810
809
klaar gemaakt, want als de Duitsers kwamen
en een inval zouden doen, moest er inundatie
plaats vinden, m.a.w. het kanaal moest klaar
want dan kon het water erdoor en het gebied
moest dan onder water gezet kunnen worden.
Heidemij kon niet sneller, er mochten immers
geen machines worden gebruikt en draglines,
scrapers of graafmachines waren er toch niet.
Ing Nieuwenhuyzen heeft een vergadering
belegd. Daarin heeft hij gezegd dat men met
smalspoor wel veel sneller kon werken en dat
hij daarvoor een vergunning wilde hebben. Er
is besloten dat dit dan maar moest gebeuren.
Spoor-IJzer Delft werd ingeschakeld, die
tientallen kilometers smalspoor met locomo
bielen en kipkarren hier naar toe gebracht.
Dit zijn driehoekige kantelbare wagens, die
schuin gezet werden en met de schop werden
volgegooid. Aansluitend werden ze met tien
wagens tegelijk naar de dijk gereden en leeg
gegooid. Dit ging natuurlijk veel sneller en
daarmee werden de kruiwagens uitgescha
keld. Men heeft het echter niet op tijd klaar
gekregen. In 1940 kwam de invasie en men
heeft hals over kop een inundatie gesteld. Mi
litairen bouwden in de dijk (die provisorisch
klaar was) geschutskoepels. En ook daarbij is
weer geholpen door werkelozen. Er was een
nauwe en prettige samenwerking met allerlei
officieren van het Nederlandse leger van het
onderdeel genie (die in Amersfoort gelegerd
waren), omdat eigenlijk iedereen bezig was
de oorlog tegen te houden. De officieren had
den de opdracht de verdedigingslinie in orde
te maken, dwz het plaatsen van bunkers, ka
zematten en alles wat met verdediging te ma
ken had. Daarmee kwam ook weer de vraag
naar veel grondwerk, maar ook nu waren er
geen machines, dus er was veel handwerk.
Heidemij heeft geholpen bij het plaatsen van
de verdediging en moest tevens zorgen voor
de camouflage met grond, planten etc.
De inundatie is gesteld en alles is onder gelo
pen. Dit was alleen te bereiken door de water
afvoer af te sluiten en dus bij de Eem alles af
te zetten. Het water zet dan vanzelf op. Inhg-
Nieuwenhuyzen is van mening dat de boeren
uit de omgeving dat beter kunnen vertellen
dan hij. Immers zij hebben het aan de lijve
ervaren dat hun boerderijen tegen de grond
gingen. Nu moet u zich niet voorstellen dat
het een soort IJselmeer werd. Nee, het was
een laagje en hier en daar staken dan de strui
ken er bovenuit, maar ook fundamenten van
huizen waren zichtbaar. Het was een nat
moerasgebied geworden. Het gevolg was wel
dat het afgelopen was met de graverij. Na de
oorlog is de boel 4 a 5 jaar lang blijven lig
gen. Het kanaal was wel voor circa 90%
klaar. De aansluiting bij de Hogeweg werd
pas na de oorlog klaar gemaakt. Dit gebeurde
vrij snel, omdat de werkeloosheid er niet
meer was en er intussen machines waren ge
komen. Van het begin tot het eind zijn er circa
1200 - 1500 mensen bezig geweest met gra
ven. Na de oorlog zijn er een paar honderd
mensen meer geplaatst, omdat het werk ver
sneld moest worden afgerond.
Alles is echter altijd in pais en vree ge
gaan. Niet dat er nooit harde noten zijn ge
vallen. Ing Nieuwenhuyzen zegt dat de men
sen, mede door de werkeloosheid, meer be
grip voor elkaar hadden en waardoor men de
noodzaak zag. Hij zou met het huidige mens
dom deze affaire niet nog eens graag willen
doen, de kans zou groot zijn dat het op moord
en doodslag zou uitdraaien.
Later, bij de wederopbouw, zijn in de om
geving de boerderijen gebouwd die er nu
allemaal nog staan.
Het kasteel, de boerderij en de deur
Kasteel Stoutenburg. Zo heet het in de volks
mond. En de gemiddelde Leusdenaar denkt
dan ogenblikkelijk aan het hedendaagse land
huis aan de Stoutenburgerlaan. Hier vindt het
'Franciscaans Milieu
project' onderdak met als middelpunt het foei
lelijke Huis Stoutenburg. Het oorspronkelijke
middeleeuwse kasteel stond echter zo'n
700 meter ten noordoosten van dit huis.
Van dit vrijwel geheel verdwenen kasteel res
teert nog slechts een stukje slotgracht.
bankier. Luden schreef in 1861 een prijsvraag
uit tot het ontwerpen van een modern huis. De
keuze viel op het ontwerp van architect H.J.
van den Brink uit DricBergen. Deze ontwierp
een neogotisch gebouw dat met z'n twee to
rens en quasi weergangen met kantelen moest
lijken op een middeleeuwse burcht. In de kel
derverdieping van dit landhuis waren de
dienstvertrekken zoals keukens, provisieka
mers, poetskamers, wijnkelders enzovoorts.
Daarboven lag de bel-etage met onder andere
Maar daarmee is de geschiedenis van deze
plek niet volledig. Het eerste - nu verdwenen -
slot kreeg namelijk nog twee opvolgers! In de
1T eeuw verrees er op de plaats van het in
middels gesloopte middeleeuwse kasteel een
vierkant herenhuis. Dit huis werd afgebroken
in de zestigerjaren van de 19e eeuw. Vervol
gens verrees op dezelfde plaats omstreeks
1864 een nieuw huis. Bouwheer was Johannes
Luden, de zoon van een rijke Amsterdamse
Krijn van Otterloo
h Het was in die tijd de gewoonte dat, alvorens de
bouw van een openbaar gebouw werd
aanbesteed, een prijsvraag werd uitgeschreven.
De binnengekomen ontwerpen en het bekroonde
ontwerp werden meestal in een tijdschrift
gepubliceerd, zodat vakgenoten en overige
belangstellenden van de op dat moment geldende
ideeën op de hoogte konden worden gesteld.
Luden heeft kennelijk deze gewoonte
overgenomen.
