t
11A
lets over grondeigendom en de eigenaars.
Gedurende enkele eeuwen ontwikkelde zich een stelsel, waarin de grond en
de landbouw de beslissende factoren waren, het waren belangrijke zo niet
de belangrijkste produktiefaktoren, waarop de toenmalige economie steun
de.
Het grondbezit in handen van die eigenaren welke later zorgen voor het
tot stand komen van een landgoed, wordt meestal gedoodverfd als een feo
daal stelsel, een verstarring van macht over grond en boerenbedrijf.
Maar de landeigenaar voelde zich eveneens landbouwer. Aan de bodem ver
knocht als hij was, krachtens aankoop, vererving, aankopen van vrijwil^-v
lige aanbiedingen van eigen geërfden die in financiële moeilijkheden
geraakt waren. Daarnaast beschikten de grondbezitters over een hogere
ontwikkeling, welke ook aangewend werd om de gebruikers van de gronden
daarin te laten delen. We zien de zetboerderijen verschijnen die op
enkele landgoederen voorkwamen en nog schaars voorkomen. Zelfs voor
beeldbedrijven, met wisselende resultaten. Een zetboerderij was in vele
gevallen een gunstig instituut, immers, men kon zelf aan de hand van het
bedrijfsresultaat beoordelen of een bepaalde pacht al of niet gerecht
vaardigd was, zeker in een tijd (vóór 1938) toen er van vastgestelde
pachtnormen nauwelijks sprake was.
Op het landgoed "De Boom" zijn zowel een voorbeeldbedrijf (Steenbeek)
als een zetboerderij (De Boom) in exploitatie geweest. Afgezien van de
financiële resultatan, overeenkomende met het streekgemiddelde, had de
landeigenaar de informatiebron dicht bij de hand.
De geschiedenis van het landgoed zelve.
Landgoed "De Boom" is in de loop der jaren een begrip in Leusden ge
worden, wat vanaf de oprichting een vrij rustig bestaan heeft geleid,
doch evenals zovele andere landgoederen en natuurgebieden, thans in def\
belangstelling staat.
Het landgoed is niet oud, wel geldt dat voor de hofsteden (hoeven)
die er bij behoren met de landerijen. Sommigen zijn zeer oud en vast
staat dat er een aantal reeds begin 1500 bestaansmogelijkheden hadden.
De grootte van het landgoed bedraagt
ca. 230 ha. bos
680 landbouwgrond, waarvan ca. 570 ha. aan 30 boerderijen en
ca. 110 ha. los land, bij zogenaamde "eigen" boeren in
pacht uitgegeven.
27 behoort bij totaal 41 woningen, waaronder dan ook de hui
zen "De Heiligenberg" en "De Boom".
115
i
35 veld, heide enz. samen te vatten onder de noemer "Natuur
gebied".
Tot. 972 ha. in Leusden, Woudenberg en Barneveld.
Daarnaast zijn er nog gebieden buiten deze genoemde gemeenten (Soest,
Bunschoten, Rhenen, Blokker N.H. etc.) zodat de totale oppervlakte nog
wat meer is.
•»'.oe is de naam van Huize "De Boom" ontstaan De plaats DE BOOM of
AAN DE BOOM was reeds een begrip bij de bevolking. Bij de toegangs-
brug stond namelijk een zeer oude dikke boom (wilg met "ingegroeide"
populier) waarop men allerlei aankondigingen pleegde aan te plakken,
al lang voordat er van de aanleg van een landgoed sprake was. Mej.
A.A. de Beaufort heeft altijd verteld dat haar vader gewoon geen andere
naam aan het huis kon geven.
Met de bouw van het huis zelf werd aangevangen in 1879. Het duurde drie
volle jaren voordat de bouw gereed kwam, waarbij men in aanmerking moet
nemen dat men vroeger meer tijd besteedde aan de dingen dan tegenwoordig,
terwijl ook de bouw van een degelijker makelij was. Architekt was de
toen 21-jarige A. Pothoven, grootvader van de thans aan de Arnhemseweg
wonende Adriaan Pothoven. Met het verzoek van de fam. de Beaufort is
rekening gehouden, namelijk het huis eenzelfde vorm te geven als huize
"De Voorn" in de Meern. Het is de geijkte vorm van een strak landhuis,
zonder veel poespas. Enkele sobere vormen langs de Vecht vertonen een
zelfde beeld.
det landgoed is voor een zeer klein gedeelte ontstaan door vererving,
e vader van Mej. A de Beaufort, Mr. Arnoud Jan de Beaufort, die des
tijds ook burgemeester van Leusden was, heeft bij voorbeeld door ver
erving drie hofsteden verworven, namelijk De Boom, Aan het Hek (genoemd
naar een tolhek wat aan het begin van de Hekkersteeg stond) later 't
Hek genoemd en Middelbroek.
Vanaf 1879 stelde hij alles in het werk om een fraai boscomplex aan te
leggen. Het gebied was zeer moerassig, o.a. door uitlopers van de Lun-
terse beek. Oude beekarmen (strangen) komen nog in het complex voor.
Thans is het gebied behoorlijk ontwaterd. De Lunterse beek (nu Heilig
enbergerbeek genoemd) werd min of meer gekanaliseerd, daarbij komt dat
het Valleikanaal, gegraven in de dertiger jaren door veelal werkeloze
