8
9
afgebakend. Daarbij komt nog dat de landmeters van vroeger het niet
gemakkelijk hadden. Pas met het kadaster, dus ver na 1800, werd een
centraal coördinatenstelsel ingevoerd, zodat men een samenhangend
stelsel aan landkaarten kon vervaardigen. De betrouwbaarheid van de
kaarten steeg daarna met sprongen.
1528-1579 Het tijdvak van de Spaanse Habsburqers
Het beginjaar van dit tijdvak ligt vast, in 1528 nam koning Karei V
de wereldlijke macht in 't Sticht over van de elect Hendrik van
Beieren. Over het einde van het tijdvak kan men van mening verschil
len, de tachtigjarige oorlog was in volle gang en de toestand was
zeer verward. De keuze is gevallen op 1579, het jaar van de Unie van
Utrecht en tevens het jaar, dat de stad Amersfoort gedwongen werd het
kamp van de opstandelingen te kiezen.
Lockhorst werd in 1536 tot Ridderhofstad verheven. De direkte ge
volgen hiervan waren alleen van politieke aard.
In 1549 werd door Karêl U vergunning verleend om de Schoonderbeekse
Grift te graven teneinde turf te kunnen afvoeren uit de omgeving van
Amerongen. Deze Grift, bij ons beter bekend onder de naam van Ulouden-
bergse Grift, komt uit op de Luntersebeek en werd de laatste ander
halve kilometer ter plaatse van de oude Ravesloot gegraven. De Grift
vormt hier nog steeds de oostgrens van het Heetveld en dus van Leus
den. Zoals vermeld loost de Heygraaf zijn water op de Woudenbergse
Grift, maar dan wat zuidelijker. (Vóór het graven van de Woudenbergse
Grift voerde de Heygraaf het water af naar een zijtak van de Lunterse
beek, via Geeresteyn).
Enkele jaren later moet er opnieuw worden gegraven, nu om de Eem
tussen Amersfoort en Isselt te verdiepen. ÜJ.F.N. van Rootselaar (1
vermeldt op p. 18 o.m. het volgende:
"VI Junij ao LU. Order van "Keyser Karei V."
Uoorts zal die vrijheyt van Amersfoort tot die verdiepinge (v.d. Eem)
contribueren en uytschycken derthyen grevers tot laste derzelve
vrijheyt en die van Luesden mit Lockhorst zeven grevers, die van
Hamersfeit zesse grevers, die van Snorrenhoef en Santbreng twee
grevers, Stoutenborch seven grevers, Donckelaer twee grevers, Maren
eenen grever, Maersberge twee grevers, Asschat vier grevers, Uouden-
berch en Henschoten thyen grevers...."
Lockhorst is hier aan Leusden gekoppeld (niet aan Hamersveld), terwijl
Snorrenhoef en Santbreng als kennelijke eenheid worden vermeld. Leus-
broek komt ook in deze opsomming niet voor.
Tot afsluiting van dit tijdvak een citaat uit Uan Iterson (2), p. 616,
waarin het gebied van de marke van de Leusderberg in het jaar 1561
als volgt werd omschreven:
"tot deselve XXUI houven behoert seecker gemeente, gelegen tusschen
die gemeente van Zeyst ende die beke, streckende aen Heynschoeten.
Het gemeenschappelijke grondgebied van de 26 hoeven van Leusden, de
meent of almende, lag volgens deze omschrijving tussen de meent van
Zeist en de (Lunterse) beek, met Henschoten als (zuid)grens. De
deelgerechtigde hoeven lagen niet noodzakelijkerwijze binnen het om
schreven gebied. Zo lagen de oorspronkelijke hoeven van de Leusbroeker
ontginning er buiten, hoewel ze van meet af volwaardige markegenoten
zijn geweest.
1579-1795 Het tijdvak van de Staaten sLands van Utrecht
Binnen de nieuwe Republiek der Zeven Uerenigde Nederlanden waren de
gewestelijke Statenvergaderingen soeverein. De 'Staaten 'sLands van
Utrecht' (Staten van Utrecht) waren dus de nieuwe 'landsheer' in
onze provincie. Dit is zo gebleven totdat in 1795 de Bataafsche Repu
bliek werd uitgeroepen. Uoor de gerechten verandert er voorlopig
heel weinig, de nieuwe religie wordt slechts schoorvoetend ingevoerd.
De oudste kaarten, die bewaard zijn gebleven en waarop de omgeving
van Leusden wat meer details vertoont, stammen uit de jaren rond
16GD. Zo is er een befaamde schetskaart van de Leusderheide (Deys
nrs. 141 en 142), waarvan het origineel uit 1594 dateert. Deze kaart
werd vervaardigd in verband met een grensgeschil. De noordwestgrens
van (Oud) Leusden, dus de grens met Amersfoort was hierbij in het ge
ding. Natuurlijke grenzen hadden hier altijd ontbroken. Het oorspronke
lijke loofbos was vooral door de schapen getransformeerd tot een grote
stille heide met slechts enkele zandwegen. Eerst was er genoeg voor
iedereen, maar later zit men elkaar figuurlijk flink in de haren. Op
de achterzijde van de kaart uit 1594 staat de beschrijving van het be
trokken gebied.
"Annotatie van het Leusdervelt.
Het Leusdervelt begint aan den Dyeffwech opstreckende ter galchwert
ende van de galge over de Loopbergen ende soe door den Nort ende
voirt tusschen beyde de Santbosschen daer over de Swerten berch ofte
Uosberch in de Striloo toe ende vandaer weder kerende langens het
