170
De viering van Sint Maarten
Mevr C E. Loopstra
Wie was Sint Maarten?
Maarten, of Martinus, werd geboren rond het jaar 316. Hij was de zoon van een
Romeins officier en werd in Italië opgevoed. Hij trad in dienst van de ruiterij van de
Romeinse keizer en zo kwam hij als onderofficier terecht in de Franse stad
Amiens, waar zijn garnizoen gelegerd was. Van jongs af aan voelde Maarten zich
aangetrokken tot de Christelijke kerk Hij bofte nogal want de Christenen waren tot
die tijd streng vervolgd, maar juist in de vierde eeuw kwam daar verandering in De
keizers begonnen hen te steunen en in 394 werd het Christendom
staatsgodsdienst
Op een winterdag, zo luidt de legende, ontmoette Martinus een halfnaakte
bedelaar bij de stadspoort van Amiens, en omdat hij al zijn geld al aan aalmoezen
had uitgegeven, nam hij zijn zwaard en sneed daarmee zijn mantel in tweeën en
gaf de bedelaar de helft.
Zijn metgezellen lachten hem uit. Maar 's nachts kreeg Martinus een droom waarin
Christus verscheen met de halve mantel aan Daarop besloot hij ontslag uit de
dienst te nemen en zich te laten dopen.
Men heeft zich overigens wel afgevraagd waarom een heilige die bekend staat om
zijn vrijgevigheid, die arme man afscheepte met een halve mantel. Waarschijnlijk
moeten we hem toch niet van gierigheid betichten, een Romeins soldaat kon niet
ongestraft zijn dienstkleding afleggen!
Maarten wijdde de rest van zijn leven aan de Kerk. Talloze legenden vertellen over
zijn wonderbaarlijke verrichtingen, zoals het uitdrijven van duivels.
Zijn onbaatzuchtigheid en naastenliefde maakten hem zo geliefd dat hij in 371 tot
bisschop van Tours werd gekozen. Aan deze gebeurtenis is ook een legende
verbonden. Martinus, die niet eens de priesterwijding had ontvangen, zou er niet
veel voor gevoeld hebben om bisschop te worden en verstopte zich in een
ganzenhok. Maar de ganzen verraadden met hun gegak zijn schuilplaats en hij
moest eraan geloven Dit zou de reden zijn dat de gans aan St. Maarten is gewijd
171
Martinus stierf in 397 en werd in de 5e eeuw heilig verklaard Dat hij populair was,
mag blijken uit het feit dat hij beschermheilige van Frankrijk werd, een plaats die hij
tegenwoordig moet delen met een concurrente, namelijk Jeanne d' Are.
Zijn halve mantel(in het latijn 'cappa') werd voortaan bewaard in een speciaal
gebouwtje, kapel genaamd en leeft als zodanig voort in onze taal. Een kapelaan
was oorspronkelijk niets anders dan de bewaarder van de mantel van Sint
Maarten.
Sint Maarten werd ook al gauw buiten Frankrijk populair. Met de Franken kwam
zijn verering mee naar ons land Enkele van onze oudste kerken zijn aan hem
gewijd, met als belangrijkste de dom van Utrecht. Maar denkt u maar aan de
Martinitoren in Groningen
Elf november, de dag van zijn begrafenis, werd Sint Maartens officiële feestdag en
juist die datum heeft er, denk ik, flink toe bijgedragen dat zijn feest, behalve een
kerkelijk feest, een groot volksfeest werd
Wat is er dan zo bijzonder aan die dag, zult u zich afvragen?
Om te beginnen duurde de Adventstijd, de voorbereidingstijd voor Kerstmis, in de
Middeleeuwen zes in plaats van vier weken en begon dus op 12 november. De
dag ervoor, de 11e van de 11e(denk aan de Pnns-Carnavalverkiezingen), was
voorlopig de laatste gelegenheid je te buiten te gaan Net zoals we nu nog
Carnaval vieren vlak voor de Vasten, de voorbereidingstijd voor Pasen
Ten tweede viel de 11e november in een periode die al een speciale betekenis
had, vooral voor de boeren De oogst was binnen, het werk op het land was
gedaan, het vee ging op stal. De druivenoogst liep af, de most, en soms ook al de
jonge wijn, kon gedronken worden
Tenslotte was november ook nog eens de slachtmaand. Na een lange zomer van
vetmesten waren de varkens en ganzen op hun lekkerst.
Wat was er logischer dan de bestaande feestelijkheden rond de oogst en slacht te
concentreren op Sint Maartensdag als een soort Nieuwjaarsdag voor boeren? Alles
wat je nodig hebt voor een feest was volop aanwezig: eten, drinken en vrije tijd
Tegen deze achtergrond is het niet moeilijk een verklaring te vinden voor oude
Sint-Maartensgebruiken:
- de Sintmaartensdronk, die men hief bij het openen van de eerste vaten nieuwe
wijn;
- het eten van de Sintmaartensgans Een legende over gakkende ganzen hebben
we daar niet eens bij nodig
