132
De Liniedijk
Behalve de Slaperdijk bezat Leusden nog een extra beveiliging tegen
het water, en wel de Liniedijk als onderdeel van de in de achttiende
eeuw aangelegde Grebbelinie.
Om een vijand, komende uit het oosten, te kunnen tegenhouden was
reeds veel eerder de Hollandse Waterlinie aangelegd, lopende van
Naarden, oostelijk langs Utrecht, via Vreeswijk en Gorinchem naar
het Hollands Diep.
In de loop der tijden bleek de behoefte aanwezig aan een meer
vooruitgeschoven linie, waar in eerste aanleg de vijand, wellicht
zij het slechts tijdelijk, kon worden tegengehouden, zodat men meer
tijd kreeg de Hollandse Waterlinie te kunnen inunderen (onder water
zetten.
Ook bij de aanleg van een vooruitgeschoven linie speelde de mogelijk
heid van inundatie een voorname rol en de Gelderse Vallei bleek
hiertoe bij uitstek geschikt.
Zo ontstond de Grebbelinie, waartoe een dijk (de Liniedijk) werd
aangelegd, lopende van de Rode Haan bij de Klomp via Woudenberg,
Leusden, oostelijk langs Amersfoort en verder langs de Eem naar
de Zuiderzee.
Ten oosten van deze liniedijk konden grote gebieden onder water
worden gezet, tenminste wanneer de waterstand, o.a. in de Rijn, zulks
mogelijk maakte, want dat bleef een zwak punt.
In deze Grebbelinie werden meerdere verdedigingswerken aangelegd,
vooral op plaatsen, waar inundatie niet voldoende bescherming bood.
Ook de Slaperdijk werd in dit verdedigingsstelsel opgenomen met aan
het begin bij de Rode Haan het Fort Buursteeg en aan de einde ten
noordwesten van Renswoude het Fort Daatselaar.
Een probleem bij inundatie van de Grebbelinie was ook het aanzien
lijke hoogteverschil, dat van zuid naar noord niet minder dan B.50
meter bedroeg, zodat het water zeer snel weer zou kunnen wegvloeien.
Om dat tegen te gaan werden op enkele plaatsen dijken aangelegd, die
dwars op de Liniedijk stonden, zogenaamde komkeringen of keerkaden.
De gebieden tussen twee van deze dijken noemde men kommen.
Onder andere werd zo'n keerkade aangelegd bij Woudenberg, de
Roffelaarskade en ook bij Asschat, de Asschatterkeerkade. Op de
plaatsen, waar de keerkade aansloot op de Liniedijk, werden verde
digingswerken aangelegd om te voorkomen, dat de vijand van die keer
kaden gebruik kon maken om droogvoets door het geïnundeerde terrein
133
foto III: De Munnikeheul in de Slaperdijk bij Renswoude
Archief; J. Renes
te kunnen komen. In Asschat heette dat verdedigingswerk "het Werk op
de Asschatterkeerkade".
Gezien de historische waarde van dit wat verwaarloosde en vergeten
stukje leusden heeft onze Historische Kring enige tijd geleden bij
het gemeentebestuur aangedrongen zich in te spannen voor het behoud
en renovatie van dit monument.
Vandaar dat we met dit artikel over de watersnood van 1855 even op
een zijspoor zijn gegaan.
Slechts in tijden van oorlogsdreiging werd aan het onderhoud en ver
betering van de Grebbelinie de nodige aandacht besteed en kennelijk
was dat ten tijde van de dijkdoorbraak in 1855 niet het geval.
Nadat de Slaperdijk was bezweken, bereikte het water al spoedig
ook de Liniedijk en op een paar plaatsen was ook deze dijk niet
tegen de krachten van het water bestand en wel tussen Bruinenburg
en Asschat.
Hoewel hieromtrent niet voldoende duidelijkheid kon worden verkregen,
is het zeer waarschijnlijk, dat het water op plaatsen, waar o.a. de
Leusbroekerweg en Asschatterweg door de Liniedijk liepen, weinig
weerstand heeft ondervonden.
Zo liepen al spoedig ook grote gebieden ten westen van de Liniedijk
