ITBARSTING
VAN DE
KRAKATAU
Oliemensen waren
ooggetuige van
laatstbekende
uitbarsting
krakatoa
wetenswaardigheden
PREHISTORIC
PREHISTORIC
JUNE 26, 1972
Bij de illustraties
De klassieke paddestoelvormige wolk
die op 26 juni van dit jaar boven de
vulkaan de Krakatau ontstond, bereik
te een hoogte van bijna 3 km. Deze
foto werd gemaakt door Chuck Langnen.
die deel uitmaakte van een groep olie
mensen, die ten tijde van de uitbar
sting, juist boven de vulkaan vlogen.
LOOKING SOUTHEAST
De tekeningen tonen de successie
velijke stadia in de geschiedenis van
de Krakatau Zij werden gemaakt door
Max Sons, een ingenieur van Exxon s
produktie-maatschappij in het Verre
Oosten Hij is ook verantwoordelijk
voor de inhoud van het bijgaande arti
kel
een boven het water van de Straat
Soenda uitrijzend vulkanisch eiland
bijna anderhalve kilometer in doorsnee
en 100 meter hoog Aan zijn kustlijn
beginnen gras en bomen te groeien.
Een geringe vulkanische activiteit heeft
zich ook de laatste jaren voortgezet
en de Krakatau staat dan ook bekend
als een werkende vulkaan
Het Amerikaanse Natuurhistorische
Museum in New York geeft op dat er
gemiddeld 100 vulkanische uitbarstin
gen per jaar zijn over de gehele we
reld Andere uitbarstingen van over
eenkomstige grootte als die van de
Krakatau deze zomer, deden zich in
juni voor in West-Indië, de Koerielen,
ten noorden van Japan en in Centraal-
Afrika
SCHONERE AUTO
HET ZIET er naar uit, dat het wer
kelijk mogelijk is benzine te vervangen
door methanol, methylalcohol of hout
geest. Automotoren, zo vernemen wij,
kunnen niet alleen op benzine lopen
maar eveneens op methanol. Dit hebben
proeven in het laboratorium van de
Technische Hogeschool te Aken ge
toond. Methanol bezit een wezenlijk
hogere klopvastheid dan benzine, die
voor dat doel noodzakelijkerwijs ver
rijkt moet worden met loodverbindin-
gen. Vandaar dat de uitlaatgassen van
auto's zoveel lood bevatten, die in
atmosfeer geloosd bij voldoende hoe
veelheden, vergiftigingsverschijnselen
bij mens, plant en dier geeft Met me
thanol wordt dit voorkomen! Ook is het
gehalte aan andere verontreinigende
deeltjes als kolendamp en stikstofoxide
van de uitlaatgassen van auto's die op
methanol lopen, nagenoeg te verwaarlo
zen. Ziehier een mogelijkheid vooreen
schonere toekomst.
KONSERVERING
OM DE OPSLAG-OF konservenngs-
duur van boter te verbeteren, is een
nieuw procédé boor de bereiding van
watervrij botervet ontwikkeld Uit het
konsentraat, zo lezen wij, laten zich.
zelfs na een bewaartijd van drie jaar,
verse boter, koffie-en slagroom berei
den Het konsentraat is daarom bijzon
der goed geschikt om te worden uitge
voerd naar die landen, die geen eigen
zuivelprodukten kunnen fabriceren.
Uitgangsprodukten zijn melk zonder
room waaraan door indamping nagenoeg
al het water is onttrokken en wel nadat
men ze van te voren op een vetgehalte
van ongeveer 84% heeft gekonsen-
treerd. De eerste fabriek nu voor de
winning van verse boter uit botervet
konserven is zeer recent in Singapore
in bedrijf gesteld
BIJEN
NIET ALLEEN de Amerikanen
hebben in zuidoost-Azië een bio
logische oorlog gevoerd, maar ook de
Vietkong Deze heeft het gepresteerd
bijen agressief te maken tegen Ameri
kaanse en Zuidvietnamese uniformen
Na enkele dressuurproeven al blijken
de bijen uiterst gebeten te zijn op de
vijand. Eenmaal hierop gedresseerd
zijn op de marsroutes van de Amerika
nen en Zuidvietnamezen bijenkorven
verdekt opgesteld, die bij de geringste
aanraking door de vijand, de bijen doen
uitzwermen, die dan prompt op de uni
formen reageren en tot de aanval over
gaan. Links en rechts worden dan de
manschappen gestoken en gevechtson-
machtig gemaakt Naar wij vernemen
zou een dergelijke strijdmethode toch
wel effektief zijn. Het is in elk geval
.minder onsympathiek" dan oorlogvoe
ren met bacteriën en virussen. Dit ge
ven wij als kuriositeit door
MARIHUANA
HET ROKEN van marihuana wordt
door sommigen als onschuldig be
schouwd, zeker als onschuldiger dan
het roken van sigaretten, omdat dit
aanleiding kan geven tot de ontwikke
ling van kanker. Campbell en mede
werkers evenwel denken er anders
over. Het gevolg van het roken van
stikkies zou volgens hen cerebrale
atrofie zijn, d.i degeneratie of ver
schrompeling van hersenweefsel Bij
een aantal marihuanarokers hebben ze
o m vergrote (door verschrompeling
van hersenweefsel) zij- en derde her
senholten aangetroffen. Daarenboven
vertoonden de patiënten ziektever
schijnselen als hoofdpijnen, verlies van
recent geheugen, hallucinaties, neer
slachtigheid. geringe konsentratie en
oppervlakkigheid Dit zijn ongeveer de
zelfde verschijnselen bij opiumschui
vers Het type van atrofie (verschrom
peling) lijkt wel op dat teweeg ge
bracht door ouderdom, hersenletsel
bij een ongeluk en door sommige aan
geboren ziekten. Het is de vraag of het
marihuanaroken het gevolg dan wel de
oorzaak is van zulke ziekelijke afwij
kingen. In elk geval opgepast ermee!
WARMTEMETING
HET IS EEN algemeen bekend feit
dat onze aarde van binnen warm is en
in het centrum zelfs oer-heet! Tot
voor kort is nog nooit eerder het
temperatuurverloop van de naar de
oppervlakte gerichte warmtestroom,
gemeten Met het oog op een eventuele
aftapping van aardwarmte t.b v de in
dustrie en op een beter natuurkundig
model van onze planeet, wordt het wel
meer dan tijd hiermee een aanvang te
nemen Dit is onlangs gebeurd In het
westelijk deel van de Ver Staten, zijn
zulke metingen verricht in 150 boor
gaten op ongeveer 100 plekken.
Schattingen van de vertikale warmte-
stromen in deze gaten, zo meent Sass
van de U.S. Geological Survey, be
vestigen dat de stroom warmte in dit
gebied over het algemeen genomen
hoog is Van lage temperaturen tot nor
maal was de stroom in het noordoos
telijke deel van de Pacifickust en m
het zuidwesten van de Columbia pla
teaus. Aan de lage kant was het in het
westelijke deel van de Sierra Nevada
en aan de hoge kant in het noorden en
zuiden van het Rotsgebergte De aarde
blijkt dus niet overal even warm te
zijn van binnen. Geen uniformiteit dus
in inwendige warmtestromen
PLASTIC
EEN ONDERZOEK, dat het Batelle
instituut verricht heeft, heeft het
voorshands althans, aannemelijk ge
maakt, dat er geen gevaar te duchten
is van de zijde van kunststof respek-
tievelijk plasticafvalprodukten. E.E a
is volgens onderzoekers sterk over
trokken Zelfs al zou in komende jaren
het kunststofverbruik met 100% toe
nemen, dan nog bestaat de vuilnis
hoop uit slechts 10% plastic. Aange
zien verbranding van afval de meest
gemakkelijke en radikale methode is,
ondergaat plastic ook hetzelfde lot.
Nochtans hoeven we op grond van het
geringe aandeel niet te vrezen voor
de ontledingsprodukten, vooral van
P.V C.-plastic die nog geen 2% van de
V.C -plastic die nog geen 2% van de
totale hoeveelheid afval uitmaakt. Dank
zij de geboekte vooruitgang in voor
gaande jaren is het nu mogelijk gewor
den, verbrandingsovens voor afval te
bouwen, die de hygiënische toets der
kritiek kunnen doorstaan. Volgens het
onderzoek zou de vrees voor chloor-
waterstof m de verbrandingsgassen
ongegrond zijn.
LEUSDER KRANT
É:omer was een groep Ame-
se oliemensen ooggetuige
laatst bekende uitbarsting
Krakatau, toen zij toeval-
ngs deze vulkaan in Indo-
vlogen. De gebeurtenis riep
.neringen op aan de grote
tie van de Krakatau in 1883.
Hit
fan de bekendste vulkanen ter
en Bis de Krakatau, gelegen in
p! Soenda in Indonesië, tussen de
lagfelangnjkste eilanden van de ar-
Java en Sumatra. Begin dit
47, fit een groep functionarissen van
.Corporation wat men noemt
eerste rang tijdens een nieuwe
Ming van de Krakatau toen zij,
s een inspectie-vlucht, in de om-
ndftvan de vulkaan vlogen. Die
76 TOng deed zich op 26 juni j .l.
Hier volgt een ooggetuigeverslag
_,jj van de leden van de groep.
>en we terugkeerden van Suma-
Java cirkelde onze groep
f DC 3 rond de slapende ,,Anak
onder het monotone geklik
half dozijn camera's Enkele
nadat het vliegtuig weer was
1 DC
Ka,
JNISCHE uitbarstingen hebben
^ielend effekt. De stofsluier in de
ifeer (onderste laag der atmos-
Hvooral in de stratosfeer (lucht-
issen 11 en 80 km hoogte) scher-
ijfooldoende massa's althans, de
straling af en wel in zulk een ma-
t dit resulteert in een tempera-
laling Nu heeft Lamb onlangs dit
aan de hand van historische gege-
stofsluiers geproduceerd
ilosieve vulkanische erupties
tot heden, opgespoord. Hij
m een golf van stof-injekties
Hfrspuwende bergen tussen 1750
Hij vond, dat gedurende 2
llna de uitbarstingen in IJsland
1783, de zon in Zuid-Frank-
Ichtbaar bleef tot ze meer dan
■ven de horizon uitsteeg Velen
lieh nog de blauwe'" zon en
^glven Engeland herinneren na
Mïne Canadese branden in 1950
rap een gevolg vanluchtvertroe-
I. Bij kleine uitbarstingen reikt
ifmassa niet verder dan de tro-
?r. Bij grotere explosies dringt
BSa tot diep in de stratosfeer
ze langzaam maar zeker zich
iseert, dwz zich konsentreert
elk van de polen, waar ze ,,zon-
ermen" vormt en het warmte-
hil tussen aequator en polen gro-
laakt Dit op zijn beurt maakt de
ftpculatie intenser. In het geval
ïdgeland resulteert dit in mil-
fitter weer.
opgetrokken en de reis in de richting
van het vliegveld van Djakarta had
voortgezet, begon ,,Het Kind van Kra
katau" te leven en tekende zich snel
de klassieke paddestoel, die daarmee
gepaard gaat, boven het eiland af. In
de opwinding die volgde, legde Chuck
Langner, produktieleider van Esso Eas
tern, het schouwspel vast op film.
Binnen tien minuten had de zuil een
hoogte van ruim 3000 meter bereikt
en de volgende dag, 27 juni, toen de
groep naar Singapore vloog, was het
schouwspel van 50 mijl afstand te zien.
De Krakatau is onverbrekelijk ver
bonden met de plaatselijke folklore,
vormt een geliefkoosd onderwerp van
schrijvers en staat zeer bekend bij we
tenschappelijke onderzoekers. Eens
een vulkanische kegel van zo'n 8 km
doorsnee en 2000 meter hoog oprijzend
boven het zee-oppervlak, explodeerde
deze vulkaan in prehistorische tijden,
waarna een aantal eilanden in de omge
ving overbleven. Latere uitbarstingen
maakten van de Krakatau weer één
geheel, nu als een eiland met drie
vulkanische kegels, gelegen in de kra
ter van het oorspronkelijke eiland. Het
hoogste punt, Rakata, bevond zich ruim
900 meter boven het zeeniveau
Na meer dan 200 jaar slapende te
zijn geweest, begon de Krakatau zich
op 20 mei 1883 weer te roeren Een
eerste uitbarsting vond plaats in de
kleinste kegel; tegen het midden van het
jaar volgden er nog meer Op 26
augustus 1883, kort na 12 uur 's mid
dags, waren er enorme explosies ge
volgd door bijna onophoudelijke kanon-
nades, die de gehele dag en nacht voort
duurden. De volgende morgen bereik
te de uitbarsting haar hoogtepunt en de
ze was vier uur later nog op 3.000
mijl afstand te horen. Een uur later
voigae nog eens een explosie, die
weinig minder heftig was. De werking
werd pas de volgende dag geleidelijk
minder, maar kleinere uitbarstingen
bleven zich nog tot zes maanden daar
na voordoen.
Na de grote uitbarsting was de helft
van Rakata verdwenen; een rots van nog
geen kilometer bleef er over Zes
kubieke kilometer puimsteen, as en la
va werden over de zeeën in de om
trek, schepen en eilanden uitgeworpen.
.En alsof de verschrikking nog niet
erg genoeg was, ging het bovendien
regenen en kwam een deel van de uit
gestorte massa als modder weer om
laag. Drie dagen lang was er maar wei
nig daglicht Aardbevingen vernielden
gebouwen en door vloedgolven van wel
40 meter hoogte werden 295 kustneder-
zettingen op Java en Sumatra geheel
of gedeeltelijk verwoest. Meer dan
36.000 mensen verloren het leven. De
getijstromingen ondervonden, tot in
Europa, invloed van de uitbarsting
en overal in de wereld deden zich,
maandenlang, vuurrode zonsondergan
gen voor.
In 1927 begonnen zich met tussenpozen
weer erupties onder water voor te doen
in de oude krater en in de jaren die
volgden ontstond ,,Anak Krakatau,"
i letterlijk ,,Het Kind van Krakatau,"
V
