A
De zuidgrens biedt wat meer duidelijkheid. Het foreest Hengestschoten
heeft geen deel uitgemaakt uan het grondgebied uan de uilla Lisiduna
en dit geeft een eerste aanduiding. Dit foreest werd later ook Wester-
wout genoemd. Uan belang acht ik nu een oorkonde uit omstreeks 1133,
waarin drie personen worden gemachtigd een 'waterganc' in het Wester-
wout te grauen waar hun dat het doelmatigst zou uitkomen, (u. Iterson,
p. 2A e.u.). Deze watergang moet urijwel zeker de Heygraaf zijn geweest,
die nog steeds in Woudenberg terug te uinden is en als afwatering
dienst doet. Deze Heygraaf, de naam is ueelzeggend, loopt in Wouden
berg uan zuid naar noord en buigt dan op de grens uan Leusden scherp
naar het oosten af. Dit laatste stuk is kaarsrecht en loost tegen
woordig zijn water op de Schoonderbeekse (=Woudenbergse) Grift, die
uit de 16e eeuw dateert. De scherpe knik naar het oosten doet uer-
moeden, dat precies hier het grondgebied uan 'Loesden' begon en dat
het laatste stuk uan de watergang uit 1133 langs de grens tussen
Leusden en het Westerwout werd gegrauen. Momenteel ligt hier de
grens tussen Leusden en Woudenberg, welke grens zich in westelijke
richting met een zeer flauwe bocht uitstrekt tot onder Soesterberg,
ouer een afstand uan meer dan zes kilometer. Tot aan het Treeker
meertje wordt deze grens door een greppel gemarkeerd. Op een kaart
uit 1717 (Deys krt. 171) wordt de flauwe bocht nog als een rechte
lijn aangegeuen. Dit zou de grens uit 777 kunnen zijn, die de uilla
Lisiduna uan het foreest Hengestschoten heeft gescheiden.
Er was in de middeleeuwen nog een andere gegrauen markering, de
Rauesloot, aan de oostgrens uan het Heetueld. Deze uormde de grens
tussen Leusden en Geeresteyn.
Hamersfeit
Uolgens C. u.d. Hengel (3), p. 2A e.u., moet Hamersueld als een
ontginning of 'cope' uit de 12e eeuw worden beschouwd. Het noorde
lijk deel uan een uitgebreid ueengebied is toen, wellicht met hulp
uan Hollandse specialisten, drooggelegd en ontgonnen. Enige oudere
hoeuen aan de rand uan het ueengebied, zoals Krakhorst en Hakhorst,
zouden in het gerecht Hamersueld zijn opgegaan.
De westgrens uan Hamersfeit is de Grift geweest, een gegrauen af
watering die nog steeds aanwezig is en onder Lockhorst in de
Heiligenbergerbeek uitkomt. Deze Grift loopt o.m. aan de oostzijde
uan de Roo uan Alderwereltlaan in Leusden-Zuid. De rest-ontginning
5
aan de westzijde uan deze Grift, waar nu o.m. Leusden-Zuid ligt,
werd tot 'Loesden' gerekend.
De Hamersueldse Wetering, die tegenwoordig noordelijk uan Groot
Krakhorst het ouertollige water in het Valleikanaal loost, uerzorgt
de afwatering uan het oostelijk deel uan Hamersueld, maar heeft
denkelijk nooit de oostgrens geuormd. Die grens lag wat uerderop,
langs de Asschatter- of Moorsterbeek, ongeueer ter plekke waar in
onze eeuw het Valleikanaal werd gegrauen. De noordgrens, tussen
Hamersfeit en Stoutenberch, moet eueneens nabij het Valleikanaal
worden gezocht.
De zuidgrens is uolkomen duidelijk. Dat was een kaarsrechte af-
wateringssloot tussen de Grift en de Hamersueldse Wetering, ter
hoogte uan de boerderij 'De Zuidwind'Deze boerderij ligt ulak bij
de spoorwegouergang uan de Hamersueldseweg, waar deze weg een
S-bocht maakt. De Zuidwindsesloot'met een oost-west oriëntatie,
is nog uoor een goed deel aanwezig en dateert uit de tijd uan de
ontginning.
Aschat
Het gerecht uan Aschat was uanouds tussen twee beken gelegen, de
Modderbeek in het noorden en de Assatter- of Moorsterbeek in het
zuiden en het westen. (Bij het grauen uan het Valleikanaal is de na
tuurlijke westgrens uerloren gegaan.) Aan de oostzijde grensde Aschat
aan het gerecht Santbrynck, het latere Snorrenhoef. De ontginning
uan Aschat heeft in oostelijke richting plaats geuonden; de oudste
hoeuen lagen dicht bij het huidige Valleikanaal.
Santbrynck
De bouengenoemde lijst uit ca. 1A98 uermeldt het gerecht Santbrynck,
terwijl Snorrenhoef ontbreekt. In een later te bespreken plakkaat
uan Karei V uit 155A worden Snorrenhoef en Santbreng in één adem
genoemd, alsof deze een eenheid uormden. Er is alle reden om aan
te nemen dat de naam Santbrynck de oorspronkelijke naam uan het
gerecht is geweest, temeer omdat deze naam is uerbonden aan één
uan de oudste hoeuen in dit gebied.
