mens
leest
de
Bijbel
de
wetenschapsmens
De gelovige
anders dan
DR. H. A. BRONGERS:
„Je moet als dominee
van zoveel dingen
kennis hebben wil
je het goed doen"
Geestelijke
leiders in
Leusden (10)
MEDISCHE DIENSTEN
Burgerlijke stand
Gemeente Leusden
Informatie
gids van
R.K. Kerk
Lensden/C.
Kerkdiensten
«DAG 15 JUNI 1973
LEITSDFR KRANT
dorpje. Ik bleef er predikant tot 1958
Toen werd ik naar Utrecht gehaald
Ik heb eenentwintig jaar als predikant
in Twente gestaan in een overwegend
Rooms-Katholieke streek Wij zaten
daar als een Protestantse enclave
In Weerselo zijn mijn drie jongens
geboren, van wie er twee ook hier
in Rozendaal wonen Mijn jongste zoon
woont in Tubbergen De oudste zit
in het vormingswerk De middelste
is wetenschappelijk medewerker voor
Oud-Noors in Utrecht. De jongste is
leraar natuur- en scheikunde in Al
melo.
In 1958 kwam ik als wetenschap
pelijk hoofdmedewerker in Utrecht.
In 1967 werd deze functie omgezet
in een lektoraat
In Weerselo had ik al die jaren
wetenschappelijk werk gedaan, Ik had
veel geschreven. Zo'nvijfendertigboe-
ken en tijdschriftartikelen. Het werk
is sterk technisch Het zijn woord
en begnppenstudies. Het is bij uitstek
vakliteratuur U wilt een titel horen9
Destijds heb ik eens een boek ge-
geschreven over de literatuur van de
Babyloniërs en de Assyriers Ook heb
ik eens geschreven over de Jozef
geschiedenis Verder vertaalde ik en
kele van de zogenaamde Quinzanrol-
len.
..Voor de achtergronden van uw stu
dies en tekstverklaringen zult u wel
over verschillende oude talen moeten
beschikken.''
.Kennis van Hebreeuws alleen is
niet voldoende Daar komen verschil
lende zustertalen bij Dat zijn even zo
vele jaren van pure talenstudie Ik denk
aan het Aramees, het Arabisch, het
Akkadisch (het vroegere Assyrisch). het
Oegaritisch. Ook een snufje Egyptisch.
Philologisch heb ik me daarin de laat
ste dertig jaar verdiept Persoonlijk
vond ik dit zeer boeiend werk Soms
kun je maanden bezig zijn met de
studie van één woord Dan zijn er
ongetwijfeld mensen, die vragen:
.Waartoe dient dat nou0" Het zijn
allemaal kleine bijdragen aan die gro
te wetenschap
Toch moet ik u bekennen, dat ik
die wetenschap ook wel eens als een
bezwaar voel. De gelovige mens leest
de Bijbel anders dan de wetenschaps
mens Als ik naar de kerk ga en ik
luister naar de preek, vraag ik me
direkt af of de exegese, waarop de
preek berust, wel juist is. Op dat
moment benijd ik de eenvoudige ge
lovige, die van exegese geen weet
heeft!"
,,Mag ik u. om te eindigen, vragen
naar uw hobby's."
,,Mijn vak is mijn hobby
Ik heb daarnaast echter een brede
belangstelling voor wetenschap en
kunst Ik verzamel grafische kunst,
etsen, litho's. Vrijwel alles in por
tefeuilles, want ik kom ruimte te kort
om al die platen op te hangen.
Anco Mali
Weekend 16 en 17 juni 1973.
(Alleen voor spoedgevallen)
LEUSDEN
Voor de praktijken van de artsen
Boersema, Den Toom, Binkhorst
en Lantink zal a s weekend waar
nemen: dr Lantink, Burg. de Beau-
fortweg 6, Leusden/C., tel 03496-
1210
(Dienst van vrijdagavond 18 00 uur
tot maandagmorgen 8.00 uur).
De wijkverpleging wordt waarge
nomen door zr Van Kalkert, De
Roo van Aldewereltlaan 11,
Leusden/Z tel. 03490-15818
Apotheek Openingstijden Apotheek
Leusden werkdagen van 8 tot 18
uur en van 19.30 tot 20 uur
In de weekenden waarin de artsen
Binkhorst en Lantink dienst hebben:
zaterdag en zondag van 14 tot 14.30
uur en van 17 30 tot 18 uur
Wanneer de artsen Boersema en
Den Toom dienst hebben is de apo
theek zaterdags en zondags gesloten.
LEUSDEN - Geboren Marco Jan,
z v J. Schaap en J. A. Roodenburg,
Essex 5; Suzanne Elisabeth, d v. W. H.
van Dijk en R H. Greefhorst, Van
Oldenbarneveltstraat 86; Felix, z.v
H. ter Schegget en M~ M van de
Kraats, Henegouwen 25
Ondertrouwd: H L S van Uffelen,
Leusden en J W van der Groep,
Leusden
Gehuwd J Borger en M Ruiter;
G H van Laar en M W Boerssen,
M E. Wittebol en C. M Tijmensen.
Overleden T Broekman, 78 jaar
bijbelteksten tenslotte mensenwerk is
geweest.
Bovendien kan een handschrift be
schadigen, bijvoorbeeld door slijtage"
Beschikt men over voldoende hand
leidingen voor de bijbeltekst-uitleg?"
,,Voor elk bijbelboek zijn er zoge
naamde bijbeltekstcommentaren ge
schreven Daarin wordt bij elke tekst
gezegd in welke zin die tekst bedoeld
kan zijn. Wij raden de studenten aan.
wanneer ze zelf een bepaald bijbel
gedeelte moeten exegetiseren, hun ei
gen opmerkingen over die tekst te
maken, alsof er nog niets over zo'n
tekst is geschreven. De aanstaande do
minee moet zélf met zo'n tekst uit de
weg kunnen. Daarom leren wij de
studenten tot een zelfstandig oordeel
over de tekst te komen."
Worden de theologische studenten
allemaal dominee?"
,,De meeste studenten komen straks
inderdaad in de pastorie. Maar lang
niet allemaal. Een behoorlijk aantal
komt tegenwoordig terecht in het vor
mingswerk, de journalistiek, het jeugd
werk of in het godsdienstonderwijs
op de middelbare scholen. Er zijn te
genwoordig voor hen, die wel van het
vak houden, maar niet op de kansel
willen staan, nog vele andere moge
lijkheden Het is heus niet meer zo,
dat elke theoloog dominee wordt
„Bestaat er een studium generale?
Ik denk hierbij aan een gebied als de
filosofie."
„Daar raakt u een teer punt aan
Door de studenten is de wens naar
voren gebracht om ook de mensweten
schappen in de theologische studie te
betrekken De wens gaat uit naar col
leges in de agogie, de sociologie en
de psychologie De studenten hadden
namelijk het gevoel, dat de theologi
sche opleiding weliswaar veel goeds
biedt, maar ook op verschillende ter
reinen verstek laat gaan. Je moet als
dominee van zo veel dingen kennis
hebben, en iets van al die mensweten
schappen zou in het studiepakket opge
nomen moeten zijn. Maar de regering
is juist uit op bekorting van de studie
De nota-Posthumus wil de studie in
het algemeen tot maximaal zes jaar
beperken, en daar moet dan ook het
doctoraal in zitten Alle fakulteiten
zitten met die nota-Posthumus in hun
maag Bij ons ligt dat nóg moeilijker,
omdat de theologische studie naast de
theoretische kant ook de praktische
zijde ^mvat. Het leervicanaat bijvoor
beeld laat de theologische studie zeker
uitlopen. Nu willen wij in overleg met
Den Haag proberen de schade, die zal
worden toegebracht, zo veel mogelijk
te beperken.
Sociologie zou zeker een studie-on
derdeel moeten zijn. Een dominee komt
vaak met sociale nood in aanraking.
Hij zou dan sociaal zó op de hoogte
moeten zijn, dat hij de mensen effek-
tief kan helpen en naar bepaalde in
stanties kan verwijzen. In de theolo
gische opleiding zelve zou daartoe mis
schien wat gesnoeid kunnen worden.
Maar iedere docent is volledig van het
belang van zijn eigen vak overtuigd,
en niemand wil snoeien
,,Mag ik u enkele personalia vra
gen?"
,,Pas op latere leeftijd ben ik tot de
studie gekomen. Ik was al 28 jaar.
toen ik eindelijk mijn hartewens in
vervulling zag gaan Ik heb in Leiden
gestudeerd, met een enorm élan. Ik
ben de studie begonnen uit pure we-
tenschapsdrang
In 1937 ben ik in Weerselo in Over
ijssel beroepen Een heel mooi oud
(Van de redaktie)
LEUSDEN/CENTRUM - Kortgeleden
verscheen een uitstekende informatie
gids voor en van de R.K parochie
te Leusden/Centrum Alle mogelijke
informatie uit het parochie- en katho
lieke verenigingswerk kan men in het
boekje vinden
Datum 17 juni 1973
LEUSDEN/CENTRUM
N H K 10.00 u ds. H Dekker,
Apeldoorn. 19.00 u ds C. v.
Dop, Amersfoort
R K.K.: za 7.00 u m m.v. dames
koor. zo 7 30 u en 9.00 u Lat
Hoogmis, 11.00 u dienst met
samenzang; 16.30 uur
LEUSDEN/ZUID
N.H.K 10.00 u. ds J. Smit, Soest;
18 30 u geen dienst.
R.K.K. (Huize Don Bosco): za. 19.15
uur; zo. 10.00 u Lat Hoogmis;
11.30 uur
ACHTERVELD
N H.K 9.00 u ds. Abbnngh, Hoe
velaken
R.K.K de gehele week om 8.00
u H. Mis (uitgez. woensdag),
za 19 00 u.. Avondmis; zo 8.00
en 10.30 u (Lat tekst) H Mis,
18 00 u Lof; wo 19 30 u Avond
mis
|V Welzijnsvoorzieningen
I Als een snelle groei is vereist, moet gelijk mee groeien van sociaal-
Iculturele, recreatieve en onderwijsvoorzieningen een absolute voor-
Iwaarde zijn Mensen, die uit een benarde woonsituatie in de grote stad
■verhuizen naar een nieuwe woonbuurt in een vreemde gemeente, missen
Ielke binding met hun nieuwe woonplaats, waarin zij zich kunnen herken-
I nen en thuis voelen.
I Mogelijkheden voor opvang en begeleiding, ontspanning en ontmoeting
I zijn noodzakelijk, opdat deze mensen zich thuis gaan voelen
Belangrijke punten zijn:
I culturele- en ontmoetingscentra
sport- en spelvoorzieningen, zoals zwembaden, sportvelden en sport-
accommodaties
groen- en recreatievoorzieningen: bijna alle uitbreidingen zijn ge-
Isitueerd in open weilanden De behoefte aan parken met bomen en
|bossages is groot.
opvang- en vormingscentra voor de jeugd
mogelijkheden voor maatschappelijk- en opbouwwerk
[•onderwijsfaciliteiten afgestemd op het algemene doel om wonen én
■werken in deze gemeenten mogelijk te maken (dus bijv. mogelijkheden
|voor lager, middelbaar en hoger beroepsonderwijs)
gezondheidsvoorzieningen.
■Al deze zaken komen er niet voldoende als het rijk geen hierop afge-
I stemde financiële steun geeft.
I De gemeenten hebben het geld niet.
IV Personeel en organisatie
IHet personeels- en organisatiebeleid, dat moet worden gevoerd om de
I te verwachten taken voor te bereiden en uit te voeren is samen met het
Ifinanciële aspect misschien wel het allerbelangrijkste knelpunt, dat er
Ivoor de S.O.S.-gemeenten bestaat.
■Normaliter is een relatief klein ambtelijk apparaat nodig om de besluiten
Ivan het gemeentebestuur uit te voeren. Nu is een dynamisch en specia
listisch opbouwapparaat vereist. In dit opbouwapparaat zijn andersoor-
Itige disciplines, kennisniveau's, karakters nodig, dan in een gewone
■situatie. In Engeland bezigt men de vorm van New Town Corporations.
die met grote eigen bevoegdheden, middelen en experts speciaal voor
opbouwtaak, hun taak vervullen.
I In Nederland is iets dergelijks ook noodzakelijk, maar dan geschoeid
I op Nederlandse leest.
I Een eerste te loven aanzet op rijksniveau is de Interdepartementale
I Knelpuntencommissie Woningbouw Verder zijn in oprichting stuurgroe-
I pen, een overlegstructuur door de drie bestuurslagen heen inclusief
leen coördinatie tussen opvang- en uitstralingsgemeenten overigens
I zonder eigen bevoegdheden
I Grote onduidelijkheid heerst nog over de meest doelmatige organisatie
vorm De projektorganisatiegedachte binnen het gemeentelijk apparaat
1 leeft bij vele gemeenten. Deze organisatievorm vertoont een parallel
I met de Engelse oplossing. Maar bemanning, middelen en opstelling in
I de bestaande organisatiestructuur leveren problemen op, waardoor het
i vraag is of deze structuur slagvaardig genoeg is.
I Alle hier genoemde nieuwe organisatievormen zijn onlosmakelijk ver-
I bonden met de bestaande bestuurlijke structuren.
I Het is de vraag of deze gigantische operatie d.m.v. deze hier niet
I voor opgezette structuren tot stand gebracht kan worden. Een degelijk
1 onderzoek op korte termijn lijkt gewenst.
IKnelpunten blijven:
beperkte mogelijkheden voor het aantrekken van topkader gedurende
ie loop van het project.
de beperkte beloningsmogelijkheden.
de aanpassing van de huisvesting (financiële steun bijv. voor stads-
I kantoren e.d.).
VI Werkgelegenheid
De S O S-gemeenten willen geen slaapsteden worden Wonen en wer
ken moeten hand in hand gaan, al was het alleen maar om enorme
I forensenstromen elke dag tegen te gaan. Een actief beleid op het gebied
I van de werkgelegenheid is vereist.
IHierb/j doen zich de volgende
■knelpunten voor:
I' ontbreken van st'muleringsmiddelen (geen premies) en geen goede
■aan- en afvoerwegen
I wetsontwerp Selectieve Investeringsregeling, dat op bijna alle S O S -
■gemeenten van toepassing zal kunnen worden Hierdoor wordt niet iets
|°pgebouwd, maar zelfs iets afgeremd Dit is absoluut onaanvaardbaar
|Wat de ene 'ruimtelijke ordenings-hand' van de regering wil geven.
neemt de andere 'economische hand' weer terug, onder het motief van
v-erkgelegenheidsspreiding!
Tenslotte
■Een speciaal beleid ten opzichte van deze S O S.-gemeenten is nodig.
I erzijds in het belang van het slagen van het g.d.-beleid. Anderzijds
l"1 het belang van de burger, die geen plaats meer kan vinden in zijn
■overvolle stad en gedwongen is naar groeigemeente te trekken, waar hij
|0'et alleen kan wonen, maar ook moet kunnen leven
I s dit beleid er niet spoedig komt. slibt het groene land van de Rand-
|Si3d op onverantwoorde wijze snel dicht
■Vandaar dit S O S -signaal!
P luni 1973
Dr. H A Brongers. Foto Janus Visser
LEUSDEN/CENTRUM - Dr. Bron
gers, wonende te Leusden-centrum,
is lektor aan de theologische fakulteit
van de Universiteit van Utrecht. Zelf
zegt hij ter inleiding: „Sinds 1958 sta
ik niet meer in het ambt. Ik ben eigen
lijk een gewoon gemeentelid van de Ne
derlandse Hervormde Kerk. Tenzij u
mijn positie in het kerkelijk leven rui
mer wilt opvatten. Dan zoudt u het zó
kunnen formuleren, dat ik een bijdrage
lever aan de opleiding van aanstaande
predikanten.
Overigens is dit voor mij een af
lopende zaak. Aan het einde van de
kursus 1973-1974 dwingt de wet mij
terug te treden. Dan zal ik inmiddels
de 70-jarige leeftijd hebben bereikt
Mijn werk is typisch het werk van een
wetenschapsman Ik geef college,
schrijf artikelen en boeken".
„Wilt u als eerste punt iets zeggen
over de theologische fakulteit in
Utrecht?"
„Wij hebben in Utrecht een grote
fakulteit. Wij waren altijd al de groot
ste fakulteit van ons land, maar wij
zijn de laatste jaren erg gegroeid
Zo'n jaar of vier geleden heeft er
in de Rooms-Katholieke theologische
opleiding een grote verandering plaats
gevonden. Vrijwel alle kleine en grote
seminaria zijn toen opgeheven Daar
voor in de plaats kwamen de Katho
lieke theologische hogescholen, thans
nog vier in totaal, gevestigd te Am
sterdam, Utrecht, Heerlen en Tilburg.
De Katholieke Theologische Hoge
school te Utrecht is opgenomen in de
theologische fakulteit van de Universi
teit, en is daarin min of meer ge-
integreerd Dat betekent, dat er een
groot aantal colleges door de Rooms-
Katholieke studenten kunnen worden
gelopen bij de docenten van hun keuze
Overigens valt die volledige integratie
niet zo erg mee. In de praktijk is het
zó, dat de Rooms-Katholieke studenten
meestentijds een Rooms-Katholieke
docent opzoeken. Men zou het zó kun
nen stellen, de vóór-candidaatscolleges
worden gegeven zowel door de Rijks-
hoogleraren als door de Rooms-Katho
lieke hoogleraren Na het candidaats-
examen krijgen de Rooms-Katholieke
studenten voor de typisch kerkelijke
vakken uitsluitend les van Rooms-
Katholieke docenten.
Voor de Nederlands Hervormden is
dat eender evenals voor de andere
kerkelijke gezindten
Onze fakulteit is niet alleen uitge
breid met de Rooms-Katholieke theo
logische opleiding, maar ook met die
van de Unie van Baptisten Gemeenten
en die der Oud-Katholieke kerk. En
onze jongste loot is de Bond van
Vrije Evangelische Gemeenten in Ne
derland.
Daarnaast heeft onze fakulteit vijf
jaar geleden de mogelijkheid geschapen
voor een extra-universitaire oplei
ding. Het is een leergang, die alleen
op de zaterdagen wordt gegeven voor
mensen, die een full time job hebben,
en die niet de gewone colleges kunnen
volgen. Met deze opleiding, die zes
jaar duurt, kunnen deze mensen alle
staats- en kerkelijke examens doen."
„Welke is uw taak in deze veelom
vattende, uitgebreide fakulteit?"
„Mijn taak is meer een technische. In
de fakulteit zijn verschillende vakgroe
pen: voor het Oude Testament, het
Nieuwe Testament, de godsdienstge
schiedenis, de systematische vakken
en de kerkelijke vakken Zelfben ik be
trokken bij het Oude Testament, meer
in het bijzonder bij de exegese, de
uitleg van het Oude Testament.
Mijn taak is om de studenten het vak
van de exegese te leren hanteren (De
praktische toepassing van de exegese
wordt gegeven door de kerkelijke hoog
leraren) Mijn werk ligt bepaald binnen
het strikt wetenschappelijk benaderen
van de tekst Om een tekst te kunnen
uitleggen moet je weten in welke tijd
hij is geschreven en op welke omstan
digheden hij betrekking heeft. Je moet
de tekst in zijn historische context kun
nen plaatsen
Nu heeft de overlevering van een
tekst een heel lange geschiedenis ach
ter zich Uiteraard kunnen in de loop
der eeuwen in een enkele tekst wel
eens „ongelukjes" geslopen zijn, zodat
niet elke tekst tekstkritisch zuiver
is. Wij proberen dan na te gaan door
welke oorzaken zo'n tekst gecorrum
peerd is geraakt Dat is vakmatig
werk
De situatie is natuurlijk nog altijd
zó, dat het grootste deel van de Bij
bel heel redelijk is overgeleverd De
moeilijkheden komen alleen voor bij
die teksten, waarmee in de loop van
de tijden iets gebeurd is."
„Kunt u een voorbeeld noemen van
de mogelijkheid tot beschadiging van
een bepaalde tekst0"
„Het Oude Testament bestaat uit
negenendertig geschriften, boeken van
grotere of kleinere omvang. Die boe
ken zijn afschriften van afschriften van
afschriften. De eerste uitgaven van al
die geschriften, de zogenaamde auto
grafen, bestaan niet meer Er is geen
enkel geschrift van de Bijbel in zijn
eerste vorm bewaard gebleven, he
laas.
Nu had men vroeger afschrijvers
m dienst, die op diktaat werkten Zo
konden bijvoorbeeld hoorfouten optre
den. De tekst kan ook niet goed zijn
overgeleverd door een verschrijving.
Wanneer één of twee woorden onjuist
worden overgeleverd in een tekst, kan
de betekenis van een tekst verduis
terd worden. Het is dan moeilijk om
de oorspronkelijke zin van zo'n tekst te
achterhalen."
„Is het niet mogelijk, dat men in die
lang vervlogen dagen wat nonchalant
met het kultuurbezit heeft omgespron
gen?"
„Neen, zegt u dat niet te lichtvaar
dig. Je staat er verstomd van met
hoeveel zorg de Joodse geleerden hun
bijbelteksten hebben overgeleverd Als
we de oudste teksten van de Bijbel
dateren op 1000 jaar voor Christus,
dan is de overleveringsgeschiedenis
al zo'n 3000 jaar oud Neen, die
teksten zijn met oneindige zorg door
de Joden overgeleverd, maar u moet
daarbij wel in aanmerking nemen, dat
het afschrijven en bewaren van de
