Lokhorstei-
brug (10). Behalve de hierboven genoemde argumenten van administratieve aard,
werd als motief aangevoerd dat de ongeveer 1550 zielen tellende bevolking van het
gebied t.n.v. de grens voornamelijk in Amersfoort werkzaam was; zij voelde zich dus
1 met de Amersfoortse bevolking verbonden. Ook lezen we dat de bevolking t.z.v. de
Dodeweg tot aan Bavoort zich geheel één voelen met die van Leusden; de veldarbeider
zoals zo vaak staan belangrijke overwegingen waren dus welkom. Niet op papier.
In één klap was Leusden een behoeftige bevolkingsgroep van ruim 1500 personen
kwijt. Het v-*lt aan te nemen dat deze overweging ook zwaar telde. Op 10 november
1916 werd de wet die de grenswijzigingen regelde in het staatsblad gepubliceerd.
Met ingang van 1917 was de lijn Laan 1914 - Dodeweg - Lokhorsterweg de grens tussen
Leusden en Amersfoort, (zie afb. 3) Het historische gebied bij de toren van oud
Leusden bleef dus bij Leusden met één blik op afb. 3 kan men zien hoe de grenslijn
a.h.w. noordelijk om deze terreinen heen liep.
4. Een vergeten uitbreidingsplan
Toen het gebied rond de Leusderweg in 1917 bij Amersfoort kwam was ook het Leusdense
uitbreidingsplan verleden tijd geworden. Het werd ook een vergeten plan, waarvan
noch in Leusden, noch in Amersfoort een dossier is teruggevonden. Toch heeft het
wel degelijk bestaan; daar wijst de teruggevonden met de hand ingekleurde kaart
"Uitbreidingsplan der gemeente Leusden" zonder meer op. Ook zijn er bij nauwkeurig
onderzoek wel zinspelignen in stukken te vinden, waardoor we dit plan met zekerheid
kunnen dateren in de periode 1910-1914, en wel zeer waarschijnlijk in winter
1913-1914.
Wat is er op de kaart zoal te zien? *■-
Het afgebeelde gebied ligt t.n.v. de Dodeweg en Laan 1914. Op een ondergrond met
kadastrale verdelign zijn bestaande en ontworpen wegen aangegeven. De kaart als
geheel doet direkt denken aan de "Jugendstil" periode: straten met veel rondingen,
plantsoenen en bossages er tussen, en ook de zorg waarmee zo'n technisch ontwerp
kleurrijk versierd is is frappant (afb. 6). Het lijkt erop dat er maar één exem
plaar van is vervaardigd. De afmeting van de kaart is 100 x 80 cm, de schaal
1:2500; een datering en ondertekening ontbreken. Om de kaart te kunnendateren is
het nodig na te gaan wat er is afgebeeld. Er bestaan nog maar een paar wegen:
Appelweg-'Grintweg van Doorn naar Amersfoort (thans de Leusderweg), Molenstraat
(thans van Bemmelstraaten de Ach car Per-gstraat (thans Verhoevenstraat)Daar
naast zijn in een andere kleur veel ontworpen straten en plantsoenen aangegeven.
Verder dan een plan is'het nooit gekomen, maar op zijn minst is het al aardig eens
even te fantaseren hoe anders dan nu het Leusderkwartier eruit gezien zou hebben.
In plaats van de voornamelijk rechte straten en hoeken van deze wijk, meer wegen
met rondingen en een parkachtig karakter, zoals we dat kennen van het gelijktijdige
Bergkwartier
Waarom dateert het plan in elk geval van na 1910? Dit moet geconcludeerd worden uit
het feit dat in het uitbreidingsplan als bestaande weg de Achter Bergstraat voor
komt. Op 15 januari 1910 vroeg de bekende Amersfoortse bouwkundige Pieter van
Achterbergh toestemming een straat te mogen maken van de Leusdergrindweg tot de
Appelweg (11); tevens verzocht hij de Raad van Leusden deze straat een naam te
geven. Zo ontstond de naam Achter-Bergstraat in 1910 (12).
In februari 1914 informeerde de inspecteur volksgezondheid hoever men gevorderd
was met het in voorbereiding zijnde uitbreidingsplan (13). Als we het volgens de
agenda op 6 maart 1914 verzonden antwoord zouden kunnen terugvinden, waren
we precies op de hoogte, maar het stuk zelf is niet te vinden (14). Toch zal er
wel <°en verband zijn met een aantekening in de notulen van B W van 13 maart 1914,
dus zo'n twee weken later: "De voorzitter brengt ter tafel een door de gemeente
opzichter ingediende nota voor werkzaamheden ten behoeve van het uitbreidingsplan
der gemeente, welke nota wordt goedgekeurd." (15)
VERKLARING
icHAAi.: i 2500®
HE fcTAANDE WEOEN
W(Tt LIC.C.EN WECCN
6. Het teruggevonden nooit-uitgevoerde bestemmingsplan
