3. De Novalia.
4. De Meent.
261
Belastingregisters uit 1599 en later (S 27) noemen een viertal Novalia of nieuwig
heden, die na 1536 werden gebouwd: De Gort, De Buik, De Muis en een anoniem
huisje, dat later 't Vinkenest werd genoemd (Afb.2). Bekende namen in Stoutenburg,
vooral wanneer men bedenkt dat De Muis later De Mus werd genoemd, welke Mus
aan de wieg van het latere Musschendorp heeft gestaan. De huisjes werden met
toestemming van de gezeten boeren langs de rand van de Meent gebouwd: 'bij
consent van de Geerfden (geërfden) op een weijnigh Lants', zoals de geijkte termino
logie luidde. Die toestemming was vereist omdat men de Meent als gemeenschap
pelijk eigendom beschouwde. De huisjes dateren uit de 16e eeuw en vormden de
eerste inbreuk op de regel dat men op de middeleeuwse hoeven woonde.
Later, in 1643, verschijnt er nog een vijfde Novalia in de registers, waaraan de naam
van Snijerscamp werd verbonden en waar de plaatselijke kleermaker heeft gewoond.
Dat moet welhaast zeker het latere Orkanje zijn geweest. Ik kom daar nog op terug.
Een Meent was het gemeenschappelijke bezit van een aantal erven of hoeven, die
bepaalde gebruiksrechten op de grond mochten uitoefenen, zoals het weiden van
schapen, het plaatsen van bijenkorven, het steken van plaggen en turf en het hakken
van hout. Dat gebruiksrecht was onverbrekelijk met de betreffende erven verbonden
en werd een waardeel genoemd. In onze omgeving is vooral de Meent of Marke van
de Leusderberg bekend geworden. Hiertoe heeft vrijwel alle huidige bos- en heide
grond in de westelijke helft van onze gemeente behoord. Deze Marke werd pas in
1889 opgeheven, waarbij de grond tussen de gewaardeelde erven werd opgedeeld.
Dat ook Stoutenburg een uitgestrekte Meent heeft bezeten is minder bekend, ook al
doordat deze Meent in een relatief vroeg stadium werd opgeheven en weinig rele
vante documentatie bewaard is gebleven. Dit in tegenstelling tot de Marke van de
Leusderberg, waarvan, om maar iets te noemen, zowel de oude markeverordening
als de verdeelsleutel uit 1889 bekend zijn (2).
Het hart van de voormalige Meent moet nabij het huidige kasteel Stoutenburg worden
gezocht (Afb.2). De vijf Novalia hebben hier ongetwijfeld de grenzen gemarkeerd.
Men zal deze huisjes langs de rand van het moerassige gebied hebben gebouwd,
zodat het grondbezit van de gevestigde erven niet werd aangetast. We kunnen
globaal de Barneveldse beek als noordgrens en de (latere) Hessenweg als zuidgrens
aanhouden. De westgrens zal ongeveer langs de lijn De Ruif-De Gort hebben
