674
675
Zij krijgen er steeds meer taken bij en het is
duidelijk dat een eigen gemeentelijk erf-
goedbeleid broodnodig is. Tot voor enkele
jaren hield Leusden zich voornamelijk bezig
met de bescherming en de vergunningaan
vragen met betrekking tot rijksmonumenten.
Voor de advisering werd daarbij gebruik
gemaakt van de provinciale monumenten
commissie. toch een monumentencommissie
op afstand. Met een plaatselijke gemeente
lijke monumentencommissie is de eerste
stap gezet in de richting van een eigen
l.eusdens erfgoedbeleid1". Nu de commissie
bijna tw ee jaar bestaat is er reden om wat te
vertellen over de activiteiten, wensen en
plannen en zo duidelijk te maken dat het
beleid in de steigers staat. Een lokale com
missie doet namelijk veel meer dan het
adviseren over eventuele wijzigingen aan de
ongeveer 30 rijksmonumenten. Direct al
adviseerde zij aan het college van B&W zo
snel mogelijk een beleidsnota op te stellen.
Die nota moet niet alleen over gebouwde
monumenten gaan, maar alle aspecten van
het cultuurhistorische erfgoed een volwaar
dige plek geven.
Monumenten
Velen denken bij monumenten aan een oude
kerk of een monumentaal huis. maar er zijn
ook archeologische monumenten, zoals
grafheuvels of terreinen waar belangrijke
resten van menselijke bewoning en gebruik
in de grond zitten, zoals de resten van het
laatmiddeleeuwse versterkte huis 'Ooie
vaarshorst'. Historische objecten zoals
grenspalen e.d. komen ook voor bescher
ming in aanmerking. Hetzelfde geldt voor
landschappelijke structuren. Denk daarbij
aan uitlopers van Heuvelrug, het stroomge
bied van de beken en het kampenlandschap
aan de oostflank van de gemeente. Deze
landschappelijke diversiteit is één van de
charmes van het buitengebied van Leusden
en hiermee moet zorgvuldig worden gehan
deld. De historische geografie vormt dus
een belangrijk onderdeel van historisch erf
goed. Om een voorbeeld te noemen: wie
langs de Leusbroekerweg gaat, herkent
gemakkelijk de oorspronkelijke strookver-
kaveling met alle karakteristieke boerderijen
aan de noordkant gelegen en steeds één per
perceel. Veel van deze cultuurhistorische
waarden hebben op dit moment geen enkele
bescherming, omdat de meeste niet in een
rijks- of gemeentelijk monumentenregister
zijn ingeschreven of planologische bescher
ming genieten.
Eerste activiteiten van de monumenten
commissie
Tot nu toe kent Leusden alleen rijksmonu
menten1*. Het zijn er dertig, waaronder tien
archeologische. Een van de taken van de
monumentencommissie is het adviseren
over wijzigingen aan rijksmonumenten.
Hiermee begon de commissie. Op de meeste
vergunningaanvragen werd positief geadvi
seerd. Dit betrof bijvoorbeeld het herstel
van het tuincomplex met kassen en enkele
markante kleine bouwsels bij 'de Heiligen
berg', de herinrichting van 'Kamp Amers
foort', en sommige aanpassingen van 'Huize
Den Treek'. Bij andere aanvragen werden
de aanpassingen aan het monument te ingrij
pend geacht. Daarom werd negatief geadvi
seerd op een aanvraag antennes te plaatsen
in de achthoekige lantaarn van de dorpskerk
in Leusden-Zuid. Een ander negatief advies
betrof de aangevraagde aanleg van een
zwembad als aanbouw bij 'Huize den
Treek', o.a. vanwege het verschillende
karakter van hoofdgebouw en aanbouw.
Andere adviezen
Naast advisering over rijksmonumenten
besteedde de commissie veel aandacht aan
die waardevolle objecten, complexen of
structuren die nu nog geen monument, maar
wel beschermingswaard zijn. Zo heeft de
commissie eind vorig jaar aan het college
van B&W geadviseerd om vooruitlopend op
de nieuwe monumentenwet de bestem
mingsplannen aan te passen. Naast de tien
archeologische rijksmonumenten zijn er ook
archeologisch waardevolle terreinen die niet
onder de monumentenwet vallen*. Deze ter
reinen kunnen in de geest van 'Malta' via
bestemmingsplannen beschermd worden
door middel van het aanlegvergunningsstel-
sel. Wat betreft waardevolle gebouwen uit
de periode 1850-1940*' heeft de commissie
geadviseerd om voor de waardevolste cate
gorie aanvullende beschermende bouwbepa-
lingen op te nemen. In een aantal bestem
mingsplannen zijn deze panden al vermeld,
wat betekent dat zij een zekere bescherming
genieten. Ook in de nieuwe welstandsnota
zal deze lijst worden opgenomen, waardoor
de welstandscommissie bij beoordelingen
rekening houdt met de beschrijving van
architectuur, omgeving en materiaalgebruik.
Een laatste voorbeeld is een recent advies
over het te ontwikkelen gebied de Scham-
mer. In de geest van de nota Belvedere
krijgt dit gebied de oude functie van inunda-
tiegebied terug, wat de commissie toejuicht.
Aan de andere kant vindt zij een piassen-
landschap a la Loosdrecht niet passend voor
onze streek. Bovendien geeft een archeolo
gische waardekaart een hoge verwachting
aan voor dit gebied, zodat voorzichtigheid
geboden is bij graafwerkzaamheden*".
Nota erfgoed
We zagen dat er in Leusden dus veel meer
cultuurhistorische waarden zijn dan alleen
de beschermde rijksmonumenten. De com
missie wil deze behouden door ze te
beschermen via de verordening, dan wel
Huize "Den Treek" na de renovatie van gebouw en park.
Toto: Trans van Loenen
"Strookverkaveling" aan de Leusbroekerweg.
Toto: Tv. Loenen.
