172
En stond u ook niet altijd wat vreemd te kijken van lied-teksten als 'Sinte Maarten
had een koe, die moet naar de slager toe? Het is gewoon een verwijzing naar de
slacht
Het bleef niet bij eten en drinken Bij een feest, en zeker een kerkelijk feest ter ere
van Milde Maarten, zoals men hem noemde, vergat men ook de zwakken in de
samenleving niet: de armen, invaliden en kinderen Er werd brood en geld
uitgedeeld en de armen kregen toestemming bedelend langs de deuren te gaan
De kinderen kregen een dag vrij en trokken rond om kastanjes, noten, appels en
dergelijke op te halen, die daarna in manden boven vuren werden geroosterd Af
en toe werd de mand geschud en kon men grabbelen naar lekkers
'Schuddekorfsdach' werd Sintmaartensdag dan ook wel genoemd Vuur speelt
trouwens in alle culturen een belangrijke, vaak magische rol en het hoeft ons dan
ook niet te verbazen dat we het tegenkomen bij de viering van Sint Maarten, als
het koud is en vroeg donker. Sintmaartensvuren werden tot in de 18e eeuw in het
hele land gestookt
Sommigen willen een diepere verklaring en zien in de vuren Oudgermaanse
noodvuren, zoals ze de Maartensgans de heilige vogel van Wodan of een Romeins
ganzeoffer ter ere van de god Mars(Martinus betekent man van Mars), maar
dergelijke verklaringen zijn moeilijk te bewijzen
Op het schilderij van Pieter Balten, genaamd Sintmaartens-kermis, komen we een
heleboel aspecten van het feest tegen.
Sint Maarten is nog heel lang een spontaan volksfeest gebleven, ondanks alle
verboden die rond 1600 met de Reformatie kwamen Toch verloor het feest op den
duur voor volwassenen zijn betekenis De Advent ging terug naar vier weken zodat
11 november wat dat aangaat zijn speciale betekenis verloor. Slachten deed men
steeds meer het hele jaar door en langzaam maar zeker namen de boeren het
burgerlijke Oud en Nieuw over Een excuus om te bedelen was ook steeds minder
nodig toen de welvaart begon te stijgen
Tegenwoordig wordt het Sintmaartenslopen eigenlijk alleen nog door kinderen
beoefend Onder leiding van volwassenen gaan ze met brandende kaarsjes in
uitgeholde wortels en rapen, of, nog moderner, in papieren lampions, gaan ze als
het donker wordt langs de straat Ze zingen oude en nieuwe bedelliedjes, waarin
merkwaardig genoeg Sint Maarten vaak de rol van bedelaar is toebedeeld
De oude liedteksten zijn voor de kinderen vaak volkomen onbegrijpelijk geworden
en worden dan zonder blikken of blozen aangepast De oude smeekbede 'Sinte
Maarten, wat er t koud, geef me 'n turrefie of 'n hout' doet al de ronde in de
versie 'Sinte Maarten, wat is 't koud, ik lijk wel een diepvriesbout'1
173
Sint Maartensliedjes
R Vroon-Roubos
Bij het feest van Sint Maarten behoren liedjes het bekendste liedje hebt u in het
bovenstaande artikel kunnen lezen. De volgende twee liedjes behoren daar ook bij:
Sint Martinus bisschop
roem van alle landen
dat wij hier lichtjes lopen
is voor ons geen schande
Bij het langs de deuren gaan, zingen de kinderen:
Hier woont een rijk man
die veel geven kan
veel wil hij geven
lang zal hij leven
zalig zal hij sterven
de hemel zal hij erven
God zal hem lonen
met honderdduizend kronen
met honderdduizend rokjes an
daar komt Sint Marten an
Beide liedjes komen uit het boek van dr Tjaard den Haan Onze Volkskunst,
Amsterdanm 1979 Dit boek bevat allerlei zaken over volkskunst, zoals
koekplanken, knipprenten, klederdrachten etc Het is aanwezig in de Openbare
Bibliotheek van Leusden Ook de Leusderkrant van 17 november 1993 had een
lezenswaardig artikel over de Sintmaartensviering van Annelies Heuvelink in de
rubriek 'In de schijnwerper'
