De begraafplaats van Don Bosco
Herinnering van m
ilisatie en oorlog
(Hot)
In 1994 verscheen het boekje "Van grafheu
vel tot columbarium", de geschiedenis van
de begraafplaatsen en het begraven in
Leusuen, van de hand van ondergetekende.
Toen werd verondersteld dat alle begraaf
plaatsen in de gemeente Leusden beschre
ven waren. Toch bleek onlangs, dat er een
kleine begraafplaats over het noofd was
ge/ien. Er schijnen nog meer Leusdenaren
hiermee onbekend te zijn. Vandaar dit arti
kel.
Geschiedenis van Don Bosco
Met de genoemde kleine begraafplaats
wordt bedoeld die, welke ligt op liet terrein
van het vroegere Don Bosco aan de
Dodeweg in Leusden-Zuid (zie ook "Oude
schoolgebouwen in Leusden", W.Bos,
1997).
Het hoofgebouw van Don Bosco (dat toen
"Het Leusder End" heette) is in 1916
gebouwd als burgemeesterswoning. De bur
gemeester van Leusden heeft er met zijn
gezin jaren gewoond. Na een tussentijdse
overdracht kwam het in 1937 in handen van
de Orde der Salesianen van Don Bosco, die
het de bestemming gaf van klein-seminarie
voor de opleiding van de toekomstige paters
Salesianen van Don Bosco. Na de oorlog
werd het een technische school onder lei
ding van de zelfde paters Salesianen.
In verband met een fusie met het katholiek
onderwijs in Amersfoort werd de school in
1998 opgeheven en bleven alleen nog enke
le paters in het hoofdgebouw achter.
Aanvankelijk bleef daar ook het bureau van
de landelijke orde der Salesianen gevestigd.
Dit bureau is inmiddels naar Amersfoort
verhuisd en de paters zijn elders gaan
wonen. In 1999 werd het terrein en de
gebouwen verkocht aan het bedrijf Verdonk,
f)tten e.a., waarna de schoolgebouwen ach
ter het hoofdgebouw gesloopt zijn. Let wel,
de Orde van ae Salesianen van Don Bosco
en hun werk, is blijven bestaan, alleen
gebouwen en grond van Het Leusder End
zijn verkocht. Het hoofdgebouw zal blijven
bestaan als historisch monument.
Ruiming begraafplaats
Bij verkoop was bedongen, dat de kleine
begraafplaats op het terrein geruimd moest
worden. Volgens de Wet op de
Lijkbezorging moet dan echter eerst de
begraafplaats voor gesloten verklaard wor
den. Daarna moet een wachttijd van tien
jaar in acht genomen worden vóór de graven
geruimd mogen worden. De plaatselijke
gemeente kan op verzoek een begraafplaats
voor gesloten verklaren, wat dan ook
gebeurde. Dit houdt tevens in dat er niet
meer begraven mag worden. De bekendma
king van de sluiting stond in de Leusder
Krant van 22 maart 2000 onder de kop Van
't Erf, bekendmakingen van de gemeente
Leusden.
Pas in het jaar 2010 mag men dus tot rui
ming van de begraafplaats overgaan.
Beschrijving begraafplaats
Als u vanaf de Arnhemseweg kijkt naar het
hoofdgebouw van Don Bosco - laten we het
zo nog maar even noemen - ligt rechts,
ongeveer 50 meter van de weg af, achter
wat struikgewas verscholen de kleine
begraafplaats van 25 bij 20 meter. Hij is
afgezet met een laag gemetseld ondermuur
tje dat op de hoeken en in het midden afge
wisseld is met bijbehorende pilasters.
Tussen de pilasters zijn ijzeren hekken aan
gebracht. Aan de zuidkant is, als ingang, in
net midden een dubbel, ijzeren draai hek
aangebracht. In de noodoosthoek bevindt
zich een klein lijkenhuisje. De graven liggen
vanaf het hek, steeds naar de buitenmuur
gericht. De oostzijde en deels ook de noor
zijde bevat geen graven. Aan de oostkant
liggen twee smalte stukjes tuingrond en
("daartussen staat een bankje. In het midden
ligt een rechthoek, waarvan de zuidzijde wel
en de noordzijde niet gebruikt is voor begra
vingen.
Totaal zijn er 41 paters begraven; 36 hiervan
zijn graven van ae paters van Don Bosco,
die in Leusden zijn overleden. In één graf
liggen 5 paters herbegraven, die oorspronke
lijk in 's Heerenberg waren begraven. De
grond rondom hun graven had een andere
Bestemming gekregen.
Elk graf is afgedekt door een liggende
natuursteen, die de functie, de naam,
de geboorte- en overlijdensjaren vermeldt.
Als functie wordt meestal aangegeven
Salesiaan, pater of eerwaarde Beer.
De eerste doden, die hier ter aarde zijn
besteld, waren waarschijnlijk een pater
Visscher en de schoenmakersleraar Jozef
Zacq in 1954. De meeste bijzettingen stam
men uit de tachtiger en negentiger jaren,
met als laatstgenoemde november 1998.
Het geheel ziet er goed onderhouden uit.
Over tien jaar zal de begraafplaats dus verd
wenen zijn. De stoffelijke resten van de
paters zullen dan elders begraven worden.
Schuin achter de begraafplaats staat een van
keitjes opgetrokken gedenkteken, met in het
midden een zandstenen mozaïek met een
mannenfiguur (Don Bosco), die zich buigt
over twee"jongetjes. Dit heeft eigenlijk met
de begraafplaats niets te maken. Het is
geschonken, omdat de eigenaar er geen
ruimte meer voor had. Men vond het hier
kennelijk een goede plaats hebben.
Leusden, juli 2000
Een maand later, toen Nederland bezet was
door de Duitsers, moest ik met een paard en
twee wagens hooi van A. Zwart weer naar
Leusbroek rijden. Omdat er toen nog maar
weinig auto s reden kon je nog dwars door
de stad Amersfoort rijden. Bij A. Zwart lag
de boerderij en schuur in puin, zoals overal
achter het kanaal. Er was wel een noodwo
ning voor het gezin. Het hooi werd in de
nog intact gebleven hooiberg gebracht. Alle
bomen en struikgewas was dood en het gras
verrot, wat een vieze lucht veroorzaakte Er
moest geploegd en gezaaid worden door de
boeren. Al het hout en bomen werden door
D.U.W. arbeiders omgehakt en verbrand.
D.U.W. stond voor De Uitvoerende Werken
van de heidemaatschappij. Deze arbeiders
waren werklozen uit Amsterdam en
Amersfoort welke hier met de trein aankwa
men. Deze trein stopte aan de
Leusbroekerweg en reed dan verder naar
Woudenberg en Scherpenzeel. Ons land
achter de Liniedijk werd door ons ingezaaid
in juni, toen de grond droog genoeg was,
met één ha maïs en één ha rapen. De maïs
werd met de zeis gemaaid, dat kon omdat
de stengels nog groen en zacht waren, en
daarna werd het met stengel en al ingekuild.
Daar er begin September geoogst werd, kon
er daarna nog gras ingezaaid worden. De
rapen werden in oktober gerooid en inge
kuild als voer voor de koeien.
In de eerste bezettingsjaren merkte je nog
niet zoveel van de Duitse bezetting. Eintf
1942 moesten wij wel met onze paarden
naar een keuring op Geerestein in
Woudenberg. Allebei de paarden werden
niet gevorderd, dus dat viel voor ons mee.
Veel ooeren moesten één soms twee paar
den afstaan aan de Duitse militairen. Ze kre
gen wel redelijk uitbetaald, maar je paard
wasje toch maar kwijt. Ongeveer eind sept.
of begin okt. 1944 is er een bommenwerper
vliegtuig neergestort aan de
Leusbroekerweg op het land van A. Zwart.
Dat land ligt tussen G. de Groot en Dick
Hofland, Pothland genoemd omdat het land
van de Pot van de armen te Amersfoort
was. A. Zwart huurde dit land.
Wij hoorden een vliegtuig aankomen, zeer
laag vliegend en met een onregelmatig
motorgeronk. Het was in de avond en al
donker, en daar zagen we het vliegtuig als
een grote vuurbal tegen de grond gaan,
tegen de spoorlijn. Alle acht inzittenden,
zeven Canadezen en een Engelse officier,
waren op slag dood. Het vliegtuig was een
viermotorig toestel. Eén motor lag over de
spoorlijn ongeveer 30 meter in het land van
G. de Groot. Een andere motor lag op de
W. Hos
J.C. Schothorst
