Brigade LeusdeiT in het interbellum
Op de hock van de Amhcmseweg en de
Maanweg herinnert weinig of niets meer aan
het gebouw dat daar tussen de beide wereld
oorlogen een Brigade der Koninklijke Mare
chaussee huisvestte. Nadat de kazerne achter
eenvolgens door de Koninklijke Marechaus
see. de Marechaussee', de Gendarmerie en de
Rijkspolitie gebruikt is. werd het gebouw in
Beerschoten wiens vader van 1925
tot 1934 de scepter zwaaide op de brigade.
Daardoor heeft Jan - geboren in 1918 - een
groot deel van zijn jeugd in de buurtschap Ba-
voort doorgebracht. Hij weet zich nog veel te
herinneren van dat oude gebouw, de omge
ving en de mensen die er woonden en werk
ten.
1999 gesloopt. Er verrees op dezelfde plaats
een mooi appartementencomplex waarvan de
voorgevel - je moet dan wel veel fantasie heb
ben - de contouren van zijn illustere voorgan
ger weergeeft. Hierna wordt nader ingegaan
op de 'Brigade Leusden' in de periode tussen
beide wereldoorlogen. Naast bronnenonder
zoek werden in 2005 gesprekken gevoerd met
de thans 87 jarige Jan Hendrik (Jan) van
830
De openbare orde en veiligheid in het in
terbellum
Toen in 1994 een grootscheepse reorganisatie
van het politieapparaat was voltooid en de
Politiewet van kracht werd beschikte men in
Nederland over één politieorganisatie. Tot dat
tijdstip was de politiezorg een lappendeken
van ministeries, instanties, functionarissen,
bevoegdheden, enzovoorts. Zeker gold dat
voor de periode tussen de beide wereldoorlo
gen in, het interbellum. De zorg voor orde en
veiligheid zag er toen als volgt uit.
1 De politiezorg op het Nederlandse grondge
bied, uitgezonderd binnen de gemeenten,
was een rijkspolitiezorg en werd uitge
voerd door:
a Korps Rijksveldwacht ressorterend
onder het Ministerie van Justitie,
b Het wapen der Koninklijke Mare
chaussee ressorterende onder het De
partement van OorlogOverigens
werd de organisatie voor het grootste
deel bekostigd door het Ministerie
van Justitie omdat er vrijwel uitslui
tend civiele taken werden uitgevoerd.
2 De politiezorg in de gemeenten - vol
gens de Gemeentewet van 1851 - was
een gemeentelijke aangelegenheid en
werd uitgevoerd door:
a Gemeentepolitie ressorterend onder
het Ministerie van Binnenlandse
zaken maar het bevoegde gezag was
de burgemeester. Zij hadden een
bijzondere opsporingsbevoegdheid
die beperkt werd tot bijzondere wet
ten en plaatselijke verordeningen.
Door aanstelling als onbezoldigd
gemeenteveldwachter kon algemene
opsporingsbevoegdheid binnen de
gemeente van aanstelling verkregen
worden.
b Gemeente- veldwachters, met een alge
mene opsporingsbevoegdheid voor
alle strafbare feiten binnen de ge
meente. Zij waren echter onderwor
pen aan het bevoegde gezag van de
commissaris der koningin. Veelal ope
reerde zij in de wat kleinere gemeen
ten die geen eigen gemeentelijk poli
tiekorps hadden.
3 De politiezorg binnen de krijgsmacht
was zuiver een militaire aangelegenheid
en werd uitgevoerd door:
a. Korps Politietroepen, opgenomen in de
leger organisatie. De hoofdtaak vormde
de politietaken binnen de Krijgsmacht.
Maar ook werden zij wel ingezet ter be
teugeling van woelingen.'
Brigade Leusden
Leusden was in het interbellum bepaald geen
wereldstad. Er was zegge en schrijve één ge
meenteveldwachter 4 werkzaam die boven
dien ook nog gemeentebode was en dus ge-
meentetaken te vervullen had. Dat was kenne
lijk voldoende. Maar voor de regio werd er
vlak na de eerste wereldoorlog in Leusden
een brigade van de Koninklijke Marechaussee
opgericht. Deze 'Brigade Leusden' heeft zijn
ontstaan onder andere te danken aan het feit
dat er na beëindiging van de Eerste Wereld
oorlog de justitiële autoriteiten en de burge
meesters veel klachten kwamen over onvol
doende politiezorg. s Maar ook van de zijde
van het Ministerie van Landbouw, Nijverheid
en Handel kwam het verzoek tot uitbreiding
van de politiezorg. Hun zorg was de handha
ving van voorschriften op het gebied van de
distributie van levensmiddelen. Denk hierbij
vooral aan de smokkelhandel. Een en ander
kwam pas in een echte stroomversnelling na
de revolutionaire dreigementen in de Tweede
Kamer - eind 1918 - van de socialistische
voorman Pieter Jelles Troelstra (oprichter van
de Sociaal Democratische Arbeiderspartij).
Krijn van Otterloo
Van links naar rechts korporaal Eisses, korporaal Puim wachtmeester Van Harten.opperwachtmeester
Van Beerschoten, wachtmeester Koetsier, korporaal Van Leur Foto: de heer van Beerschoten
Op 5 juli 1140 werd de Koninklijke Marechaus
see volledig geïntegreerd in het Ministerie van
Justitie. Op 25 juli 1140 mocht het predikaat Ko
ninklijk niet meer gebruikt worden. In 1943 werd
de Marechaussee omgedoopt in Gendarmerie.
Nu Ministerie van Defensie genaamd.
Te denken valt aan het Jordaanoproer in 1954
waar zowel de Koninklijke Marechaussee als het
Korps Politietroepen werd ingezet.
4 Voor de tweede wereldoorlog bijvoorbeeld Kuijt
en Kraaikamp.
Omdat de Koninklijke Marechaussee in mobi
lisatie en oorlogstijd ook militaire taken te ver
vullen had waren veel marechaussees tijdens de
eerste wereldoorlog gedetacheerd bij het leger,