gingen maaien. Als dat maaien wat verder in de tijd gebeurde, werd het gras taai. Hoe
vroeger in de lente het maaien begon, des te malser was het gras. Als het gras taai was
geworden, was het verschrikkelijk veel werk.
Het zware werk is tegenwoordig allemaal weg. En daarom is het ook mogelijk dat de
melk zo goedkoop is, w ant tegenwoordig kan één man 50 koeien melken. Als je vroeger
20 koeien had, moest je met drie of vier mensen melken.
Prijzen zijn ook niet meer te vergelijken. In 1946 bracht een liter melk je 17 cent op. Het
uurloon van een elektricien was zo ongeveer 65 cent. Dus als een elektricien een uur
werkte, dan had hij 4 liter melk verdiend. Kom daar nu eens om. Een uurloon is nu
ongeveer 50 gulden per uur, dus dan moet hij er ongeveer 60-70 liter melk voor hebben.
Zo zijn de verhouding scheefgetrokken de afgelopen jaren en dat is niet te begrijpen"
Leusden van een klein dorp naar
Eigenlijk begon het in Zuid. Achter de kerk kon je vroeger zo het land in. Daar stond het
oude huis van Schut. De jongens jatten er appeltjes in de bongerd voor ze 's middags
naar school gingen. Jos weet nog van Wim Osnabrugge. die heeft nu nog het lidteken in
zijn bil zitten. Hij ging over het hek en kreeg een pin in zijn bil. Oooeeiiü Het was net
na de oorlog en er zat een soort militaire arts in het "knoppennest" bij de Mof. Jos met
die knaap achter op de fiets naar de militaire arts die hem heeft verbonden. Nou, reken
erop, Wim heeft afgezien. Dus bij de kerk was het allemaal weiland. Alleen de boerderij
van Fokke stond er. de pastorie en het kostershuisje. Meer niet. Daar waar nu de school
staat en de gymzaal, was allemaal bongerd. De verandering begon zo ongeveer in de
vijftigerjaren. De eerste huisjes kostten in het begin circa 6,5 duizend gulden. In Asschat
zijn ze ongeveer 10 15 jaar later begonnen, maar niet veel later. Dat was eerst ook
allemaal grasland en bouw land. Als je naar school liep over de Asschatterweg, was er
hier en daar een huis en verder niets. Er is dus heel veel veranderd.
"We hebben nooit zo veel last van die stadse mensen gehad, wij zaten immers buiten het
dorp. Maar van de burgers ken je geen mens en dat is wel jammer. Als je vroeger de
krant las wist je over wie het ging, wantje kende alle mensen van het dorp.
Tegenwoordig is er heel af en toe een bekende. Als er vroeger berichten kwamen van de
burgerstand dan wist je bij wie er een kind geboren was, want de mensen kende je. Dat
heb je nu niet meer en dat vinden we wel erg jammer. Maar ook daar wen je aan. Van de
mensen zelf heb je geen last. Als je uitgekocht wordt, dan moetje ergens anders heen,
en je oude plekje is dan nooit terug te kopen." Als men Jos de Lange nu met een miljoen
naar Friesland zou sturen, dan zou hij dat verschrikkelijk vinden.
883
WEERBARSTIG VOORUITSTREVEND ZES
Hamersveld in de eerste helft van de vorige eeuw. Persoonlijke herinneringen van Cor
van den Hengel, in deze aflevering het dagelijks brood.
Van eten.
Hoe voorzagen de Hamersvelders in hun eerste levensbehoeften?
Zelfvoorziening stond voorop. Echte aardappeleters waren zij. Als Vincent van Gogh
langer had geleefd, had hij tot aan de oorlog "De Aardappeleters" bi j ons thuis kunnen
schilderen, compleet tot de koffiekommetjes toe. Met die lamp boven de tafel, die sinds
omstreeks 1925 elektrisch was, was het precies het beeld van het morgeneten.
De vroege koffie.
Als het melken in de ochtend voorbij was dan was het tijd voor de vroege koffie.
Moeder wist precies wanneer de koffie en een boterham klaar moesten staan. De koffie
werd staande bij de tafel gemalen, de
gemalen koffie in de koffiepot, warm
water erop, even de drab uit de tuit,
en dan genoot men van een verse kop
koffie met een snee brood:
roggebrood met reuzel en spek en een
snee wittebrood ertegen, dag in dag
uit. (In de slachttijd leverworst,
bloedworst of hoofdkaas.) Na deze
snelle ontnuchtering kwam het grote
afvoeren van het vee.
Het morgeneten.
Na het afvoeren stond omstreeks acht
uur het morgeneten klaar. Dat Hamersveld Fotoarchief Frans van Loenen
aardappelseten 's morgens was 'eten
door mekaar', stamppot van de resten van gisteren.
Na de slacht in november en na de eventuele tweede slacht in februari nog vóór de
vasten of eind maart tegen het einde van de vasten, werd de hete stamppot gedurende
een paar weken gegarneerd met gebraden leverw orst en bloedworst of hoofdkaas
Als de 'muis'(door elkaar geprakt eten) -pot of -schaal leeg was, lagen er voor de
liefhebbers nog sneden brood van groot formaat klaar, namelijk roggebrood, reuzel,
spek en w ittebrood tegen elkaar, op elkaar. Zo, dan konden de mannen na een kom
koffie zonder suiker er weer een paar uur tegen. Op vrijdag roggebrood met kaas of
bruine suiker en in het hoogseizoen van de eierproductie (februari-juli) een paar
gekookte eieren (kneusjes genoeg).
Bewerking door Ery van Schalkw ijk, lid Historische Kring Leusden. van het interview,
op 13 november IV90 gehouden met Jos en Eefje de Lange-Pater.
Jos de Lange overleed in 1996 op 61 jarige leeftijd.
Eefje de Lange Pater is nu 68 jaar en woont in Woudenberg.
Historische Kring Leusden 2006
Wat zullen we eten?
Wat zullen we drinken
Wat zullen we aantrekken?
'Matt.6:31)
Historische Kring Leusden 2(8)6 884
Bier drinken tijdens de aardappeloogst op
