is de liniewal langs het kanaal vanaf de
Asschatterweg in zuidelijke richting gedeel
telijk afgegraven. In het noorden is, resp.
wordt, de liniewal gedeeltelijk geamoveerd
voor woningbouw. De relatie liniewal/ver-
sterkingen is hierdoor sterk ondermijnd.
In contrast met de liniewal blijkt de
Asschatterkeerkade (komkering) van histori
sche waarde. Deze kade is aan het einde van
de dertiger jaren krachtig militair versterkt
als zgn. voorpost van de liniewal. Doordat de
kade naderhand is "vergeten" zijn de krijgs
kundige voorzieningen in redelijk goede
staat bewaard. Een en ander achten wij van
zodanige betekenis, dat bescherming van de
huidige constellatie als krijgsgeschiedkundig
element dient te worden verkregen. Maar er
is meer: de kade heeft tevens betekenis als
historische waterbouwkundige constructie
en als natuurbeschernmingsobject.
Waterkering (komkering)
De Asschatterkade is als komkering (laatste
waterkering voor Amersfoort) aangelegd in
1745 met een kruinbreedte van gemiddeld 3
meter op 4.90 m. AP. Bij de komkering
behoorde een damsluis in de Moorsterbeek
(later opgegaan in het Valleikanaal). Vanaf
de Grebbesluis tot aan de IJsselmeerdijk zijn
in totaal 11 kommen aangelegd. De komke-
ringen zijn nodig ter beheersing van het
waterverloop. De eerste kom (slaperdijk)
heeft een nivo van 6.62 m. AP.; de laatste -
elfde- kom, de Bunschoterkom (IJsselmeer
dijk) ligt op 0.15 m. AP.
De Asschatterkom is de vijfde in de rij met
een peil van 4.00 m. AP.
Het geschiedkundig belang van de Asschat-
terwaterkeerkade is duidelijk, maar kan niet
(meer) los worden gezien van de later ver
kregen militaire functie.
Verdedigingswerk
Van de in de jaren 1939/40 gebouwde beton
nen kazematten zijn er honderden overgeble
ven. Zij bestaan nu meer dan 50 jaar, zodat
zij in aanmerking komen als monument te
worden aangewezen.
Ook in Leusden. Afgezien van de liniewal is
in dit opzicht de Asschatterkeerkade van
groot belang. Deze is destijds wel op een
byzondere wijze als acces (droogblijvende
terreinstrook in een inundatie, toegangge-
vende tot een stelling) tussen de te inunderen
gebieden verstrekt. Geen der andere acces
sen (komkeringen) in de oude Grebbelinie
heeft een dergelijke combinatie van "stekel
varkens" (S), zware mitrailleurskazemat (B),
multifunctionele kazemat (S/7a) met 7
schietgaten, schootsveld 190 gr. - tankver
sperring en authentieke loopgraven.
Opvallend is, dat van type S/7a slechts drie
exemplaren zijn behouden, alle in de
Grebbelinie. Dit geeft hieraan wel een
byzondere betekenis, die nog enigszins
wordt versterkt door een fikse beschadiging
aan de zuidzijde als gevolg van een land
mijn-ontploffing.
Militair geschiedschrijver dr. J.S. van Wie-
ringen schrijft in zijn artikel "De kazematten
van de Peel-Raamstelling en de Greb-beli-
nie": "Het spreekt vanzelf dat er nu vijftig
jaar na dato, van de tijdelijke werken van het
Veldleger vrijwel niets meer te vinden is. Het
blijft bij enkele stukjes tankgracht en hier en
daar een tankversperring." De op de
Asschatterkeerkade aanwezige combinatie is
dus kennelijk iets uitzonderlijks. We zullen
er derhalve zuinig mee om moeten gaan.
Natuurbeschermingsobject
De Asschatterkade is een prachtig land
schappelijk element, maar is slecht onder
houden door Staatsbosbeheer. Als natuurge
bied is de kade met het voorwerk onderdeel
van het beheersplan voor het CRM/WVC-
reservaat "voormalige Grebbelinie". Dit plan
omvat de eerste vijf kommen, zijnde de
Veense kom met slaperdijk, de Groepsekom
met Groeperkade, de Lambelgerkom met
Lambelgerkeerkade, de Roffelaarkom met
Roffelaarskade en de Asschatterkom met
Asschatterkeerkade. Inderdaad kent het vige
rende bestemmingsplan Buitengebied Oost
de aanwijzing "natuurgebied".
Helemaal ongeschonden is de kade niet. In
het verslag bij het beheersplan 1970-1980
lezen wij, dat in 1976 werd geconstateerd:
"Het noordelijke uiteinde van de courtine
(hoofdwal) is afgegraven en bij het aangren
zende cultuurgrasland getrokken. De noorde
lijke gracht was als open water aanwezig, de
oever was echter ingetrapt door rundvee. De
zuidelijke gracht was duidelijk herkenbaar,
maar lag vol huisafval en boomstammen;
plaatselijk was hij dichtgegroeid met wilgen
struiken. Een gedeelte van de gracht bleek
gedempt te zijn met grond van een deel van
de courtine. Dit is gebeurd om de Asschat
terweg, die vroeger om het werk heenliep,
rechtdoor te kunnen trekken."
Hierbij kunnen wij slechts opmerken, dat
indien de grachten aan beide zijden van de
kade (courtine) in ere zouden worden her
steld, er een prachtig natuurreservaat zou
ontstaan.
HISTORISCHE KR/A/
0
HISTORISCHE KR/,,
0
