DE JARENZEVENTIG
IN ACHTERVELD
Ruim 100 jaar geleden vochten
mannen uit Stoutenburg en
jonge
Achterveld in Italië
Kerstfeest
K. P. J.
Dode bij
verkeers
ongeluk in
Leusden
Year Inn'71
Wedstrijd
kaarten om
wildprijzen
MEDISCHE DIENSTEN
Nieuwjaarsbal
in Bavoort
btart van de
zwangerschap-
en bejaarden-
gymnastiek
Kerstbomen
verbranden
op drie
plaatsen
lONDERTUr. 31 DECEMBER 1970
3
1.
-J
ACHTERVELD - Over enkele jaren
zou er dit gezegd kunnen worden: ,,In de
jaren zeventig werden de nieuwe stra
ten aangelegd in de woonwijk nabij het
kerkhof, de jongelui zetten achter de
Kerk de boel op stelten, jong en oud
proberen elkaar te begrijpen, de Schoon-
derbekerweg is praktisch onbegaanbaar
geworden door de vele diepe gaten en
Hendrik van de Wetering is 99)/, en
Teunemeu Voskuilen ruim 95 jaar ge
worden. zo was het in 1970" Over de
vroegere zeventiger jare is weinig be
kend geworden of het moest zijn dat
1870 de Frans Duitse oorlog uit
brak, de doodsstraf in Nederland werd
afgeschaft of dat de laatste Zouaven
naar Holland terugkeerden.
De geschiedenis achterhalend, blijkt
dat voor de jaren zeventig in 1500 slechts
twee zinnen bekend zijn waarbij Ach
terveld werd genoemd. Voor het jaar
1570 staat ergens ver-verborgen aange
tekend dat toen de kapelaan van Put
ten, de Benedictijne Pater, Brunius van
Daalen geestelijke bijstand verleende
aan de verspreide kudde In hetzelfde
jaar werd tot raadslid van Amersfoort
gekozen een zekere Ghysbert van Ach-
tevelt. Over het jaartal 1670 is nog steeds
niets gevonden maar over 1770 zijn wel
wetenwaardigheden te noemen Er be
stonden toen al de boerderijen (volgens
oorspronkelijke beschrijving): Vintze-
laar (heel oud). Groot Zandbnnk, den
Aart, herberg de Gort, de Grote en
Kleine Ritt. Koopermool, Eemelaar.
Hardeveld, Daatzelaar (heel oud), Klein
Sannebrink. groot Agteveld, Kleinhoff,
ACHTERVELD - In de dagen voor
Kerstmis is het wedstrijdkaarten om
bezigheid. In ,,De Roskam" kwamen
ook nu weer een aantal kaarters bij
een om een haas of fazant te verschal
ken.
Uitslag schutjassen.
1. Mevrouw v d. Grootevheen 96 pnt
2 H. v. d. Grootevheen 95 pnt
3 E. van de Kooy' 72 pnt
4. E. de Wijs 59 pnt.
5. E. Heiligers 58 pnt.
6. W. Rijnders 54 pnt.
7. Mevrouw van Marwijk 46 pnt.
8 P. van Uhm 40 pnt
Uitslag klaverjassen
1 K Lorist 4646 pnt
2. J v. d. Grootevheen 4577 pnt.
3. H. Turan 4502 pnt.
4. J Houtveen 4329 pnt
5 J J. Grootevheen 3970 pnt
6. B Tolboom 3929 pnt.
7. W. de Jong 3905 pnt
8. T. Born 3768 pnt.
ACHTERVELD - De katholieke Plat
telandsjongeren, afdeling Achterveld
hebben in ..Ons Gebouw" hun jaarlijks
kerstfeest gevierd De belangstelling
was ook nu weer groot Een 100-tal
jongeren waren in de feestelijk ver
sierde grote zaal bijeengekomen Aan
de rondom de kerstboom geschaarde
dis, versierd met sfeervolle kerststuk
jes, werd van een gezellig etentje geno
ten. Kerstmuziek verhoogde nog de sfeer.
Daarna vertoonde pastoor Jansen een
aantal dia's van zijn vakantiereis in
Israël. In deze fraaie kollektie bevon
den er zich vele van de in Israël zo
talrijk historische plaatsen. Helaas toon
de het grootste deel van de aanwezige
jongeren maar een zeer matige belang
stelling voor het gebodene In de pauze
werd daarom besloten van verdere ver
toning af te zien. De jeugd gaf de
voorkeur aan gezellige muziek en wat
drinken en babbelen
Quade Gat. Kiwitte Poll. 't Grote Hof,
Eshoff, 't Slott Emmelar. aan de Zwaen,
Pinhutte, Droeffelaar, Hoolorst, Schaf-
felar, Havekorst, Spaarpottje en nog
meerdere benamingen. In 't Muysdorp
woonden zeer arme mensen en in de
Kleidersteeg woonden de rijke boeren.
Een kroegje was meestal >el te vinden
op de heerd van een huisje aan een
beekslag De herberg 'd Ruyter en het
Heerenlogement aan de Postweg (vóór
Walderveen) waren heel bekende pleis
terplaatsen maar het ging er niet altijd
vredig aan toe
De volgende jaren zeventig. 1770geeft
aan dat de Broederschap van de Roo-
zenkrans werd ingeschreven Annitje
Hoffman, Gisbertje Boersen uit 't Hoen
dernest, Trintje Lainmersen van Korte
Niep en Henrijn Hospita uit 'd Ruither
en op 4 iulv overleed Henrijn Jacob-
sen Hospita in 'd Ruijter. Pastoor Jo
hannes Bernholtz hield de boeken goed
dij ondanks dat hij lange dagen maakte
door de verre voet- en lastdiertochten
in-het nog woeste gebied van lde uitge
strekte Parochie Stoutenburg, Zwarte-
broek, Barneveld, en zelfs Harskamp
Op 18 april 1770 overleed op Wester-
veld Cornelia Jans die afkomstig was
van de buurt de Harselaar onder Bar
neveld. Gerntje Arissen was op haar
46e jaar nog altijd een deugdzame vrouw,
zij werkte op d Vlierd, hield haar Pa
sen in het kleine kapelletje in Achter
veld. zij is 46 jaar geworden en over
leed plotseling op 26 april 1770. In Bar
neveld is Peetje Winkelhuizen maar ne
gen jaar geworden
Meer dan de helft van de geboren
inderen overleed na korte tijd en mees
tentijds werd dit niet eens aangetekend
Wel staat er nog een keer genoemd dat
de zuigeling Joannes Hermanus van Ro-
zelar ongeveer drie maanden oud is
ge-worden en dat in het Zwarte broek
Jantje Boris tien jaar en haar zusje
Gnedje overleed 2week later, zij is
bijna 20 jaar geworden. Aen 'd Beek
in Stoutenburg werd Brunischen Garzen
75 jaar. De mensen werkten enorm hard
en maakten lange dagen op het land,
hetwelk behoudens enkele grote boeren,
een zeer schamel bestaan opleverde.
Er was een klein grutterswinkeltje van
This Gerzen, Jantje en Hannes Wouters
van de Kieftenpol stonden bekend als
fikse stropers, Mannes Hengeveld was
broekenversteller en Wilm Wilmsen een
bedelaar-uitgestotene. Er woonden in
Achterveld en directe omgeving ook heel
wat Duitsers die kennelijk naar hier wa
ren gekomen als schapenhoeders en
landarbeiders. Ze kwamen van het Mun-
sterse land uit de plaats Sudtlohn en van
Slechtenhorst in het Graafschap Bent-
heim
De zeventiger jaren van 1800 brengt
vanzelfsprekend weer meer gegevens
daar de aantekeningen meer en nauw
gezetter waren In 1870 trouwden er in
de Roomsch Catholyke Parochie vier
paartjes en werden de huwelijken in
gezegend door pastoor Petrus Wittebol.
Er waren 762 communicanten, er werden
Bij de tekening:
Tekening van caligraaf de heer Dorn-
seiffen; 1870, de armoede is zo groot
dat de kinderen en de daggelders de af
val aardappels die bestemd zijn door
de varkens, opeten.
26 kinderen gedoopt, één werd er niet
gedoopt, er overleden dertien men
sen. Het kindertal was bijzonder groot
en tien kinderen in één gezin was heel
normaal, er waren 1160 zielen waarvan
er 398 nog geen twaalf jaar waren'
Enkele dagen nadat de pastoor 50 jaar
was geworden schonken op 15 mei 1870
Lambertus en Elbert de Bruin en Jan
netje van Zandbrink een tapijt van 100
ellen groot voor het altaar (Offertafel),
Kerkmeesters waren Hendrik Eshol.
Hendricus Zwanenburg, Goosen Steen
kamp en Aart de Bruin, allemaal grote
boeren.
pp vprpjiohtineen men Hp kleine
man" opiegae waren ook al vrij zwaar
Zo moest de huurder van Klein Zand
brink, Cornelus Voskuilen, ervoor zor
gen ,,dat van zijnentwege of door hem
zelf niet wordt gestroopt op poene van
verval" Als tiendplichtige diende hij aan
zijn ..landter" jaarlijks te schenken:
,,500 takkebossen, 500 talhout, 50bosjes
without, 12 nederlandsche ponden booter
en met Paaschen 50 eieren en de helft
der boomvruchten en de druivenwijn-
gaard af te staan".
Een kort overzicht van de huizen en
haar bewoners in 1870 geeft om het
volgende aan Aartje Boersen is 81
jaar en vrijgezel en Hendrik van de
Koedijk is getrouwd met Aaltje IJling
die gedoopt werd te Hoogland Het twee
de perceel voorbij de Kerklaan is van
Klaas Blank op ..Zeldenrust", getrouwd
met Rigarda Hengeveld, 7 kinderen en
de meid is Betje Malenstein, 26 jaar.
In het Tolhuis woont de Tolgaarder Jozef
Boersen getrouwd met Cornelia Ooidijk
Aan de Kerkdijk woont de weduwe van
boeredaggelder Jan Wouterse en wel
Geertje Smit met haar kinderen en de
nog maar elfjarige dienstmeid Bartje
Steenbeek
In ,,De Platluus" woont Manus Veld
huizen (Manus Sepkkoek) en strak neven
de kerk de roggebroodbakker Gerrit
Eshof, hij heeft één dochter van 9 jaar
die later naar het klooster zal trekken,
Maria van Minsenburg is er de meid
de ongetrouwde Jan Peetersen heeft als
kostganger Jan Kolfschoten. De Midden-
vliert in de Klettersteeg wordt bewoond
door Cornells Voskuilen die een dienst
meid en twee dienstknechten heeft, op
de Kleine Vliert het huisgezin van Klaas
van Laar en og de Flodder Vliert het
gezin van Hendrik Boersen. Bakker Wes-
sel Huppelschoten heeft vier kinderen
en de 10 daagse strijder Wouter van
Lokhorst drijft met zijn Engelien een
kroegje in de De Sparreboom. Op het
Jannendorp wonen de weduwe Maria
le Febres (van Franse afkomst) en
Jan Evers die getrouwd geweest is met
(de overleden) Grietje van het Zwar-
teland De mooist herenboerderij is die
van Gradus van Esveld waar later het
Sint Jozefgesticht zal verrijzen In café
de Roskam is herbergierster de onge
trouwde Petronella Koller, de dienst
meid is Maria Kleinveld en kostgan
ger Jan v.d. Wetering. Op groot Ach-
teveld woont Jan van den Geer en twaalf
kinderen. Timmerman Goossen Wijntjes
zijn vrouw heeft ook nog de zorg van
de inwonende Giep en Wouter. Een grut-
terswinkel wordt aan de Dooieweg ge
dreven door Hendricus Schouten en vlak
erbij woont Piet Coenen
Als veel voorkomende tegenstelling
tot de huidige welvaart van 1970 kan
ook nog worden genoemd het leven van
de boeredaggelder in 1870. De daggel
der maakte dagen van vijftien uren wer
ken in weer en wind en verdiende ermee
slechts drie gulden inde week! Met vrouw
en kinderen leidde hij dan ook een zeer
armoedig bestaan en vaak gingen de
jongens zonder eten naar bed of aten
soms de voeraardappelen uit de varkens-
emmers. Deze armoede kwam in veel
gezinnen voor. De jaren zeventig zijn
achter de rug. In 1970 zijn de mensen
die echt tevreden dienen te zijn nog on
tevredener dan misschien ooit het ge
val is geweestwaarom?
J.M. Schouten.
LEUSDEN - In de nacht van Eer
ste op Tweede Kerstdag verongelukte
een 24-jarige Amerikaanse sergeant
uit Soesterberg in Leusden toen hij met
zijn sportauto in een bocht rechtdoor
reed.
LLUSDEN
Voor de praktijken Boersema, Lan-
tink en Den Toom zullen waarnemen:
31 dec. vanaf 17.00 uur tot en met
1 jan. dr Lantink, Burg. de Beaufort-
weg 61, tel. 03496-1210; en op za
terdag en zondag 1 en 2 jan. 1971
dr Den Toom, Maria Stuartlaan 5,
tel. 03490-18881
LEü5l/e,in/ZUID - Zaterdag 2 januari
1971 wordt in café-restaurant.Bavoort"
te Leusden Zuid een nieuwjaarsbal ge
houden. De muziek wordt verzorgd door
het Baamse orkest ..Combóll" Dit
combo, dat in de bar-dancing geen on
bekende meei* is, speelt gevarieerde mu
ziek, waaronder veel nummers uit hun
Zuid-Amerikaanse genre.
LEUSDEN/C. - Op dinsdag 29 dec
zijn de nieuwe cursussen zwanger-
schapsgym en bejaardengymnastiek weer
begonnen ii> het Wit-gele kruisgebouw
te Leusden-centrum Aanvang zwanger-
schapsgymnastiek 9.30 uur, bejaarden
gymnastiek 10.45 uur.
LEUSDEN/CENTRUM - De instuif Ha-
mersveld organiseert*komende zater
dag, 2 januari, een Year Inn Vanaf
half drie -'s middags is de zaal open
en zullen door bezoekers en de disc-
jockey de nieuwste platen op de draai
tafel worden gelegd 's Avonds treedt
de bekende band Universe op. Deze
Year Inn '71 is de gelegenheid voor alle
jongeren van Leusden om elkaar een goed
nieuw jaar te wensen! Het Hervormd
centrum aan de Asschatterweg te Leus
den-centrum is als altijd het centrum
van de activiteiten. Dus: Year Inn '71
Band Universe. Zaal open om half drie!
LEUSDEN - Evenals in de voorgaan
de jaren zullen ook nu weer op een drie
tal plaatsen in de gemeente Leusden,
onder toezicht van de brandweer, de
kerstbomen worden verbrand Deze ver
branding zal geschieden op dinsdag
avond 5 januari 1971 om half acht:
te Achterveld: op een bouwterrein
achter het nieuwe gebouw van de Raif-
feisenbank aan de Jan van Arkelweg;
te Leusden-Centrum: op een bouw
terrein tegenover de christelijke kleu
terschool ,.De Springplank" aan de As
schatterweg,
te Leusden-Zuid: op een bouwterrein
aan de Van Diepenheim Scheltuslaan
tegenover de Van Boetzelaar van Oos-
terhoutlaan
De bomen kunnen op 5 januari 1971
op voormelde plaatsen worden gebracht,
vanaf 1.00 uur des middags
ACHTERVELD - Bijna 130 jaar ge
leden werd in de buurtschap „De Birkt"
onder Soest geboren Nicolaas Wijntjes.
Hij overleed op 83-jarige leeftijd op de
hoeve „Watervoort" nabij Achterveld-
Stoutenburg. Als jongeman werkte hij
vijftien uur achtereen tegen een karig
loon en ondanks het arme bestaan schonk
het toch vreugde in zijn leven. Toen
Paus Pius 1 een dringend beroep deed
aan de jongemannen van Holland om
zich in zijn dienst te stellen voelde
Nicolaas^zich echt verplicht hieraan ge
volg te geven. Met hem trokken ook naar
het ontredderde Italiaanse land de vecht
lustige held Hein Koene uit Amersfoort
en Jan Bijer uit de buurtschap „De
Ruif" onder Stoutenburg. De drie man
nen hebben een medogenloze strijd ge
voerd.
Hein Koene schrijft (onvertaald) on
dermeer in zijn brief vanuit Rome op
16 mei 1867: Ik heb deze brief mee
gegeven aan een zouaaf die hier twee
jaar heeft gediend. Het is enorm heet
weer hier. Men beweert dat we bin
nenkort Rome uit gaan en dan naar de
bergen toe. De Zouaven zijn al in ge
vecht geweest met de Garribaldisten en
vooral met de roovers. Er zijn al ver
schillende dooden gevallen. De roovers
zijn slim en haast niet te krijgen. Het
bergvolk deugt ook niet De roovers
dwingen de herders dat ze op een be
paalde plaats vijftig schapen moeten ak
geven. Doen de herders het niet dan
worden ze door de roovers gedood.
Er is een herder geweest die de Zou
aven waarschuwde - die er ook wel
een paar schapen bij overhielden - het
geen hij enige maanden later met de
dood moest bekopen. In stukken gesne
den werd hij gevonden. De roovers
zijn bang voor de Zouaven want daar
hebben ze de duvel aan gezien. Als er
100 roovers in Bregante zijn en dertig
Zouaven dan winnen nog de Zouaven het
De Zouaven vrezen de dood niet daar
zij vechten voor een goed doel. Tot
slot vraagt hij in de brief. „Hebt gij
de hond nog en heeft de geit al gelamd"
Sevita Castelana 15 juny 1867: De mar
sen zijn hier zeer langdurig en soms
zo zwaar dat we als zakken neerval
len. Een keer waren mijn voeten kapot
omdat ik geen voetlappen aan had, want
kousen worden hier niet gedragen. We
zitten nu in Cevita Castelana, dat is
zeventien uur te voet van Rome af
Er zijn hier geen Zouaven geweest,
de bevolking is goed voor ons. Er zwerft
in deze omgeving een groep van vijftig
man met een kapitein Breganten of
Garribaldisten. Rondom het hoog ge
legen stadje zijn diepe afgronden Voor
een halve bajok krijgen we hier een
liter dikke kersen. Ónze gage is wei
nig bedeeld met bajokken. De mensen zijn
hier dom en de boeren lopen ver ach
ter met de akkerbouw. Als hier een
Hollander kwam werken was hij zo rijk
Rome 4 july 1867: 's Morgens om vier
uur wordt de reveille geblazen De
soep was slecht want de Franse kok
stool alles. Maar nu is er een andere
kok en de soep is vetter. Met de ver
jaardag van de Paus zijn we naar de
Sint Jan van Lateranen geweest om
zijn zegen te ontvangen Rechts ston
den de Zouaven. links de karbeniers
en daartussen het Legioen met daar
achter dragonders te paard. Toen wij
de Paus zagen waren er verschillende
die de tranen in de ogen hadden. Wat
is dat een Heilige Man.
-i .L Nk>. aariw i.v
Kamp Rocu de Pape de le Augustus
186? Eene van Dijk uit Soest, ook een
Zouaaf die twee jaar hier is geweest
bezorgt U deze brief. Er zijn veel
zieken hier in het kamp en of er veel
sterven zegge ze je niet. 's Morgens
eksezies van 5 tot 8 uur, 's Middags
appèl en 's avonds 9 uur het laatste
appèl De Paus heeft hier de H. Mis
opgedragen. OiTze Overste de Kolonel
is een Zwitser en de Luitenant Kolo
nel is een Franse Bretanger. De Zou-
aal Ruyer is gedeserteerd De wacht
kneg het in de gaten toen hij zijn kle-
ret wilde verkopen. ZHij had flink met
nog een Zouaaf gedronken en zijn er
beiien vandoor gegaan. Ze hebben Ruyer
toci te pakken gekregen en hij kreeg
zoh aframmeling van de andere Zouaven
dat hij in het Hospitaal terecht kwam.
(Eeie van Dijk uit Soest blijkt bij na-
vojsing te zijn: Rijer van Dijk. gebo-
ret 24 januari 1841, 31 December 1866
veitrokken naar Italië, 17 September
188 terug in Nederland, overleden 9
jantari 1906 JMSch.)
Fome 18 Augustus 1867 We zijn met
eer pattroeltje geweest en trokken met
derig Zouaven naar een stadje Daar
zouien 100 Garribaldisten zitten Maar
toei wij er kwamen hadden ze al de
been genomen. Of ze ook bang zijn
De;Tieeste huizen hebben er geen raam-
te ?n de kinderen van een jaar of 5-6
speen er spierkel naakt op de straat.
Eei pattroeltje van ons moest uitrukken
om een oproer tussen de boeren en
buyers -ie regelen De burgers wilden
de lboeren met in het stadje hebben.
Ov^dag werken ze op ht land en ze
wc sn in het stadje. De twist ging over
de cholera. Ze schoten op malkander
omat de burgers zeiden dat de boeren
de cholera in het stadje brachten. We
zijn in Piemont geweest. De soldaten
waren beste kerels. Ze hadden heel zwa
re dienst kregen slecht te eten en slech
te kleding, daarover klaagden zij wel
Ik heb vernomen dat er ook Zouaven
gestorven zijn aan de cholera maar
onze copie gelukkig geen soldaat. Van
wege besmetting durven de bewoners
de cholera doden niet te begraven, zo
dat de Zouaven het doen In Rome is
de cholera tot staan gebracht. Ik wil
best mijn leven geven voor de Paus en
wil me wel honderd keer laten dood
schieten voor Hem als ik maar niet
de cholera krijg
Rome 9 October 1867: De Garribal
disten beginnen zich te roeren. We ho
pen er gauw tegen te mogen vechten.
Onze compie zal de laatste zijn die er
tegen vecht omdat ze in Velletrie is ge
weest. dan nog een dag en een nacht
patroelje lopen buiten de stad en dan
is de toer voorbij Maar hier in Rome
is het ook al niet rustig meer Er wordt
soms al geschoten en alle Zouaven staan
nu met geladen karabijnen. Gisternacht
is er een wacht gedeserteerd Het was
een Italiaan en die kerels deugen niet.
Ze denken dat de Garribaldisten de over
hand krijgen Alles moet dienst doen
en de wachten zijn vermeerderd Bij
Viterbo heeft een gevecht plaats gehad
tussen 500 Garribaldisten en de helft
Zouaven. Er zijn 150 Garribaldisten
gevangen genomen of gedood, van de
Zouaven maar enkelen. Toen de Zouaven
de ballen verschoten hadden gingen ze
met geveld geweer en donderend gehuil
en geschreeeuw op de Garribaldisten
af Deze gingen op de loop want één
Zouaaf kan meer dan vier Garribaldis
ten. Ik geef jullie de rozekransen die
ik zelf bij de Paus heb laten wijden.
Schoonderbeek zijn tijd is om zodat
hij ze meebrengt We zijn met tien
mannen tegelijk met de sergeant bij de
Paus geweest die de rozenkransen wijd
den.
NICOLAAS WIJNTJES.
Op bijna 27-jarige leeftijd trok in
volle overtuiging maar ook in alle een
voud Nicolaas Wijntjes m 1868 om er te
strijden voor de rechten van de Paus.
Hij vocht er samen met de Franse troe
pen bij de 5e en 21e compagnie in het
zwaarbelegerde gebied van Monte Ron-
tonde waar de Garibaldisten kerken en
huizen plunderden
De gevechten waren vreselijk en aan bei
de kanten werden soms de krijgsgevan
genen aan de bajonet geregen, iedere
soldaat stortte zich daadwerkelijk in het
gevecht. In krijgsgevangenschap heeft
Nicolaas Wijntjes veel ontbering gele
den temeer daar er geen drinkwater
was Maar Nicolaas keerde toch in
Holland terug.
(Wordt vervolgd)
J M Schouten.
>oooooooooooooooooooooooocx
De Sint Pieter te Rome. Links onder
bij het kruis in de kleine Campo Santo
Teutonico waar ook een eregraf is van
de Pauselijke Zouaven. De toegang wordt
nu afgesloten door twee soldaten van
de Zwitserse garde maar toen de schrij
ver van deze „Zouavenserie" zijn be
zoek kon aantonen verkreeg hij toegang.
Direct links op de kleine begraafplaats
is een Kerkje. De foto is genomen
aan de hand van een tekening volgens
A. Tempesta van 1593.
