778
779
sterdam. Tussen 1730 en 1770 maakte hij
honderden tekeningen van stads- en dorpsge
zichten. In de zomer reisde hij veel rond in
Nederland en maakte dan zijn schetsen, om
ze later in de winter thuis uit te werken. Het
was in die tijd heel populair onder de gegoe
de burgerij om dit soort tekeningen te verza
melen en aan elkaar te laten zien.
In 1749 kwam Jan de Beijer ook naar de
Heiligenberg om daar schetsen te maken van
huis en tuin. Deze tekeningen zijn bewaard
gebleven, evenals tekeningen van Cornelis
Pronk en L.P. Serrurier.
Wilhelmina van Pruisen
Wilhelmina 1751-1820) was de echtgenote
van stadhouder Willem V. De uit Duitsland
afkomstige Wilhelmina paste zich snel aan
de Nederlandse omstandigheden aan. Ze had
belangstelling voor politieke ontwikkelingen
en steunde haar man waar ze kon. Willem V
kon die steun gebruiken, want hij was niet
erg geliefd bij de bevolking en hij kreeg van
alle moeilijkheden in het land de schuld.
Vooral door de patriotten voelde hij zich
zozeer bedreigd, dat hij Holland ontvluchtte
en in Nijmegen ging wonen. Wilhelmina was
kordater en besloot naar Holland terug te
keren. Ze werd echter bij Gocjanvcrwelle-
sluis opgewacht door de patriotten en weer
teruggestuurd naar Nijmegen. Zij benutte dit
voorval om haar broer, koning Frederik Wil
lem II van Pruisen, te hulp te roepen tegen
de democratische oproerkraaiers in Holland.
Daardoor mislukte de democratische revolu
tie in Nederland. In 1795 kwamen de Fran
sen om de Nederlandse Republiek te verove
ren en alsnog de democratie te brengen. Wil
lem V en Wilhelmina vluchtten toen naar
Engcland.Wilhelmina was een artistieke
vrouw en onderhield contacten met andere
kunstzinnige mensen. In 1783 is ze op be
zoek geweest op het landgoed de Heiligen
berg. De eigenaar G.J. van Hardenbroek
schrijft: "..sey mij aan tafel, dat sy nu dese
somer evenswei hoopte op 't Loo en op
Soestdijk te konnen komen en alsdan den
Heiligenberg te sien".
Pieter Pijpers
Pieter Pijpers 1749-1805) was de auteur van
24 werken, vervaardigd tussen 1776 en
1805. Hieronder waren veel treurspelen en
enkele zangspelen met kunstwerken en bal
letten. Hij had soms als synoniem P. Stichte-
naar.
Pijpers heeft ook lang in Amsterdam ge
woond, maar hij was in Amersfoort geboren
en getogen en woonde er later ook op het
landgoed Puntenburgh.
Hij was katholiek en had daardoor in het
gereformeerde Amersfoort geen kans om in
aanmerking te komen voor openbare ambten.
Daarom werd hij patriot, hij hoopte erop dat
als Willem V verdreven zou worden, hij als
katholiek meer kansen zou krijgen om aan
het politieke, bestuurlijke leven deel te ne
men. Zo geschiedde het ook, hij heeft de
Fransen in 1795 gastvrij onthaald, waarna hij
lid werd van de gemeenteraad van Amers
foort. Hij heeft het zelfs nog geschopt tot
voorzitter van de Staten Generaal in Den
Haag. In 1803 verscheen Pijpers' gedicht: de
"Eemlandsche Tempc of Clio op Punten
burgh". Dit was een "landgedicht", waarin
hij de schoonheid van het landgoed Punten
burgh bezong, maar vooral van Amersfoort
en wijde omgeving. Hij droeg het gedicht op
aan de Amersfoortse burgerij. Als dank
kreeg hij een zilveren dienblad waarin het
wapen van Amersfoort gegraveerd was.
Maar er was ook kritiek in de vorm van een
schimpschrift in een literair tijdschrift. Deze
kritiek heeft hij zich zo zeer aangetrokken,
dat hij er depressief van werd.
Jan David Zocher
Jan David Zocher jr. 1791-1870) was de
zoon van de tuinarchitect Jan David Zocher
sr.. Hij trad in de voetsporen van zijn vader
en werd ook architect en tuinarchitect. Op
18-jarige leeftijd won hij de Prix de Paris,
een jaarlijks terugkerende prijsvraag uitge
schreven door koning Lodewijk Napoleon
voor jonge getalenteerde kunstenaars. Hier
door kreeg hij de gelegenheid om in Parijs en
later Rome te gaan studeren.
Zocher ontwierp zijn gebouwen in empire
stijl, dit is de stijl van kunst die in het keizer
rijk van Napoleon werd toegepast. Het zijn
classicistische bouwwerken die lijken op de
gebouwen van de Grieken en Romeinen. Ze
hebben vaak een zuilenrij in de voorgevel en
de gevels zijn witgepleisterd.
De tuinen die Zocher ontwierp, waren naar
de mode van die tijd in de Engelse land
schapsstijl.
Toen Zocher op de Heiligenberg kwam, had
zijn collega Hendrik van Lunteren er al een
Engelse Landschapstuin aangelegd. Zocher
heeft wel wat aanpassingen in de tuin ont
worpen en ook de oranjerie en de duivento-
ren zijn naar een ontwerp van hem.
Barend Cornelis Koekkoek
B. C. Koekkoek (1803-1862) was de belang
rijkste landschapsschilder in de tijd van de
Romantiek. Hij werkte in het tweede kwart
van de 19e eeuw en had toen al veel succes.
Hij won allerlei prijzen en kreeg onderschei
dingen en hij had veel opdrachten van men
sen uit de hoogste kringen. Zijn werk werd
tot in Rusland toe door konings- en vorsten
huizen bewonderd en verzameld.
In 1841 ging Koekkoek in Kleef wonen, om
dat hij het landschap daar zo mooi
vond om te schilderen. Hij stichtte er een
tekenacademie en liet er ook een compleet
stadspaleis in classicistische stijl voor zich
zelf bouwen.
Koekkoek schilderde romantische, geïdeali
seerde landschappen met majestueuze eiken
bomen. Later kreeg hij daardoor ook wel
kritiek, omdat men het ook wel zoetsappig
vond.
Jan de Beijer is graag bereid om u de teke
ningen van het toenmalige landhuis en tuin
te laten zien. Ook vertelt hij over de specta
culaire terrassentuin die toen op de berg
was aangelegd!
Wilhelmina van
Pruisen komt
wederom naar
de Heiligenberg
om u te vertellen
van haar bezoek
in 17X3 aan het
landgoed met
zijn vermaarde
tuinen. Was haar
eigen tuin op
paleis het Loo
wel zo mooi als
de tuin van de
Heiligenberg?
Ondanks deze pijnlijke herinnering gaat Pie
ter Pijpers u de regels uit het gedicht
"Eemlandsche Tempe voordragen, die be
trekking hebben op het landgoed de Heili
genberg.
Jan David Zocher vertelt over het ontstaan
van het huidige landhuis met de Engelse
landschapstuinen.
