80
Wat feiten op een rijtje
- De naam van de ploeg stamt uit de middeleeuwen. Eén van de oorspron
kelijke betekenissen lag in de sfeer van een stuk land, een akkermaat
of een normaal boerenbedrijf.
- De Hamersveldse ploeg mat 60 morgens of ruim 50 ha. Dat is aanzien
lijk meer dan de 16 morgens die elders worden vermeld.
- De totale oppervlakte van Hamersveld werd vrijwel exact op 900 mor
gens gesteld. Hiervan waren er in 1664 71morgens schouwplichtig.
- Rond 1700 zijn nog 5 bedrijven van één ploeg aanwezig. De opper
vlakten van de kleinere kavels is, met de morgen als maatstaf, opval
lend vaak een 75-voud.
- Vóór de Hamersveldse ontginning lagen er al een aantal bedrijven op
de wat hoger gelegen gronden. Van deze bedrijven liggen rond 1700
Hamersveld, Bruinhorst en Zuidwind tevens langs de Hamersveldseweg en
meten dan de volle ploeg.
- De "ui"-klank is Zuidwind hoort daar feitelijk niet thuis.
- De "Zuidwind" kreeg zijn huidige naam tijdens of na de grote ont
ginning.
- De boerderij "Wetering" kreeg zijn naam tijdens of na het graven
van de Hamersveldse wetering.
Eeen korte konklusie
De ploeg van 60 morgens moet de maatstaf voor de bedrijfsgrootte
tijdens de Hamersveldse ontginning zijn geweest. Drie van de oorspron
kelijke huispercelen langs de Hamersveldseweg, te weten Hamersveld,
Bruinhorst en Zuidwind, werden tijdens die ontginning ingepast en op
ploeggrootte gebracht.
Hollandse naamgeving tijdens de ontginning lijkt aantoonbaar.
Een poging tot reconstructie
Uitgangspunten:
- Hamersveld was ca. 900 morgens groot. Bij een ploeg van 60 morgens
was er slechts plaats voor 15 volwaardige bedrijven.
- De nieuwe bedrijven ten tijde van de ontginning zullen vrijwel
zeker de volle ploeg hebben gemeten. De drie oorspronkelijke huisper
celen langs de Hamersveldseweg (Hamersveld, Bruinhorst en Zuidwind)
kregen eveneens deze afmeting.
81
- Alle percelen langs de Hamersveldseweg en zijn noordelijke ver
lenging zijn schouwplichtig geweest. In 1664 waren in totaal ruim 712
morgens aan de schouw onderworpen. Dit doet vermoeden dat er kort na
de ontginning slechts 12 bedrijven, met in totaal ca. 720 morgens,
langs deze weg hebben gelegen. (Al eerder kwam ik, via de kavelbreedte
tot hetzelfde resultaat).
- Voor de andere huispercelen (Hakhorst, Krakhorst en resteren zo
ca. 3 ploegen van 60 morgens. Er kunnen uiteraard vier of méér van
zulke percelen zijn geweest, maar die moeten dan tijdens de ontginning
gemiddeld minder dan 60 morgens hebben gemeten. Groot kan het aantal
van die bedrijven echter niet zijn geweest (Hamersveld, Bruinhorst en
Zuidwind doen in dit rijtje niet mee).
Een en ander leidt tot het volgende schematische kaartje (afb. 6).
Afb. 6. Poging tot rekonstruktie van de Hamersveldse ontginning.
