803
Dus ook Aris en zijn gezin naar Ermelo.Toen
ze terukwamen troffen ze het net als veel Ach-
tervelders een grote ravage aan. Bij het be
schieten van de kerktoren waren veel granaten
terecht gekomen op de woningen naast de
kerk.Aris zijn huis was er nog redelijk goed
vanaf gekomen; de pannen waren wel van het
dak en er zat geen hele ruit meer in, maar het
huis stond nog overeind, terwijl de huizen van
zijn naaste buren helemaal in puin lagen.
Toen brak er voor de aannemers, en dus ook
voor Aris, een drukke periode aan.
Net als voor iedereen waren de oorlogsjaren
zorgelijke jaren maar na de oorlog begonnen
te zaken toch weer te lopen. Voor de boeren
brak er een periode aan van goede verdien
sten:'boerenwerk' kwam er volop.
Hij had geen opvolger en toen zijn timmer
man, Teus Steenbeek, met pensioen ging
stopte ook Aris. Hij had geen opvolger.
We kijken nu misschien wat verwonderlijk
naar de totaal verschillende activiteiten van
Aris en zijn vrouw: aannemer, handel in ge
bruikte meubelen, knippen en scheren, een
winkel in textiel en verkoop van sigaren en
sigaretten. Niet direct een voor de hand lig
gende combinatie, maar in die tijd heel ge
woon. Zowel Aris als zijn vrouw probeerden
samen een boterham te verdienen in een rela
tiefkleine dorpsgemeenschap. Het dorp had
toen heel veel middenstanders; er waren er
echter maar een paar bij die van één activiteit
konden leven. De meesten haalden hun inko
men uit meerdere werkzaamheden.
Vanwege zijn veelzijdigheid in de toen nog
kleine dorpsgemeenschap kende iedereen Aris
Boersen. Men kende ook zijn humor en - ook
dat kon niet uitblijven - ook Aris werd nogal
eens bij de neus genomen. Dat nam hij spor
tief op en hij vond altijd wel weer 'iets om te
rug te doen'. Toen hij er niet meer was raakte
het dorp een stukje identiteit kwijt.
804
Hoe, waar en wanneer vindt ons Valleikanaal zijn ontstaan?
Het interview met de heer ing. AFC Nieuwen-
huyzen heeft plaats gevonden 15 april 1987.
Het interview is afgenomen door de heer W
(im) Bos, bestuurslid van de Historische
Kring Leusden en tevens lid van de
cie."Dialectonderzoek (Deze commissie be
staat intussen niet meer. Dit is het gevolg van
het feit dat er nauwelijks bewoners meer zijn
die het Leusder dialect nog goed kunnen spre
ken.) Gesproken werd over de voorgeschiede
nis van het Valleikanaal en daarmee de reden
van het graven.
Het is een lange voorgeschiedenis geweest,
omdat er een slechte ontwatering was in de
Gelderse Vallei. Vooral de autochtonen, de
oude bewoners, weten dat goed. Zij hebben
meegemaakt dat bij Noordooster storm
Amersfoort onder water liep. Het water kwam
dan van twee kanten van het Noorden, van de
toenmalige Zuiderzee opzetten. De Eempolder
liep onder. Maar het water kwam ook van het
zuiden van de kant van Rhenen. De Gelderse
Vallei, wat een natuurlijke Vallei is, was aan
de ene kant ontstaan door de Utrechtse Heu
velrug (een soort eindmorene van de gletsjers
uit het noorden) en aan de andere kant door
het Gelderse Plateau. Daar tussen ligt de Val
lei. Vroeger (enkele honderden jaren geleden)
is het waarschijnlijk een moeras geweest. (Als
men goed in die bodem graaft, vind je onge
twijfeld nog resten uit vroeger tijden). Als de
Gelderse Vallei onderwater liep was Amers
foort het laagste punt, waardoor dat ook on
derliep. Het is een bekend feit dat Amersfoort
dan een paar meter onder water stond.
Uit de schoolboekjes weten we allemaal nog
wel dat in Amersfoort een aantal beken sa
menkomt. Bij naam genoemd zijn dat o.a.
Barneveldse beek. Heiligenberger beek. Lun-
terse beek, Modderbeek, de Hamersveldse
beek, de Moorse beek, maar zo zijn er nog
wel een stuk of vier op te noemen. Deze be
ken liepen als in een spinnenweb naar Amers
foort. Het zal dan ook wel duidelijk zijn dat
die op bepaalde momenten grote vloeden wa
ter naar deze streek brachten, waardoor grote
delen van Amersfoort en de Gelderse Vallei
onder water kwamen te staan.
Lang is er gesproken wat daar moest gebeu
ren. Een bemaling, of kunstmatige bemaling is
er nooit geweest. Dat was ook niet echt nodig,
omdat er een groot verval was. Het water kan
van naturen wel weg als de stromen maar
open zijn, maar dat was vroeger niet het geval.
We kennen allemaal Amersfoort met zijn
Koppelpoort en zijn smalle grachten. Al het
water moest daar doorheen om vervolgens
door de kronkelige Eem naar de Zuiderzee te
stromen. Echter, als de wind van het noord
oosten kwam, blies het net de verkeerde kant
op en kwam het water de stad binnen en dat
kon dan vervolgens niet weg.
Uiteindelijk is men toch plannen gaan maken,
maar ook toen weer heeft men daar jaren over
gedaan. Er is in circa 1933 een rapport ver
scheen van de hand van Provinciale Water
staat (de heer Nieuwenhuizen meent zich te
herinneren dat daar ook nog de heer Mussert
debet aan was en dat dit misschien één van de
weinige goeie dingen is die hij gedaan heeft.
Mussert schijnt een bekwaam ingenieur te zijn
geweest) Het rapport dat verscheen voorzag in
twee plannen en dus in 2 mogelijkheden voor
een kanaal:
Plan 1: een Vallei en een ontwateringkanaal
vanaf Rhenen door die Gelderse Vallei. Dit
kanaal begint bij Rhenen en gaat via Veenen-
daal, Scherpenzeel, Woudenberg, Leusden
Amersfoort, naar de Zuiderzee (het huidige
Randmeer)
Plan 2: een ontwateringskanaal, annex scheep
vaartkanaal door hetzelfde gebied.
Als dit 2de plan uitgewerkt was zou Amers
foort er heel anders hebben uitgezien. Ze zou
dan bereikbaar zijn geweest voor grotere bin
nenschepen. Maar dit plan kostte 5x zoveel
als een ontwateringskanaal. Bovendien heeft
Utrecht zich hier heftig tegen verzet, omdat zij
aan de waterwegen wilde blijven liggen.
Uiteindelijk heeft men twee dingen gedaan:
Reproductie oude foto van timmerman Teus Steenbeek. (rechts op de foto) met een collega en zijn baas
.■Iris Boersen De foto is genomen in 1935, van links naar rechts Joop Steenbeek. Jan Swambach., Aris
Boersen. zijn knecht waarvan de naam niet bekend is. Archief Jan Schouten
Ery van Schalkwijk
