LEUSDEN, een stukje postgeschiedenis
frZ.
X
Tenslotte: Eén van de predikanten van de
gereformeerde kerk te Leusden, dominee
J.S.Ridderbos vertelde onlangs op een
bejaardenmiddag, dat zijn overgrootvader
A. van Apeldoorn, de eerste gereformeer
de predikant te Scherpenzeel was van
1892 tot 1897. Zou die overgrootvader
geweten hebben, dat hij vanaf een her
vormde Leusdense kansel preekte en ooit
eraan gedacht hebben, dat zijn achterklein
zoon dat zou doen in de hervormde
Dorpskerk vanaf de opvolger van die
preekstoel?
Leusden,september 1997
W.Bos
1. Inleiding.
Het is bekend dat de geschiedenis van
Leusden heel ver teruggaat. Ten aanzien
van de juiste tijd van de stichting is niets
met zekerheid te bepalen. De benaming is
echter zeer oud en was reeds bekend in het
jaar 697. Karei de Grote schonk in het
jaar 776 alle landerijen, huizen en bossen
langs de rivier de Eem aan de St.
Maartenskerk te Utrecht.
Leusden is een klein landelijk gelegen
dorp. bestaande uit enige zeer ver van
elkaar verwijderde huizen. Met als kern
een kerk van bescheiden afmeting. Deze
kerk, die in het jaar 1802 nog een aanzien
lijk herstel had ondergaan, werd in 1828
afgebroken. Alleen de toren, die van een
spits was voorzien, staat met een ringmuur
op het kerkhof te Oud-Leusden.
In 1815 had Leusden 1137 inwoners in
176 woningen en boerderijen, met de vol
gende beroepen; timmerlieden, wapenma
kers, smeden, bakkers, kleermakers en
schoenmakers. Het gebied grenste aan
Amersfoort, Woudenberg en Zeist, met een
verbindingsweg naar Amersfoort. Het dorp
was arm en werd overtroefd door
Hamersveld en Achterveld.
In 1969 is Leusden echter de grootste
gemeente in de provincie Utrecht, na
samenvoeging van Hamersveld,
Stoutenburs en Achterveld.
Na 1970 heeft Leusden dan ook een forse
groei doorgemaakt.
2. Het hulppostkantoor.
Zoals bovenstaande al aangeeft, zal er in
Leusden in die tijd weinig geschreven zijn.
Van briefvervoer was dan ook nauwelijks
sprake. Wel was rond 1851 in Leusden een
bestelhuis gevestigd. De bestelhouder was
A. van den Lagemaat die woonde aan de
Mof (Arnhemsestraat).
Een bestelhuis had van rijkswege geen
binding met de post. Een bestelhouder was
dan ook geen ambtenaar, wel ontving hij
fl. 25,- per jaar als toelage voor het onder
houd van de brievenbus die aan de voor
kant van het huis was aangebracht.
Bestelhouders waren vaak postbodes of
vrachtvervoerders, die woonden in de klei
ne gemeenten tussen de postkantoren, van
waar zij op hun dagelijkse tochten brieven
ophaalden en afleverden. De bestelhouders
waren niet in het bezit van een stempel,
hoewel daar wel uitzonderingen waren.
Dat er toch briefvervoer naar Leusden
was, getuigt de onderstaande brief van 7
juli 1817 verzonden aan "De plaatselijke
Commissie van aanmoediging en onder
steuning van den gewapende Diensten in
den Nederlanden" te Leusden. Afzender is
de districtscommissaris J.A. Leinweber te
Amersfoort
AMLKSt'OöRX^L.
/c'a/-w
V
augus-
3. Oprichting hulppostkantoor.
Bij artikel 22 van de Postwet van
tus 1850 werd bepaald dat in gemeente
waar geen postkantoor was gevestigd, zou
ter bevordering van het briefverkeer een
bestelhuis worden ingericht, voor het ont
vangen en verzenden van brieven, die met
de postkoets konden worden meegegeven.
Zo werd op 22 oktober 1886 het hulppost
kantoor te Leusden gevestigd. In wijk D
huisnummer 10 (Leusbroek).
Naar aanleiding van een schrijven van de
Inspecteur der Posterijen, de heer J.A.L.F.
Steffens van 4 juli 1868 aan de burge
meester van Leusden, werd als brieven
gaarder, de koster der Protestantse
Gemeente, de heer Hendrik Amse aange
steld.
Hendrik Amse werd op 11 oktober 1819 te
Beverwijk geboren, als zoon van Jan
Amse en Margaretha van Velden. Hij over
leed op 27 maart 1903 en werd begraven
op de oude begraafplaats bij de kerktoren
van Oud-Leusden. Hij was werkzaam in
de Hervormde Gemeente, waar hij op 15
mei 1849 als koster, voorlezer, voorzanger
en doodgraver, tegen een salaris van fl.
108,- per jaar in dienst trad. Deze functies
heeft hij 52 jaar nauwgezet vervuld. Hij
was gehuwd met Bastiaantje Vis.
Wegens zijn nauwgezetheid en fraai hand
schrift werd hij aangesteld in de functie
van brievengaarder op 22 oktober 1868 en
vervulde deze functie 31 jaar lang tot 1
november 1899.
mm
Foto 'de Mof'1934, het huis waar Gard
van den Lagemaat woonde. Het huis is
afgebroken in 1934, waarna op deze plek
het café-restaurant 'de Mof' werd
gebouwd.
V c J J
.fT-
v, z-
■v.r
Amersfoort, 7 juli 1817, ongefrankeerde
dienstbrief naar Leusden, Massanstempel
47x4 mm (K19).
Hendrik Amse, koster/brievengaarder te
Leusden
