2
Expositie Leusden 1940-1945
Onder enig voorbehoud melden wij deze expositie betrekking hebbende
op de oorlogsjaren en te houden eind april/begin mei in de ruimte
onder het gemeentehuis. De definitieve data zijn nog onbekend, maar
komen t.z.t. in de plaatselijke pers. U gelieve dit bericht reeds als
een uitnodiging te beschouwen.
Fietstochten 23 mei en 26 mei
Deze data voor de tocht langs de stellingen o.l.v. J1*1. Schouten zijn
wel definitief. Het tijdstip van vertrek en verzamelpunt volgen t.z.t.
in de plaatselijke publiciteitsmedia.
Liniedijk
I.v.m. de gemeentelijke plannen tot afgraving van de Liniedijk in het
gebied de Horst heeft onze vereniging in samenwerking met de Stich
ting 'Menno van Coehoorn' haar bezwaren kenbaar gemaakt. Er zijn nog
geen beslissingen genomen.
Contributiebetaling
Namens de penningmeester wordt de leden, die dit nog niet hebben over
gemaakt, verzocht de contributie over het jaar 1990 over te maken op de
in dit blad opgenomen bankrekening.
Mutaties ledenadministratie over nov. en dec. 1989
Nieuw lid:
E.J. Schreuder Arnhemseweg 26 Leusden
Van grenzen en gerechten (vervolp,)
J. Verduin
777-1528 Het tijdvak van de bisschoppen
Gedurende meer dan 750 jaar zijn de opeenvolgende bisschoppen de lands
heren van het (Neder)Sticht geweest, dat zo ongeveer de omvang van de
huidige provincie Utrecht heeft bezeten. Tijdens die enorm lange perio
de zijn de 'gerechten' en 'heerlijkheden' ontstaan, die de bouwstenen
hebben gevormd voor de latere gemeente Leusden. Het onderscheid tussen
3
een gerecht en een heerlijkheid lag vooral in het criterium wie de
schout, die met de lagere rechtspraak belast was, mocht benoemen. Dat
was belangrijk, omdat men geheel de middeleeuwen door de justitie
hoofdzakelijk als bron van inkomsten heeft beschouwd, (v. Iterson,
p. CXX). Bij de gerechten werd de schout door de landsheer benoemd.
In de middeleeuwen was dit in 't Sticht de Bisschop. Bij een heerlijk
heid was de benoeming het exclusieve recht van de eigenaar van de
heerlijkheid.
Een lijst van omstreeks 1498 vermeldt alle gerechten van het Neder-
sticht, met daarachter de grootte in goede morgens. De 'morgen'
was een oppervlakte-eenheid van ongeveer 0,85 ha. of bunder. Een
'goede' morgen was een belastbare morgen, de woeste gronden werden
niet meegerekend. Aan deze lijst zijn de volgende gegevens ontleend,
waarbij de volgorde van de gerechten door mij is gewijzigd:
- Loesden (464), Hamersfeit (691), Aschat (280), Santbrynck (202^),
Donckelair (205^), Stoutenberch (1057). -
Uoudenberch, Manderen (=Maarn), Heyschoten en Mersberch staan even
eens op de lijst, de namen van Leusbroek, Lookhorst en Snorrenhoef
ontbreken. Elk van de bovengenoemde gerechten zal nu in het kort
worden besproken onder de naam, zoals deze in de lijst is opgenomen.
Loesden
Dit gerecht omvatte Oud-Leusden en het Heetveld, met alle bijbeho
rende gronden, waaronder de gemeenschappelijke 'meent' of 'almende',
die bij de marke van de 26 hoeven van de Leusderberg behoorde. Deze
meent strekte zich ver naar het westen uit, tot vlak onder het
huidige Soesterberg. Hoe ver is niet exact te zeggen, er zijn hier
rond 1600 nog herhaaldelijk grensgeschillen. De noordgrens zal tot in
de 19e eeuw denkelijk weinig zijn veranderd. Voor het verloop van die
grens wordt verwezen naar het artikel 'De grens tussen Leusden en
Amersfoort sinds 1824' van dhr. R. Polak in de 2e jaargang nr. 3 van
de 'Historische Kring'. De oostgrens zal aanvankelijk voor een deel
door de Heiligenbergerbeek zijn gevormd, maar tussen Bavoort en het
voormalige terrein van de Juliana Stolberg kazerne in Amersfoort
blijft de situatie vooralsnog onduidelijk. De oudst bekende grens
tussen Leusden en Amersfoort liep hier globaal om Bavoort heen en
vervolgens langs de huidige Buurtweg en Paradijsweg in de richting
van de Leusderweg tot op het vroegere kazerneterrein, maar of de
grens daar vóór 1500 ook heeft gelegen?
