Architectuur is in de eerste plaats: ruimtekunst"
j „De verarming, de verschraling in de architectuur is momenteel erg groot"
architectenwinkel voor de
voorlichting aan het publiek"
komen tot een
„We moeten
„Rijkdom is een storing
in je levenspatroon"
Bouwers in
Leusden (2)
Foto's:
Janus Visser
itect Jac. G. Vellekoop:
LEES VERDER OP
PAGINA 7
DOOR ANCO MALI
LEUSDER KRANT
Rijkdom is een storing in je levens
patroon Rijkdom brengt een bepaalde
onverschilligheid teweeg Natuurlijk
ben ik blij als er een opdrachtgever
komt Dat is fijn. Om architektuur te
maken ga ik dan zwerven. Ik ga kijken
Ik houd van heerlijke oude dorpjes..
Die Muurhuizen in Amersfoort, daar
heb ik wat in de buurt gezworven
Ik was er zo door geboeid, dat ik mijn
auto zelfs niet meer kon terugvinden.
Een groepering van raamkozijntjes-
dat ontstond gewoon spontaan in die
oude tijd. Dat was de pure inspiratie
van het moment. Je hebt ook wel ar-
chitekten die met de driehoek van
Pythagoras werken. Ik vind dat je die
wiskundige architektuur alleen maar
kunt toepassen bij zeergrote projekten
De schaal is belangrijk bij een pro-
jekt. De schaal moet je als het ware
uit een gebouw tegemoet komen Een
luifel moet een dusdanige verhouding
tot het gebouw hebben, dat hij je uit
nodigt naar dat gebouw toe te komen.
De trappen in zo'n gebouw moeten je
dan weer verder leiden Het geheel moet
zinvol zijn. Het gaat om de manier
waarop Ik vergelijk het maar met de
belastingen Als we geen belasting
zouden betalen zou dat in onze maat
schappij niet kunnen. Een vriendelijk
mens op zo'n belastingkantoor doet
veel. Het gaat om de manier waarop."
„Bent u sociaal bewogen, bent u
sociaal geëngageerd in uw architek
tuur?"
„Sociale bewogenheid Is me niet
vreemd. Maar er zijn zoveel faktoren
aie de sociale bewogenheid in de weg
staan de grondprijzen, de wegenaan
leg. En noemt u maar op.
ik zou graag in êên groep werken
met sociologen, peuagugen, stedebouw
kundigen, mensen die de verkaveling
kennen, die de uitbreiding van een stad
globaal bezien om te geraken tot het
punt: dit is nu mogelijk. Dit kunnen
wij nu gezamenlijk tot stand brengen
De studie van de mensuitdiegroepering
moet geschakeerd kunnen worden neer
gelegd Met elkaar zouden wij een grote
totaliteit van werkers moeten vormen
De verarming, de verschraling in de
architektuur is momenteel zo groot.
Mijn boerderijtje in de Betuwe is
een monument. Maar weet u waarom?
Omdat elk steentje ervan is gestreeld
om de schoonheid in de architektuur
te behouden. In die plattelandsgemeen
ten zie je vaak de gaafste boerderijtjes
met de meest wanstaltige schuurtjes
ernaast. Aan zo'n boerderijtje zit een
gootje met een schitterende profilering.
Maar de schuur ernaast is in flagrante
tegenspraak met die schoonheid De
mensen hebben een mooi huisje, maar
een rot schuur. Een Welstandscommis
sie zou zo'n schuur gewoon niet goed
moeten keuren. Je kunt vaak met heel
eenvoudige middelen iets heel moois
maken.
Wij architekten moeten ook de detail
lering zelf kunnen maken, en die moet
dan op de door ons aangegeven wijze
worden uitgevoerd
Wij dienen een plan bij de gemeente
in en de Welstandscommissie moeteen
plan goed- of afkeuren. Na de goed
keuring begint de bouw Er wordt niet
meer naar detaillering gevraagd. De
gemeente-architekt zou al die pro-
jektjes, zoals schuurtjes en dergelijke,
die het landschap verpesten, moeten
kontroleren en laten afbreken.
Wat ik ook erg vind, dat is dat men
in een woningbouwrijtje van acht huizen
aanéén individueel de kleuren gaat
wijzigen, dat men dakkapellen aan
brengt zonder de architekt erin te
kennen De architekt heeft zo'n blokje
als geheel gezien, en door de wijzigin
gen gaat de conceptie van zijn ontwerp
verloren. De gemeente-opzichters
moesten daar werkelijk de hand aan
houden en controleren of alles wel vol
gens de oorspronkelijke plannen wordt
uitgevoerd. De naleving van de goed
keuring van de Welstandscommissie
laat men maar al te vaak achterwege
En ik moet zeggen, als je de bezonning
op je huis ziet, dan kom je vaak tot
een andere kleurkeuze Je zou met
souplesse daarmee moeten kunnen wer
ken, maar dan altijd in overleg én
gecontroleerd. Ach ja, ik weet het.
My home is my castle. Individueel
is hier haast ook niet meer te bouwen.
Wij zitten met zovelen op een klein
stukje grond. De funktie van het agra-
gisch gebied is al lang voor een groot
deel verdwenen. Toch blijft er op zo'n
gebied de bestemming „agrarisch"
als zwaard van Damocles hangen. Je
mag aan geen enkel bouwsel in zo'n
gebied ook maar iets verbeteren, óm
dat het agrarisch gebied is. De kleine
boertjes verdwijnen echter allemaal.
Vroeger had men 1 koe per hectare,
later had men 3 koeien op 1 hectare,
en nu heeft men 50 koeien in loop
stallen., Het vee komt niet eens meer
buiten."
„Ziet u een mogelijkheid om ver
andering in deze toestand te ver
krijgen?"
.Ik zou willen dat een stel mensen,
die willen bouwen, bijeen kwamen en de
vraag stelden: „Wijs ons een plekje
aan waar we kunnen wonen. We willen
onszelf zijn We willen wat met en aan
onze woning doen Onder leiding van de
gemeente en de architekten, die daar
aan willen meewerken. Laat iedereen
zeggen wat hij wil. Met openheid bereik
je veel. De mogelijkheid is zelfs niet
eens aanwezig. Ik weet dat de bouw
ondernemers het ook graag zouden
willen. Spontaan medeleven vind ik
bijvoorbeeld in Ermelo en Nunspeet.
Zelfs over kleinigheden spreken we met
de gemeente De Gelderse Welstands
commissie geeft ons volop de gelegen
heid om over onze problemen te komen
praten.
LEUSDEN/CENTRUM - Woon
huis met ondergedeelte ingericht
als bedrijfsruimte. In de hal het
opvallende effekt van geslepen
glas, toegepast in de balustrade.
Een fraai voorbeeld van een
door architekt Vellekoop geres
taureerde boerderij aan de Ha-
mersveldseweg.
mensen moeten weten dat ze naar de
architektenwinkel kunnen komen om
voorlichting te verkrijgen. De mensen
gaan dan beseffen wat er allemaal
aan die architektuur vastzit Die eerste
stap naar zo'n architekt weerhoudt
de mensen vaak. Ze denken dat je dan
meteen al geld kwijt bent, zoals dat
bij zovele andere beroepen het geval is.
De mensen hebben een vrije keuze
van architekten. Ze kunnen zelf wel
bepalen met welke architekt ze in zee
willen gaan. De keuze van de architekt
is zeer belangrijk, want er moet een
goed kontakt ontstaan tussen opdracht
gever en architekt Die moeten elkaar
goed aanvoelen
Ik wil u een geval uit de praktijk
noemen. In Maarn moest ik een bun
galow ontwerpen voor een kapitein
van de grote vaart. Zijn vrouw had
allerlei plaatjes meegebracht, die he
lemaal niet bij elkaar pasten. Ze wilde
uit het ene huis dat ze gezien had dit
toepassen, en uit het andere huis dat.
Het overleg met haar vlotte niet, en
op een gegeven moment kreeg ik het
bericht, dat ik er maar mee moest
stoppen Ik diende een rekening in voor
het voorlopige schetsplan, dat ik had
gemaakt. Haar echtgenoot kwam thuis,
bekeek mijn ontwerp en zei dat hij
mij wilde spreken. Hij zei mij dat hij
het bedrag, dat ik declareerde voor al
het werk dat ik had verricht, niet
te veel vond. Het kontakt tussen hem
en mij was juist bijzonder goed. Ik
eindigde de affaire met te zeggen,
dat ik het volle bedrag voor het voor
lopig schetsplan niet eens meer wilde
hebben Toch blijft het voor ons archi
tekten erg naar, als we iets ontworpen
hebben en het gaat niet door.
Het intermenselijk kontakt is voor
mij erg belangrijk Het gaat mij om
de mensen. Het geld is voor mij een
zaak die op het tweede plan komt.
te maken Ik kom er weer op terug
voor die details moet je de tijd krijgen
Anders wordt je architektuur bepaald
door dingen, die er eigenlijk niets mee
te maken hebben. In de oudheid was het
zo hoe verder je in de tempel binnen
kwam hoe meer je de verfijning van de
architektuur te zien kreeg En heus,
we komen weer op die verfijning terug
Kijkt u naar de aankleding van het
huis de mens heeft behagen in de
aankleding. De Chinezen hadden een
keldertje waar ze hun schatten bewaar
den. Een ding zetten ze in een nisje
in huis. Op een bepaald moment waren
ze verzadigd om naar dat ene ding te
kijken. Ze borgen het weer in hun
keldertje op, en zetten een ander voor
werp in het nisje neer.
Meubelhandel blijft altijd bestaan.
Na zo'n jaar of negen is het meubel op,
en dan neem je weer eens iets anders.
We houden ook van de meubels van onze
voorouders. Natuurlijk zijn meubels
een blok in de ruimte. Er moet ook
ruimte overblijven Architektuur is in
de eerste plaats: ruimtekunst.
Het verschil van mooi en lelijk is
ook een element, dat een rol speelt.
Ik ben blij dat dat verschil bestaat.
Door de kennis van het mooie kun je het
lelijke leren onderscheiden. Door het
donker zie je het licht, door het gladde
oppervlak ken je het ruwe oppervlak.
Dat is in de architektuur ook zo. Een
gevel met allemaal ramen zegt niets.
Als je een gevel ergens open maakt,
moet de verhouding met het dichte deel
van de gevel goed zijn. Als je een
ruimte helemaal vol met meubels
plaatst, accepteert zo'n ruimte dat niet.
Door kleine kunstgrepen kan de archi
tekt vernauwing of verwijding teweeg
brengen. Na de Tweede Wereldoorlog
had je plotseling zo'n rage van schuine
wanden in kamers. Dat was een disso
nant in een ontwerp
0,Hoe beschouwt u de verhouding
opdrachtgever-architekt?"
„Ik heb er geen moeite mee, alleen
denken vele principalen dat je een
plaatje zo maar uit de mouw schudt:
Het is belangrijk dat je van je prin
cipaal de tijd en de rust krijgt om
vorm en kleur te geven aan zijn toe
komstig bezit. De verhouding princi-
paal-arclutekt kan in bepaalde ge
vallen zo slecht worden, dat er geen
goede architektuur meer naar boven
kan komen!"
„Maar veel' mensen hebben geen
idee van het architekt zijn. Ze beseffen
niet eens dat ze, wanneer ze een
architekt in de arm nemen, veel goed
koper uit zijn, omdat de architekt
de knepen van het vak kent
„Een stokpaardje van me: We moeten
komen tot een architektenwinkel De
Kantorenflat aan hetSmallepad
te Amersfoort.
Een huis aan de Koningin
Julianalaan te Leusden/Zuid, ge
heel gebouwd öm de behoeften
van de bewoners heen, en waarin
architekt Vellekoop naar buiten
een mooie gevelverdeling heeft
weten te creëren.
De principaal met zijn wensen en
eisen, de gemeentelijke voorschriften,
de verbindingen van binnen naar buiten,
de voortzetting in de tuinarchitektuur,
dat alles in een onderdeel van de
totaliteit. Een stedebóuwer zei eens
tegen me: „Je moet de tijd ervoor
hebben om te kunnen ontwerpen", en
ik antwoordde: „Je moet de tijd ervoor
krijgen
„Hoe vond u het bouwen m Leusden?"
„We hebben met plezier in Leusden
mogen werken. Het is hier toch erg
vriendelijk geworden. De stedebouw-
kundige wilde het landelijk houden,
en in die opzet zijn we zeker geslaagd.
Er wordt beweerd, dat sommige wegen
in Leusden zo bochtig zijn. Die secun
daire en tertiaire wegen zijn ver
rukkelijk Die geven de mens rust.
Je kunt er met een snelheid van 30
kilometer rijden en van de omgeving
genieten. Waarom moet je racen, jak
keren op die landelijke wegen De hele
techniek is de baas over de mens ge
worden, met alle snelheid, die de
techniek te berde kan brengen.
In Amersfoort zijn we bezig met
een verkeerstechnisch probleem. Een
kruispunt bij een overweg krijgt een
schaal van wijdheid, die in tegenspraak
is met de bebouwde omgeving. De
verkeersdeskundige moet in zo'n si
tuatie voor de nodige „verkeersrust"
zorgen.
Als ik naar mijn boerderijtje in
de Betuwe ga, neemt ik altijd de weg
met het pontje. Als het pontje aan de
overkant is wacht je rustig het moment
af. dat het pontje jouw kant uitvaart
Je bent gedwongen stil te houden
Vogels vliegen om je heen, een rat
snelt langs de waterkant. Een bootje
tuftuft voorbij. Verderop gaan de slui
zen open. Je moet jezelf daartoe dwin
gen."
„Ja, dat gevoel ken ik precies."
Als wij in Zuid-Frankrijk naar Saintes
Maries de la Mer gingen namen we ook
altijd de route met de Bac des Sauvages.
Je komt dan tot stilstand, en je ge
niet
„Het architekt zijn vind ik een ple
zierige bezigheid. Ik houd van de men
sen, die bij me komen voor een woon
huis, een industrie, een boerderij. Je
hebt mensen, die bij me komen, en
zeggen: „Ik heb daar eji daar zo iets
leuks gezien, zo iets wil ik nou ook
hebben Vaak wordt het kontakt met
de opdrachtgever zo plezierig, dat er
als vanzelfsprekend iets geheel anders
uit de bus komt. Ik bouw niet zo als
een andere architekt. Dat kan niet
En gelukkig maar, dat er verschillen
zijn Het zou niet fijn zijn als iedere
architekt dezelfde vormwil bezat. Nu
vind ik een vormwil een akelig begrip.
Concurrentiestrijd ook. De architekt-
collega beschouw ik als een fijn mens
Ik hoop, dat hij beter is dan ikzelf.
Je .bent architekt met elkaar.
Aan architekt Zuiderhoek heb ik me
helemaal opgetrokken. Hij is eenenorm
goede leermeester voor me geweest
Hij heeft me geleerd ook goede details
Jac. G. Vellekoop.
LEUSDEN - Architekt J. G. Velle-
:oop, Koningin Julianalaan 64 te Leus-
leo/Zuid, is een man, die liever tekent,
id in alle stilte ontwerpt, dan dat hij
iraat. Zeker praat hij niet graag over
uchzelf, maar over de architektuur
ui hij wel het een en ander kwijt. Hij
er dagelijks mee bezig, zijn bestaan
er zo mee verweven, dat hij ergens
Nederland een boerderijtje heeft
^geschaft, om zich te kunnen terug-
ekken en in de natuur en in de stilte
leuwe inspiratie op te doen. Want het
chitektenberoep van vandaag is niet
eer het ontwerper zijn van gisteren.
d dat gisteren dan een veertig jaar
teruggenomen of zelfs nog veel langer.
De architekt van vandaag voelt zich
[vaak een huizenfabrikant, die voort
fordt gezweept door pricipalen, over-
leidsbepalingen, schoonheidscommis-
iies, kostenstijgingen en een ontzag
lijke hoeveelheid van bijkomstigheden,
lie hem van zijn konstruktief kunste-
arsschap verwijdert.
„Wat is eigenlijk een architekt",
'raagt de heer Vellekoop zich hardop
:f „Het is een man, die voor de
ipdrachtgever een middelaar is, een
die een „hol" maakt, waarinde
mncipaal zich happy moet gaan voelen,
'e architekt begeleidt de opdracht-
ïver in architektonische vormgeving,
aar de architekt is daarbij gebonden
lan allerlei instanties en bepalingen.
■>ie spanning, die hierdoor ontstaat,
indervindt de architekt gelukkig mees-
jenlijds als een stimulans om juist met
e elementen tot iets fijns te komen.
J Het gaat goed met de architekt, hij
werkt goed, als de opdrachtgever maar
niet zegt „Morgen moet mijn huis
laar zijn De architekt moet de tijd
hebben om te denken. Veel opdracht
gevers beseffen dat niet
„Maar is het niet zó, dat de opdracht
gever al een hele tijd met het plan om
een huis te bouwen bezig is, zich de
hele situatie heeft ingedacht, zelfs al
allerlei details voor zich ziet, en dat
hij dan denkt, dat het nog maar een
kwestie van een tekening maken is,
en de zaak is rond Het huis staat op
papier."
„Dat is zo. De opdrachtgever heeft
de tijd gehad om met zijn huis rond te
lopen", maar de architekt moet die
•tijd ook hebben. Als de opdrachtgever
schik wil hebben in het wonen, moet
hij de architekt de tijd en de rust geven
om het omhulsel van dat wonen vorm
te geven.
Ikzelf word geinspireerd door de
natuur. Ik sta in een onmetelijke ruimte.
Ik kijk naar de dimensie omhoog, die
oneindig is, en ik zie de begrenzing
van de horizon Hier in de buurt kom
je van het weiland plotseling in het
bos, een omslotenheid, en dan weet je
hoe dieren daarin kunnen leven. Ik dat
bos zie ik de ruimte van een laantje,
en de bomen, die daar de begrenzing
aan geven Dat is voor mij het voor
beeld van de architektuur. Ik wil de
mensen ruimte geven in hun woning,
die op zichzelf een beslotenheid voor
de mens moet vormen.
Dit is het eigenlijke beginstadium
van mijn werk Als ik werk, dan zwijg
ik Ik praat er met u over, omdat we
elkaar kennen, maar ik ben eigenlijk
geen prater Ik heb hier speciaal in
mijn studeerkamer een tekentafel laten
neerzetten, zodat ik ongestoord kan
werken.
