192
- Hamersveld;
- Asschat (na 1647 inclusief De Heiligenberg);
- Snorrenhoef;
- Donkelaar (werd in 1832 bij Woudenberg gevoegd)
- Stoutenburg.
Leusderbroek werd qua blaffaards pas in 1767 losgekoppeld van
Leusden. Stoutenburg stond los van Leusden en had zijn eigen leggers
Het oudschildgeld werd tot in de Franse revolutie geheven. Uiteraard
moesten de registers gedurende deze periode van ruim 2^ eeuw van
tijd tot tijd worden aangepast of vernieuwd. Er kwamen nieuwe eige
naars en bruikers, landerijen werden gesplitst of samengevoegd, etc.
Twee zaken bleven echter in principe ongewijzigd:
- het totale bedrag aan oudschildgeld per deelgebied;
- de hoeveelheid belastbare grond. (Alleen bij de eerste revisie van
de registers, rond 1599, zien we een gering aantal nieuwe percelen
van zeer beperkte afmetingen verschijnen, de zgn. Novalia).
Dankzij deze vernieuwde registers kunnen wij de geschiedenis van
iedere boerderij - ik spreek voortaan liever van 'erf' en versta
daar de boerderij met zijn nevengebouwen en bijbehorend land onder
- en van iedere kamp akkerland vanaf 1536 in grote lijnen volgen.
De tenaamstelling van de erven met hun boerderijen en van de kampen
heeft me een aantal problemen opgeleverd, want lang niet elk erf
werd bij name genoemd. Wen volstond met de naam van de eigenaar en
met die van de gebruiker en wist het dan wel. De namen van de boerde
rijen kon ik voor vrijwel de volle honderd procent achterhalen. Van
de losse percelen kan dat helaas niet worden gezegd.
Het ligt in de bedoeling dat de gegevens uit de blaffaards van oud-
schilden van Leusden en Stoutenburg in een drietal deeltjes zullen
worden uitgegeven. Het eerste deeltje, Leusden met 't Heetveld en
Leusbroek, zal waarschijnlijk nog dit jaar verschijnen. U krijgt
daarvan nog wel bericht via dit verenigingsblad.
3. 1e Deelgebied: Leusden (met het Heetveld) en Leusbroek
3.1 De vier ontwikkelinqskernen van Leusden
193
We kunnen binnen Leusden een viertal ontwikkelingskernen onderscheiden
(Afb. 1
1Oud-Leusden. De roemruchte 'villa Lisiduna' heeft aan de wieg van
Leusden gestaan. In de direkte omgeving van deze 'villa' werd
landbouw bedreven en werden een aantal erven gevestigd;
2. De Heiligenberg, met Lokhorst
3. De Ooievaarshorst.
4. Het Heetveld, met denkelijk Loef als oudste erf.
Bij 2 t/m 4 zijn zgn. 'oude landbouwgronden' aangetoond, waar de primi
tieve bemesting nog met bosstrooiselmest heeft plaatsgevonden. (Perks,
blz. 17). Vanuit genoemde vier kernen werd Leusden verder ontgonnen
en ontstonden ook een aantal nieuwe erven (Afb. 2).
ad 1. Oud-Leusden, met IMort (Vlooswijk), Groote Hoek, Grootveld en
Velddorp vertoonde de meeste expansiedrang. V.d. Hengel (blz. 88)
wijst er al op dat de beste stukken elders in Leusden al vroeg in ge
bruik werden genomen. Bavoort met direkte omgeving lijkt zo vanuit Oud-
Leusden te zijn ontgonnen. De blaffaards laten zien dat 'De Blocke bij
Bavoort' Van Grootveld is geweest. De Lieve Vrouwe Capel in Amersfoort
heeft rond 1600 drie percelen grond in eigendom nabij Oud-Leusden,
waaronder het erf Velddorp. Elk van die drie stukken bezit op zijn
beurt een stuk grond net ten zuiden van deze 'Blocke'. Die drie
stukken worden bij elkaar gevoegd en vormen dan de Bruine Haar, een
erf dat in de blaffaard van 1536 nog niet werd vermeld.
ad 2. Het kloostergoed De Heiligenberg was volgens de blaffaard van
1536 in het bezit van Meyns de Wilt te Amersfoort en telde toen
16 morgen aan akkerland. Was deze Meyns de rentmeester? De latere
boerderijen op De Heiligenberg, zoals 't Hek en Heiligenbergzicht
worden in de blaffaards van Leusden niet als zodanig genoemd. Lokhorst
was een allodiaal (onafhankelijk) gebiedje van geringe omvang, met
wortels in de vroege middeleeuwen. Ruitenbeek was binnen deze groep
een oorspronkelijk en middeleeuws erf, waarvan na 1536 de Grift werd
afgesplitst. Ik kom daar nog op terug.
ad 3. De Ooievaarshorst heeft (waarschijnlijk) aan de wieg van 't
Veentje gestaan, dat al in de blaffaard van 1536 voorkomt: 'daer
