De Grebbelinie
De organisatie van een tentoonstelling over
het Valleikanaal vordert, maar wel lang
zaam.
Er is gesproken over de najaarslezing en er
is al voor 76 hoeken 'Boerderijen in de mid
deleeuwen' ingeschreven.
Voor het afhandelen van wat actuele zaken
heeft het dagelijks bestuur nog een vergade
ring gehouden, in de tuin van onze penning
meester.
Een misschien wat minder actuele maar wel
zorgelijke kwestie kwam eerst aan de orde.
Hoe komen wij aan bestuurs- en commissie
leden. Wie gaat het volgende verenigings
jaar onze voorzitter opvolgen?
De uitreiking op 19 augustus a.s. van het
boek 'Boerderijen in de middeleeuwen' van
Jan Verduin werd even doorgenomen.
Voor de culturade op 21 augustus en de
monumentendag op 11 september moest nog
het een en ander geregeld worden, maar na
een drankje en vóór het kil begon te worden
buiten was alles rond.
Grebbelnie
Op 21 oktober a.s. aanvang 20.00 uur heb
ben wij onze gebruikelijke najaarslezing,
ook dit keer weer in de Kom,
Hamersveldseweg 51De heer Visser gaat
ons iets vertellen over de Grebbelinie.
Elders in dit blad vindt u er meer over.
A.R. Visser
De geschiedenis van de Grebbelinie gaat
terug tot in de 18e eeuw. Onder de leiding
van de toenmalige Directeur-Generaal van
Fortificatiën, Menno Baron van Coehoorn,
werden plannen voor een defensieve water
linie ontwikkeld tussen de toenmalige
Zuiderzee ter hoogte van Spakenburg en de
Neder-Rijn bij de Grebbeberg. In 1745 ging
de spade voor het eerst in de grond. Er werd
evenwel onregelmatig en met tussenpozen
aan de aanleg van de linie gewerkt. Zo werd
pas rond 1800 de zogenaamde "Prolongatie
van de Grebbelinie in de Neder-Betuwe"
gerealiseerd. Bij de eerste mobilisatie van
de Grebbelinie in 1805 kwamen evenwel
veel tekortkomingen aan het licht. Daarom
besloot men in 1809 de linie als verdedi
gingswerk op te heffen.
In de eerste helft van de 19e eeuw was er
geen enkele belangstelling van militaire
zijde voor deze waterlinie. Die leefde weer
op rond 1860. De situatie in Europa is dan
zo explosief dat men besloot de linie te ver
beteren en te bestemmen als voorstelling
van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Aan
het einde van de 19e eeuw zakte de belang
stelling voor de Grebbelinie opnieuw weg.
Eerst in de jaren '30 kregen de militaire
plannenmakers weer oog voor de linie en
tijdens de mobilisatie van 1939/1940 werd
de Grebbestelling in staat van verdediging
gebracht. Met name na de beslissing, begin
1940, om de hardnekkige verdediging van
het Oostfront van de Vesting Holland te
concentreren op de Grebbestelling, ook vaak
aangeduid als de Valleistelling, kwam de
verbetering van de linie in een stroomver
snelling en werd er haast gemaakt met de
bouw van kazematten. Helaas waren in de
meidagen 1940 deze werkzaamheden nog
lang niet afgerond; dit zou op z'n vroegst in
oktober 1940 het geval zijn geweest. Ook de
belangrijkste voorziening voor het inunde
ren van het terrein voor de Grebbelinie, het
Gemaal bij de Grebbesluis, was verre van
gereed.
Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog
activeerden de Duitsers de Grebbelinie
opnieuw en vesterkten de linie met een
groot aantal bunkers voor tankafweerge-
schut. Ook stelden de Duitsers op diverse
plaatsen inundaties. Uiteraard was de aldus
versterkte verdedigingslinie bij het Duitse
leger niet bekend als de Grebbelinie, maar
als de Pantherstellung. Hierbij moet worden
aangetekend dat de Pantherstellung vanaf
Leusden een ander tracé dan de Grebbelinie
volgde, en wel meer naar het nooroosten.
Na de oorlog verdween de militaire belang
stelling voor de Grebbelinie definitief en
raakte de linie ernstig in verval. Op diverse
plaatsen werd de liniedijk afgegraven en
werden de inundatiemiddelen opgeruimd.
Amersfoort spant op dit punt de kroon.
Maar ook in de gemeente Leusden staat de
Grebbelinie onder zware druk. Bij voor
beeld op het Industrieterrein De Horst is de
liniedijk verdwenen en op een aantal andere
plaatsen is de liniedijk afgegraven ten
behoeve van de aanleg van wegen.
Desalniettemin is er nog vri j veel van de
Linie in de gemeente Leusden over, waaron
der een fors stuk van de liniedijk, één van
de inundatiekades, de Asschatterkade, en de
Krakhorster Verlaat. Verder liggen er in het
Leusdense deel van de Grebbelinie een
behoorlijk aantal kazematten uit de mobili
satieperiode van 1939/1940 en enkele bun
kers van de Duitse Pantherstellung.
In tegenstelling tot de Nieuwe Hollandse
Waterlinie was de Grebbelinie wel betrok
ken bij oorlogshandelingen, ook in de
omgeving van Leusden. Zo was de
Asschatterkade in de meidagen van 1940 het
toneel van kleinschalige maar felle scher
mutselingen, maar ook in de laatste dagen
van de oorlog vonden in het Leusdense deel
van de Grebbelinie oorlogshandelingen
plaats.
De Liniedijk (rechts) maakt deel uit van de Grebbelinie.
