815
--
Afbeelding 2 Het gewijzigde structuurplan van 1969. De geplande bouwlocatie van een gedachte nieu
we verbindingsweg tussen Woudenberg en Hoevelaken
ties ten oosten van de T 11 waren vervallen
(atb. 2). In hetzelfde jaar werden de gemeen
ten Leusden en Stoutenburg samengevoegd.
Het gebied van Stoutenburg werd echter in
de visie van het gemeentebestuur gespaard
voor stedelijke uitbreiding. De verstedelij
king zou aan de noordzijde wel worden af
gesloten met nog een nieuwe weg, de T 10
ten zuiden van de Hessenweg. Deze weg zou
ook een landschappelijk waardevol gebied
aantasten. De uitbreiding van Hamersveld
zou in drie fases moeten plaatsvinden.
Knalgroen
De vorming van een grote stad in een agra
risch en landschappelijk belangwekkend ge
bied was echter niet eens de eerste aanlei
ding tot het oprichten van een actiegroep in
Leusden. Dat was wel de voorgenomen aan
leg van een vierbaansweg die de bestaande
verbindingsweg tussen Leusden en Wouden
berg zou gaan vervangen: de S.10. Deze weg
zou een deel van de bossen rond landgoed
De Hoorn doorsnijden. Naar aanleiding daar
van verschijnt op 11 november 1971 in de
Leusder Krant de eerste ingezonden brief
van de "Kommissie voor Natuurbehoud en
Autobeperking Leusden en omstreken": K.
N.A.L. GROEN. Later ging men voor het
gemak over tot de schrijfwijze "Knalgroen".
Aan de wieg van deze actiegroep stonden
Flip ter Wolbeek en Maarten 't Hart. Zij wa
ren vooral bezorgd voor de aantasting van
een mooi natuurgebied. Korte tijd later kwa
men Wim Loth en Pieter Padmos de gelede
ren versterken. Laatstgenoemde vond dat
"men zich niet moest beperken tot de vogel
tjes", maar dat de gehele ruimtelijke orde
ningsplannen ter discussie gesteld moesten
worden. Op 27 januari 1972 kwam Knal
groen prominent in beeld op de voorpagina
van de Leusder Krant. Daar presenteerde de
actiegroep zich met een pleidooi voor een
adequaat werkend openbaar vervoer en ver
zet tegen de geplande S.10: "De S.10 zal de
natuurgebieden van de Hertekop en De
Boom vernietigen." Knalgroen ging in ge
sprek met de NS over het Pon-lijntje en dat
resulteerde in een ingezonden briefin de
Leusder Krant: "Spoorwegen zien wel wat in
816
resulteerde in een ingezonden briefin de
Leusder Krant:
Een wel erg optimistische kijk op de moge
lijkheden! Het gemeentebestuur toonde zich
dan ook zeer verbaasd over de voorlichting
van de Nederlandse Spoorwegen aan Knal
groen. Sindsdien werd het Pon-lijntje onder
werp van een continuing story: renovatie van
de spoorlijn, met eventueel aflakking naar
Leusden-Centrum, vrije busbaan en recent
het plan voor het gebruik van het oude tracé
voor een light-rail verbinding tussen Amers
foort en Leusden met opnieuw een aftakking
naar Centrum.
Knalgroen liet het niet bij ingezonden stuk
ken in de krant. Om aan burgers duidelijk te
maken wat er op het spel stond begon de ac
tiegroep met educatieve evenementen zoals
een wandeling door landgoed De Boom. Met
de tweede excursie gingen ook statenleden en
raadsleden mee, waarmee Knalgroen duide
lijk serieus werd genomen. De actiegroep laat
enkele studenten sociologie een enquête
voorbereiden onder het motto: "De Gelders/
Utrechtse Vallei naar de knoppen of niet,
daar gaat het om". In november 1972 organi
seerde Knalgroen een voorlichtingsavond
voor boeren, waarop werd gemeld dat er ver
moedelijk gemeentelijke plannen waren om
te gaan bouwen over het Valleikanaal. Enkele
boeren waren toen al benaderd met betrek
king tot mogelijke grondaankoop.
Zoals dat altijd gaat als er actie gevoerd
wordt: er zijn duidelijke voor- en tegenstan
ders. Dat blijkt bijvoorbeeld uit een serie in
gezonden brieven in de Leusder Krant van 2
november 1972 waarbij er een aantal waren
die tegen Knalgroen waren gericht. En een
daarvan was afkomstig van ons HKL- erelid
Ronald Polak.... Maar zijn brief had een ave
rechts effect: er verscheen daarna een oproep
van een lezer om met zijn allen lid te worden
van KnalgroenEen van de kernbezwaren
die tegen de acties van Knalgroen gericht wa
ren verdient extra aandacht omdat hij van alle
tijden is: "er is in de bestaande dorpen op be
scheiden wijze gebouwd voor mensen van
elders en nu die eenmaal wonen in deze
mooie omgeving willen ze verhinderen dat
anderen daar ook van gaan genieten". Of die
kritiek nu kwam van een deel van de nieuw
komers die al het moois uit onze omgeving
wel aan anderen gunden of vooral van de au
tochtone Hamersvelders weet ik niet meer,
maar een feit is wel dat onder de inwoners
van Hamersveld ook een grote vrees bestond
om door Amersfoort geannexeerd te worden
en in een grote en dus sterke gemeente een
vorm van verdediging zag. Het gemeentebe
stuur verdedigde haar plannen met het argu
ment dat Leusden aangewezen was als groei
kern. Omdat ik zelf een nieuwe inwoner van
Leusden was, die in 1971 een woning betrok
in wat toen door de projectontwikkelaar werd
gepresenteerd als Euro-parkstad (de wijk Ro-
zendaal dus), voelde ik mij zeker wel aange
sproken door bepaalde kritiek. Maar de kern
van de stelling van Knalgroen was dat er een
duidelijke grens aan de uitbreiding van Leus
den gesteld moest worden omdat je met een
uitgebreide nieuwbouw de waardevolle om
geving ook om zeep zou helpen. Bovendien
verweet Knalgroen het gemeentebestuur dat
ze te veel in de vrije sector wilde bouwen en
daarmee mensen zou aantrekken die elders
werkten en graag "buiten" wilden wonen, in
plaats dat er gebouwd werd voor de plaatse
lijke behoefte.
In hetzelfde kader van de brievenschrijverij
schreef Knalgroen zelf een pittig artikel over
het gebruik door de gemeente van artikel 19
om de uitvoering van de zogenoemde tweede
fase van de uitbreiding van Leusden versneld
te kunnen uitvoeren. De gemeente was al be
zig op deze manier de eerste fase van de uit
breiding te realiseren. De bouw van de wij
ken de Rossenberg en Rozendaal werd al op
die manier mogelijk gemaakt.
"Spoorwegen zien wel wat in reactivering
spoorlijn Amersfoort- Veenendaal.
Het tweede en laatste deel van dit artikel
volgt in het eerste nummer van 2006