WEERBARSTIG VOORUIT Cor van den Hengel
STREVEND Hamers veld in de vorige eeuw. Aflevering 5
740
H8!e! de jteskam te flchteueld
gcbicdsaanduiding. Jan Schouten heeft nog
lange tijd geprobeerd de oude schrijfwijze
weer ingang te doen vinden, maar lang
geleden, op een blauwe maandagmiddag,
besloot de gemeenteraad dat de 'r'
gehandhaafd bleef. Dat vond men de
gemakkelijkste weg: je hoefde je dan
nergens in te verdiepen en je hoefde ook
niets te veranderen.
onze eigen plaatsnaam Achterveld is in
schrijfwijze veranderd.
Vroeger schreef men Agteveld of, later,
Achteveld; dus zonder de 'r'. Alle kranten
schreven toen Achteveld. De naam is
ontleend aan de benaming van dit gebied.
Op een oude kaart werd deze streek
aangeduid als "het Achte Veld". Onze
plaatsnaam is dus ontleend aan deze
Voor alle kleine erven gold: naast de koeien
kon men varkens, kippen en zelfs eenden
houden: die 'enten' waren zo lief haar
eieren al 's morgens vroeg in de nesten
onder het kippen'rik' te deponeren, waarna
ze tegen negenen, na gevoerd te zijn met
vochtig gemaakt meel, werden losgelaten
om hun verdere voedsel op te slobberen in
741
de sloten thuis en langs de buren; zij
haalden daarbij veel modder omhoog; als
dat al te erg werd was het voor een los
arbeider aangenomen werk die sloot uit te
graven; de eenden vergden geen stalruimte,
zij vlogen voor hun nachtrust niet op het
'kippenrik', maar sliepen daaronder op de
begane grond net als in de vrije natuur;
alleen jonge eenden, pas gekocht, waren zo
onnozel de sloot aan de overkant van de
weg op te zoeken; had dat avontuur één van
hen het leven gekost, dan had de rest de les
geleerd en bleven zij voorgoed op hun
eigen kant. Zij moesten wel elke avond
'opgehaald worden', daarvoor waren wel
een paar jonge zonen beschikbaar. Waar de
eieren heengingen? Naar de beschuit- en
banketbakker aan de Langestraat, want bij
het bakproces verdween de typische
wildsmaak. Van salmonella had men nog
nooit gehoord. Kalveren mesten
Aan de jonge vaarskalfjes wilde de boer
nog wel zijn tijd tweemaal daags besteden:
ze moeizaam leren drinken, eerst uit een
bakje of schaal, dan uit een emmer,
vervolgens ze alle drie, vier, vijf, tot tien
toe, als de natuur de boer gunstig was
geweest, op een rij uit even zovele emmers
laten zuipen, na een maand of wat uit de
kalver'zeuning', het befaamde kalveren
weteren. Hun trog lag op een paar paaltjes
tegen de vree, zodat ze hun kopjes maar
door de vree hoefden te steken. Boeiend
was het te zien hoe ze, als het op was 'en
het eten gedaan', aan eikaars oren gingen
flcppen, nu bij het melkdrinken het
zuiginstinct weer even was opgewektHet
instinct van de dieren was nu eenmaal met
de bek de speen of tepel van de moederkoe
te vatten en zuigen maar.
Hoe leerde men een nuchter, pas geboren
kalfje drinken? Handig imiteerde de boer
de koe door een paar melknatte vingers in
het kalvcrbekje te steken, dan kreeg het
diertje al zuigend de smaak te pakken, dan
drukte men het snuitje in de melk en zie, het
zuigen bracht de melk in de bek en slikken
maar, en zo leert een kalf de biest -zo heet
de eerste melk na het kalvenopslobberen.
Na een paar weken levert de koe gewone
melk, zonder de bouwstoffen waaraan het
nuchtere kalf behoefte heeft, de melk van
de 'verse koe' hoeft niet meer apart
gehouden te worden en het kalf drinkt
gewone melk. Merkwaardig dus dat een
kalf nog maanden het tepelzuiginstinct
behoudt: als ieder kalf haar emmertje leeg
heeft gedronken, gaat zij de oren van haar
makkers te lijf, maar na een paar minuten is
daarvan de aardigheid af.
Het diertje leerde aldus al vroeg uit de hand
eten', ja, als men het onnozele diertje een
lekker wisje hooi voorhield, hapte het toe,
maar haar prille stofwisseling was daar nog
niet op berekend; dat spelletje werd de
kinderen verboden.
De stierkalfjes werden zo snel mogelijk
verkocht; enkele veehouders brachten de
verdiensten van hun kleine bedrijf op peil
met het opkopen van kalfjes van hun buren,
's zomers als men zo gelukkig was geweest
voldoende 'vaarskalveren te trekken',
werden de alsdan nog geboren vaarskalfjes
ook verkocht voor de mesterij.
Wat men tegenwoordig aan de
mestkalveren voedert? (mest betekent hier
geen poep, maar vet) Kalverbrokjes
herinner ik mij vaag, ze waen niet te eten,
zuiver lijnmecl of lijnschilfers wel! Hier in
Uddel staat een complete fabriek voor al die
mestkalveren bij al die voorheen kleine
Veluwse boeren, maar Alpuro is geen
zuivere melk, ik bedoel een produkt met
allerlei high chemische of technische
toevoegingen, waardoor de lieve kalfjes nog
sneller groeien en nog lekkerder smaken.
Daarnaast waren er nog zo'n drie
kalverkopers die de boeren langs gingen
om te horen of er nog wat viel te verdienen.
De diertjes werden aan de vier pootjes
samengebonden en in een mand voor op de
fiets afgevoerd, dan wel in een tweewielige
kar gelegd bij enige lotgenoten. In de jaren
dertig of iets later greep de overheid in, ze
Foto: Archief Frans van Loenen
Ook "De Roskam" stond vroeger in AchtEveld
Kleinvee.
