Het eerste jaar
van Studiehuis "Don Bosco" (1937)
253
mogelijk. Maar net zo min als Karei V in 1528
voorbij kon gaan aan de bestaande problema
tiek en machtsverhoudingen, konden de gere
formeerde bestuurders zich dit veroorloven.
Het oude patriciaat was veelal katholiek geble
ven. Herstel van de autonomie was éen van de
motieven voor deelname aan de Opstand
geweest, maar welke vorm moest een
autonoom Sticht krijgen? Het model was de
situatie van vóór 1528. Onder het Habsburgs
bestuur was de samenleving echter al ingrij
pend veranderd. Deelname aan de Opstand
zou de weg terug definitief afsluiten: kon het
Sticht vóór 1528 nog de ogen sluiten voor het
feit dat het ook toen al een speelbal was tussen
verschillende invloedssferen, grofweg
Habsburg en Gelre, na 1579 is er geen overle
ving mogelijk zonder vergaande samenwer
king met de andere opstandige gewesten.
Op meer fronten was de samenleving grondig
veranderd, niet alleen politiek, ook religieus:
de rol van de katholieke kerk en haar institu
ties was uitgespeeld. Dit had verstrekkende
gevolgen voor de invloed van de kapittels in
de Staten van Utrecht. In het monsterverbond
dat de Unie van Utrecht mogelijk had gemaakt
waren conflicterende krachten aanwezig: de
kapittels zagen heel wel in dat het land het
meest gebaat was bij een verbreken met de
Habsburgse banden, maar voor het overige
hadden zij het liefst de oude verhoudingen en
religie gehandhaafd. De nieuwkomers in de
politiek, de ambachtslieden wier politieke
ambities sinds 1528 gefrustreerd waren en die
genen die omwille van de religie hadden moe
ten uitwijken, waren erop gericht hun positie
en geloof zeker te stellen. Hun stond de bur
gerwacht als doeltreffend instrument ter
beschikking. In de internationale politieke ver
houdingen van die dagen, en met name de
reële dreiging die van 'Habsburg' uitging, heb
ben de opkomende krachten gewonnen. Dat
dit geen stabiele politieke verhoudingen heeft
opgeleverd, laat zich raden. Het monsterver
bond van 1579 legde de kiem voor nieuwe
conflicten. Maar dat is stof voor de volgende
hoofdstukken van het bovenvermelde boek.
overdracht van temporaliteit overdracht
door de bisschop van zijn gezag als landheer
H.B.Hendriks
Pater Frans Xaver Niedermayer (1883-1969)
was in de dertiger jaren provinciaal van de
Duitse Salesiaanse provincie, welke toentertijd
reikte van Stockholm in het Noorden tot
Klagenfurt in het Zuiden van Oostenrijk; en
van Leusden in het Westen tot en met
Hongarije in het Oosten.
Hij vertelde:
"Het moet tegen het einde van 1936 of het
begin van 1937 geweest zijn...
Dat was wel zo poëtisch! Het was de enige
keer in mijn priesterleven dat ik in burger
gekleed ging. Met pater Theodor Hartz (1887-
1942), toe directeur van het Salesiaans huis in
Essen-Borbeck (D), die later jammerlijk in het
kamp van Dachau is omgekomen, reisden we
naar die stad, waar later zulk een verschrikke
lijke slag geleverd is... Ja, Arnhem. Vandaar
gingen we met de bus naar een notaris in
Apeldoorn.
Deze en pater Dury stonden erop, dat ik me in
burger zou kleden, want de protestantse fami-
lie aan wie het huis in Leusden (Ned.) toebe
hoorde, zou wellicht ongunstig reageren, als ze
zouden merken dat het huis direct door een
priester werd gekocht.
Natuurlijk had ik geen burgerkleding en zo
werd ik meegetroond naar een naburige bak
ker, een man van mijn postuur, en even later
stond ik voor het eerst sinds lange jaren - ik
was toen 25 jaar priester - in een burgerpakkie
op straat. De koop ging door!
Als provinciaal heb ik ernaar gestreefd huizen
in het Noorden van de Salesiaanse provincie te
vestigen. In het Zuiden zijn reeds zoveel stich
tingen met allerhande doelstellingen."
Op 5 maart 1937 kwam in ons Salesiaans huis
in Essen-Bobeck (D) de toestemming binnen
om een Salesiaans huis te openen in
Nederland, te Leusden bij Amersfoort, onder
de naam: "Studiehuis Don Bosco". Tot nu toe
waren de gegadigden, aspirant-Salesianen,
naar andere landen gegaan, zoals Italië,
Frankrijk, België en Duitsland. Meestal door
activiteiten van de Nederlandse Salesiaan
Pater Charles Dury 1896-1988).
Nederlanders
Vanuit het huis van zijn moeder in Den Haag
werd de Salesiaanse missieprocuur geleid: er
verschenen artikelen in dagbladen en tijd
schriften (b.v. De Katholieke Illustratie); er
werden advertenties geplaatst. Deze adverten
ties wezen verschillende jongens de weg naar
de Salesiaanse huizen, b.v. de Belgische stu
diehuizen te St.Denijs-Westrem, Hechtel en
Kortrijk.
In Duitsland waren er in 1936 een paar
Nederlandse Salesianen en ongeveer 40
Nederlandse aspirant-Salesianen. Daarom was
het niet verwonderlijk dat men probeerde in
Nederland een Salesiaans studiehuis te vesti
gen.
Op zaterdag 1 mei 1937 kreeg Pater Heinrich
Kremer (1888-1956) in Wörishofen (D) van
Provinciaal Pater Fr.X.Niedermayer, bij wie
hij op bezoek was, het verzoek, om direct na
het Pinksterfeest de voorbereidingen te gaan
Het Genootschap van de H.Franciscus van
Sales is een r.k. religieuze congregatie,
gesticht in 1859 te Turijn door de Italiaanse
priester en pedagoog Don Giovanni Bosco.
Hoofddoel van de congregatie is: voortzet
ting van het door Don Bosco begonnen
sociale jeugdwerk. Zij leidt tal van jeugdte
huizen en onderwijsinstituten. Daarnaast
verricht zij missie- en ontwikkelingswerk
in alle werelddelen.
Bron: Grote Winkler Prins Encyclopedie
treffen voor de opening van het Salesiaans
huis in Nederland. Pinksteren viel dat jaar op
16 mei.
Woensdag 19 mei reisden Pater Th.Hartz met
Pater H.Kremer 's morgens om 8.00 uur, vanaf
het hoofdstation in Essen (D) naar Nederland.
De aankomst in Amersfoort was tegen 14.00
uur. Daar vandaan gingen zij naar het huis van
de Eerwaarde Broeders aan de Utrechtseweg
in Amersfoort (St.Louis), waar zij dineerden.
Daar in het huis van de Broeders ontmoetten
zij de heer Vos uit Delft. Meneer Vos was lid
van de commissie die het landgoed "Leusder-
end" had aangekocht, uit naam van de
Salesianen, om op dat terrein hun nieuw
Salesiaans werk te beginnen.
In de namiddag brachten zij hun eerste bezoek
aan het "Instituut Don Bosco",
zoals P.H.Kremer het in zijn korte kroniek
noemt, dus aan het landgoed Leusder-end. De
omschrijving van de eerste indruk van
P.H.Kremer luidt:
"Een heerlijk park (12 hectare groot), een
prachtige villa".
"Beneden, in het sousterrain van de villa ston
den kisten en kasten en een aantal gebruikte
meubelen, erfstukken van de familie Dury".
Pater Ch.Dury was toen ook de leider van de
Salesiaanse procuur in Den Haag, waarvan de
eerste hulp kwam.
Het hele vermogen bij aankomst van de direc
teur P.H.Kremer was f 5,65 en dat als je moet
beginnen in een practisch leeg huis.
HISTORISCHE K*/A,
