Ik heb destijds van deze vondst gehoord,
zonder er veel aandacht aan te schenken.
Dat verzuim wil ik nu goedmaken, want ik
meen althans een tipje van de sluier te kun
nen oplichten.
2. Twee boerderijen met dezelfde naam
Volgens een belastingregister uit 1536, de
zogeheten blaffaard van Oudschilden 1
lagen dat jaar in Stoutenburg twee boerderij
en of erven van dezelfde naam: Ter Beeck.
Dat zou er op kunnen wijzen dat een groter
erf in twee stukken was opgesplitst. Hier
volgen uit 1536 de omschrijvingen van
beide erven:
- 1. Lambrecht van Bijlaer t'Amersfoort een
Erff geheten ter
Beek, bruijckt Gerrit Willemsz, groot wes-
ende omtrent 8 margen
Lants, t'sjaers om 34 Philips gulden, 4 gan-
sen, 8 capoenen, 4 hoenren.
- 2. Heer Cornelis Willemsz ende t Capittel
inde Kerck t'Amersfoort een Erff geheeten
ter Beeck. groot omtrent 8 margen, bruij
ckt Jan Thijmansz t'Jaers om 28 Philips
gulden, 8 capoenen.
De eigenaar van erf nr. 1 was Lambrecht
van Bijlaer, terwijl erf nr.2 het gemeen
schappelijk eigendom van Cornelis
Willemsz en het Kapittel van de
Amersfoortse kerk was. Ook de pachtboe
ren of bruijckers droegen verschillende
namen. De afdrachten in Pilipsguldens en
pluimvee waren niet even hoog. (De
Philipsgulden van 25 stuivers was in 1496
ingevoerd). De hoeveelheid grond van
beide erven w as echter hetzelfde, en wel 8
margen van ca. 0.85 ha. Dat betrof de zoge
heten goede morgens of akkergrond. De
totale hoeveelheid grond, met inbegrip van
wei- en hooiland,
heide, bosjes en plaggenveld, kan hiervan
een veelvoud hebben bedragen. Een vol
waardig erf of ploeg werd destijds op 60
morgens gesteld, waarvan 16 goede mor
gens of akkerland.
Bij erf nr. 1staat in de marge een aanteke
ning, die tussen 1536 en 1599 moet zijn
geplaatst. 'Dit ist Erff genaempt de
Modderbeek, is nu sonder Huijs, ende is
verdeijlt in verscheijden eijgenaars ende
bruijckers'. In 1643 wordt die naam her
haald: 'genaempt de Modderbeek'. Een
ander belastingregister, het zogeheten
Huisgeld uit 1652 (2), geeft aanvullende
informatie:
- Het Erf de Modderbeeck heeft van oudts
altijt gestaen op den halve ploegh en alsoo
het huijs over lange Jaeren is afgebrant ende
landerien daer onder behoorende in versche-
ijde perceelen vercocht en gebruijckt sijn,
en het huijsgelt tegen een halve ploeg f: 7-
12-4; dewelcke gerapatieert uitgezet) is
over de Jegenswoordige eijgenaers en bruij
ckers der landen. - Daarna volgt een rijtje
met namen en bedragen.
Twee erven met dezelfde naam waren vroe
ger volstrekt geen uitzondering. We komen
in 1536 in Stoutenburg zelfs drie Daatze-
laars tegen, zonder nadere aanduiding dan
de namen van de toenmalige eigenaars en
pachters. Dat bracht in later eeuwen de
nodige verwarring. Rond 1710 heeft men
getracht hieraan een einde te maken door
een redelijk volledige lijst van boerderijna
men op te stellen. Ons eerste erf bleef Ter
Beek heten, maar het tweede erf werd voor
taan aangeduid met 't Vliet ofte Ter Beeck.
De landerijen van dit erf bleken inmiddels
ook te zijn versnipperd. Het is helaas onbe
kend welke Vliet zijn naam de boerderij
heeft geschonken. Misschien was het de zui
delijke grenssloot met Hamersveld. Het was
daar destijds niet al te best land. De naam 't
Ruige Veld spreekt in dat opzicht boekde
len.
3. Waar lagen de beide erven Ter Beek?
De grens tussen Stoutenburg en Hamersveld
werd eeuwenlang door de Modderbeek
gevormd, totdat de beek ter plaatse rond
1938 door het Valleikanaal werd vervangen.
Deze grens werd in 1969 formeel opgehe
ven doordat Leusden en Stoutenburg vanaf
dat jaar één gemeente gingen vormen.
Hamersveld werd rond 1133 ontgonnen.
Tussen de Modderbeek en de noordgrens
van de nieuwe ontginning bleef een strook
land over die tot Stoutenburg (3) werd gere
kend. Deze strook werd door de
Modderbeek geïsoleerd van het overige
Stoutenburg. Dat isolement werd in feite pas
in de 19e eeuw opgeheven, toen de
Horsterweg met bijbehorende brug werd
aangelegd.
De beide boerderijen Ter Beeck hebben in
deze Stoutenburgse strook gelegen. De
plaats van één ervan is bekend: de onlangs
gesloopte boerderij 't Vliet. Dat was aan de
oostkant van de strook. De andere boerderij,
die in enkele gevallen De Modderbeek
werd genoemd, moet denkelijk meer in de
westelijke helft van de strook worden
gezocht. De conclusie ligt voor de hand: de
gevonden archeologische resten moeten
welhaast zeker van het verdwenen erf De
Modderbeek zijn.
4. Versnippering en opvolging
Zoals gezegd werden de landerijen van
beide erven in later eeuwen versnipperd. De
westelijke boerderij was volgens het eerder
genoemde Huisgeld al in 1643 in vier stuk
ken opgesplitst. Eén daarvan werd het
Ackerse Land genoemd, terwijl het stuk
grond nabij de uiterste westgrens de
Driftakker heeft geheten. Een acte uit 1517
(4) noemt beide namen:
I. Het Ackerse Land: - een stuck Lants
gelegen Int geregt van Stoutenburgh ende
Inde Kerspel van Luesden/ mit eggen ende
mit eynden mit all zijn toebehooren ende
van ouds gelegen geheeten dat ackerse
Landt mit eenen vrijen Wech over
Egdom heen -
Ad I: Het Kerspel van Luesden was de ker
kelijke gemeente of parochie van Leusden,
waartoe ook Stoutenburg behoorde. 'Mit
eggen ende mit eynden' was een staande uit
drukking om aan te geven dat de komplete
landerijen werden bedoeld. Het Ackerse
Land had een 'vrijen Wech' of het recht van
overpad over de landerijen van Egdom de
huidige boerderij 't Scham), die aan de over
kant van de beek lag.
De boerderij van dit Stoutenburgse Ackerse
Land blijkt in Hamersveld te hebben
gestaan (5), waar eveneens én gelijktijdig
een perceel heeft gelegen dat het Ackerse
Land werd genoemd! Nogal verwarrend. De
huidige boerderij Akkerhoeve aan de
Hamersveldseweg is hiervan een late opvol
ger.
II. De Driftakker: - van een stuck Lants
geheeten den Driftacker mit een vrijen
Wech over Rambroeck heen. -
Ad 11: We mogen vermoeden dat men over
dit stuk land vee heeft gedreven, dat vervol
gens via 'den vrijen Wech over Ramhroek
Randenbroek onder Amersfoort) naar elders
kon worden gebracht. De Drift of Veeweg
zou zo zijn naam aan de akker hebben gege
ven.
De acte van 1517 spreekt echter nog niet
van opstallen. Op deze Driftakker werd
later wél een Stoutenburgse boerderij
gebouwd, die naar de bewuste akker werd
vernoemd. Een acte uit 1677 geeft een
beknopte omschrijving: seeckere Huijsinge
twee bergen, Schuijr, wagenschuijr, varc-
kensschot, boomgaert, maetlanden en vinc-
kencamp, Driftacker ende acht ackers met
vier mergen ende eenige Honden lands in
het heetvelt van Stoutenburgh gelegen, met
noch de Ackerse enge met seeckere percheel
lands genaempt het Perck wesende tientvrij
gelegen bij Rambroeck
(Die twee bergen waren voor de opslag van
hooi en/of graan. Een vinckencamp was
hoogstwaarschijnlijk een vinkenbaan, waar
op men tijdens de herfsttrek met slagnetten
