202
Ter vergroting van de geringe omvang heeft men het Zuurbroek er toen
bijgevoegd
De oud-archieven van Leusden bevatten, naast de blaffaards van oud-
schilden, enkele documenten uit de 17e eeuw waarin het Zuurbroek
eveneens ter sprake komt. Zo moesten de inwoners van Zuurbroek o.m.
meebetalen aan het onderhoud van de Bavoortse brug (L. 44). Over
bruggen gesproken, we hebben zojuist gezien dat de erven in Leusbroek
relatief veel land hebben bezeten in Zuurbroek, ergo aan de over
kant van de Lunterse beek. Tevens waren zij deelgerechtigd in de marke
van de Leusderberg. Dat deelgerechtigd zijn - een 'waardeel' be
zitten - was aan het betreffende erf gekoppeld. De bewoners van dat
erf mochten op de Almende, de Leusderberg, schapen houden, hout hak
ken, plaggen steken, bijenkorven plaatsen en wat dies meer zij. Ook
daarvoor moesten zij de beek over. De vraag rijst waneer en waar de
eerste brug over die beek werd gebouwd.
3.5 Twee rest-ontqinninqen
De Hamerveldse Grift heeft van oudsher de grens tussen Leusden en
Hamersveld gevormd. Tussen de Heiligenbergerbeek en deze Grift ligt
een forse strook land, met van noord naar zuid:
- De reeds vermelde Heiligenberg, van oorsprong een kloostergoed.
De Heiligenberg werd in 1647 verkocht en viel daarna onder Asschat.
Merkwaardigerwijze komt De Heiligenberg daarna zowel in de blaf-
faards van Leusden als die van Asschat voor. De bewoners zullen
echt niet dubbel hebben betaald;
- Het allodiale goed van Lokhorst, in feite een eigen rechtsgebiedje
van geringe omvang. In de blaffaards wordt Lokhorst tot Leusden
gerekend.
- Het Middeleeuwse~erf Ruitenbeek.
- De Grift, weer wat zuidelijker, als een vrij late afsplitsing
van Ruitenbeek.
- Dan volgt 'Het Oude Land', hier het meest zuidelijk deel van
Leusden en - gezien de naam -, waarschijnlijk al vroeg ontgonnen
vanuit (Oud-)Leusden. Dit leid ik af uit de naam en uit het feit
dat Het Oude Land' nog tot Leusden werd gerekend.
- De weer wat zuidelijker gelegen Bieshaar is duidelijk een rest-
ontginning geweest. Het was het meest noordelijke erf van Leusbroek.
Het lag westelijk van de Leusbroekse ontginning. Het grote erf
203
werd in de 18e eeuw gesplitst in de Oude- en in de Nieuwe Bieshaar.
Aan de oostzijde van het echte Leusbroek lag eveneens zo'n restont-
ginning, De Kromme Steert, die aan de oostzijde door een zijtak van de
Luntersebeek werd begrensd, welke zijtak de tiloutsloot werd genoemd.
Hier lagen Grote Kromme Staart, van het St. Pieters Gasthuis, en
Kleine Kromme Staart van de broederschap van St. Joost. Beide instel
lingen waren in Amersfoort gevestigd. De rij werd gesloten door de
Bijlaars Fundatie, een vicariëngoed van 20 morgen. De erven in De
Kromme Steert zijn nooit toegelaten tot de marke van de Leusderberg;
dit in tegenstelling tot het erf Bieshaar.
Met klem wil ik stellen dat deze ontginningen en uitbreidingen niet
achter elkaar komen, maar vaak min of meer gelijktijdig tot stand
zijn gekomen. De Bieshaar en De Kromme Steert zullen denkelijk na de
ontginning van Leusbroek zijn aangepakt - en dat zelf pas na de ont
ginning van Hamersveld aan de orde kwam - maar kunnen toch nog qua
erf veel ouder zijn dan b.v. Bruine Haar of 't Veentje. Bovenstaand
overzicht geeft dus volstrekt geen volgorde in de tijd.
3.6 De goederen van Vlooswijk
C. v.d. Hengel (blz. 76) vertelt dat de Amsterdamse patriciër-
koopman Jan Claeszn van Vlooswijck de erven Nort en Grote Hoek had
gekocht. Zijn opvolger Cornells van Vlooswijck moet de goederen
van Vlooswijck in 1676 wegens schulden laten schatten. Op blz. 107
worden de in Leusden gelegen bezittingen keurig door v.d. Hengel
opgesomd. Dat waren er nogal wat. liJe vinden ze terug in de blaffaards
onder een apart hoofdstukje, omdat van de goederen van Vlooswijck een
aantal lasten - waaronder het oudschildgeld - waren afgekocht en
men zich terdege rekening moest geven welke goederen hiermee waren
gemoeid.
De 'Memorie van Landerijen van de Heer van Vlooswijck' in de blaffaard
uit 1716 geeft 15 items, met in totaal 715 morgen (aan akkerland),
helaas echter zonder namen van de erven en percelen. Elders in de
blaffaards lezen we dat ook 'Het Swarte Berghjen' en 'Weilom' in
het bezit van Vlooswijck zijn geweest. Dat Zwarte Bergje was een be
kende tapstede nabij de plek waar nu in Amersfoort het Borneoplein
ligt. Nort was een vroegere naam van de huidige boerderij Vlooswijk,
