280
281
AiUtrX».'
Afb.3. Beken in Leusden. Fragment van een kaart van B. de Roy, "Nieuwe
Kaart vanden Lande van Utrecht" 1743. Zie Deys kaart 244.
Grenzen (algemeen)
De natuurlijke grenzen in onze omgeving werden van oudsher vooral door
beken gevormd. De algemene stroomrichting van deze beken is van oost
naar west, van de Veluwezoom naar Amersfoort (kaart 1 en 2). De lun-
terse- of Heiligenbergerbeek is in zoverre een uitzondering dat de
benedenloop globaal van zuid naar noord stroomt.(Vroeger vertoonde de
benedenloop van de Moorsterbeek eveneens een zuid-noord oriëntatie,
doch dit beekgedeelte is goeddeels verdwenen bij het graven van het
huidige Valleikanaal).
Beken vormen van nature geen stabiele grenzen omdat ze hun bedding
nogal eens verleggen. Zo lang de grond langs de beekoever van weinig
of geen belang was, zal men aan dit verschijnsel slechts minieme aan
dacht geschonken hebben en mocht de nieuwe bedding de grens gaan aan
geven. In latere eeuwen werd dit standpunt uit economische overwe
gingen meer en meer verlaten.
Bij ontstentenis van natuurlijke grenzen moesten kunstmatige grenzen
worden uitgezet. De rechte lijn is hierbij het eenvoudigst en komt vaak
voor waar de grond nauwelijks enige waarde bezat of waar de toenmalige
eigenaar zelf de scheiding mocht aangeven. (Zie ook de kaart van Noord-
Afrika of die van de Verenigde Staten). In nattere gebieden werden
zulke grenzen dikwijls door sloten of greppels gemarkeerd. Op de hogere
gronden moest men zich met grenspalen, grensstenen of gegraven kuilen
respectievelijk opgeworpen zandruggen behelpen. Later kwamen ook af
rasteringen in zwang. Kunstmatige grenzen met een kronkelig of gecom
pliceerd karakter wijzen meestal op een hoge gebruikswaarde van de
grond. Er kunnen bij dergelijke grenzen ook speciale omstandigheden
een rol hebben gespeeld, bijvoorbeeld de ligging van een gebouwtje
of een heiligdom.
De laatste decennia is er een streven om zo mogelijk autosnelwegen de
grenzen te laten vormen. Logisch, want zulke wegen vormen vaak onneem
bare obstakels als men wil oversteken. Toen echter bij een recente aan
leg van een nieuwe snelweg het torentje van Oud-Leusden in het geding
kwam, hebben plaatselijke sentimenten ervoor gezorgd dat er een uit
zondering werd gemaakt en dat het torentje bij Leusden bleef. Overeen
komstige gevallen kunnen zich vroeger ook hebben voorgedaan.
777 Schenking van Karei de Grote van de 'villa Lisiduna' aan de
St. Maartenskerk te Utrecht
De oorkonde van de schenking, welke in het latijn werd gesteld, is
