„Behalve door grote oorlogen zijn er op vreedzame
wijze nog nooit zo veel grote uitvindingen gedaan
als door de ruimtevaart"
„Bij mij is de belangstelling
voor de ruimtevaart pas echt
gekomen na de eerste maanlanding"
Anneke Roetman boeiend vertelster over de ruimtevaart
„Ik kan me best voorstellen,
dat veel wetenschapsmensen
naar Amerika gaan, waar ze
véél meer faciliteiten hebben"
Vervolg zie pag. 7
ff
OENSDAG 17 JULI 1974
LEUSDER KRANT
5
lank vol met boeken over de ruimte-
feart Ik heb ook allerlei plakboeken
bngelegd Die moet u straks maar eens
pkijken
„OP SCHOOL WERD IK
BESTORMD MET VRAGEN"
I Op het Amersfoorts Lyceum destijds
pong dat óók een beetje door, die
jetenschap dat ik afwist van de ruim-
|vaart
i toen er die enorme moeilijkheden
jaren met de Apollo 13 - alles ging
ar toen vrijwel mis, uiteindelijk
het tóch allemaal nog goed afge-
ipen werd ik 's morgens op school
sstormd met vragen „Anneke, wat
s er nou misgegaan? Vertel eens op.
fat denk jij ervan^"
„Met welke boeken over de ruimte
aart ben je begonnen?"
„Tja, ik ben eerst een paar boeken
aan lezen, die niet zo moeilijk waren
lakkelijk om ermee te beginnen en me
te orienteren. En meestal staan er in
die boeken naslagwerken en bronnen
"ermeld Die boeken zijn dan meteen
teel moeilijker en meestal ook veel
(uurder.
ARCHIEF
Op den duur ging ik allerlei gegevens,
lata, namen noteren. Er ontstond een
Jpein archiefje, waarin elke astronaut,
elk ruimteschip zijn eigen kaart heeft.
SOJOEZ 14 IS REEDS
GEREGISTREERD
|De Sojoez 14 zit er ook al in. De
Fjoez 14 is vastgekoppeld aan de Sol-
|bet 3 - de Sojoez 11 was bij de lan-
JN verongelukt. De Soljoet 3 is in een
gepaalde baan gebracht. Men lanceert
t ruimteschip in dezelfde baan. Dat
f eenvoudig gezegd, maar niet zo één
jee drie gedaan. Die Sojoez 14 en die
p°l]oet 3 moeten zó dicht bij elkaar
jiomen, dat ze als het ware met het haak-
"'"Oog-systeem aan elkaar kunnen wor-
1 den vastgekoppeld. Op dat moment
gunnen de kosmonauten hetkoppelings-
Vk van de Sojoez 14 open doen, en
kunnen ze zich begeven naar dat
[teel grotere ding, die Soljoet 3. Uit
Ejge berichten blijkt, datdekosmonau-
er oen poos in zullen blijven, om
Ipt bewijs te leveren, dat ze langere
gJd in zo'n ruimte kunnen vertoeven,
Tonder als bij Sojoez 11 op het eind
f verongelukken
AMERIKANEN SAMEN MET
RUSSEN DE RUIMTE IN
Er is sprake vaneengemeenschap-
FllJke vlucht van Russen en Ameri-
pnen Wat weet je daarvan?"
..Volgend jaar willen de Russen en
P Amerikanen inderdaad een gemeen-
Phappehjke vlucht ondernemen. Oor-
Pronkelijk was men van plan om een
jP°no-ruimteschip van de Amerikanen
Jeen Sojoez-ruirnteschip van deRus-
;n te lanceren, en beide aan een eer-
r gelanceerd ruimteschip te koppe-
'n Ze koppelen nu echter een Apollo
pen De Amerikanen lanceren deze
Astronomische Nederlandse Satelliet
volgend jaar ^gratis in ruil voor het
inbouwen van één instrument van Ame
rikaanse makelij in de satelliet. De Ne
derlandse satelliet is helemaal voor
sterrekundige doeleinden gemaakt Ne
derland heeft op het gebied van de ster-
rekunde toch altijd nog een grote naam.
Fokker en Philips maken de apparaten.
Dat zijn apparaten, die wij op aarde
niet kunnen gebruiken, omdat we hier
gehinderd worden door de dampkring.
Wij zijn het eerste kleine land, dat
een satelliet lanceert. Ze willen de
ultra-violette- en de röntgenstraling,
afkomstig van sterren, mee registre
ren, licht- en radiostraling kunnen op
aarde door telescopen worden opgevan
gen, maar de andere stralingen kunnen
door de dampkring niet worden waar
genomen
Er wordt in Utrecht aan die satel
liet gebouwd, in het laboratorium voor
het Ruimtelijk Onderzoek. Het tech
nische centrum is de E.S.T.E.C. in
Noordwijk. En wat in Amerika Houston
is, is voor Europa: Darmstadt."
„Het je al eens één van die insti
tuten bezocht?"
„Jammer genoeg niet. Het liefst zou
ik eens een keer naar het volgstation
Houston in Amerika gaan!"
„Vertel eens iets over je plakboe
ken".
„Ik heb vrijwel naar alle astronauten
geschreven om hun foto met hun hand
tekening te krijgen. Ik heb er nu in
de 50 Van Mac Divitt kreeg ik zelfs
twee brieven. Hij was het, die met de
Apollo 9 mééging, en als hoofd van de
Afdeling Apollo-ruimtevluchten stuur
de hij me gegevens over de vlucht
met de Apollo 15. Dat soort instituten
worden meestal gerund door oud-astro
nauten.
GUL MET GEGEVENS
De Amerikanen zijn erg gul met ge
gevens Ze hebben een Public Affairs
Office. Je vraagt aan dit bureau iets,
en je krijgt enveloppen met materiaal
toegezonden. Ze hebben er belang bij
dat er door zoveel mogelijk mensen
aandacht aan de ruimtevaart wordt be
steed
DE RUIMTEVAART WERPT
VELE VRUCHTEN AF
Want het grote punt is altijd wat is
het nut ervan, dat er zulke astrono
mische bedragen aan die ruimtevaart
worden besteen. John Fitzgerald Ken
nedy heeft dat heel goed geformulaard:
„Behalve door grote oorlogen zijn er op
vreedzame wijze nog nooit zo veel gro
te uitvindingen gedaan als door de ruim
tevaart."
Al die uitvindingen met elkaar recht
vaardigen reeds al die vluchten met al
die kosten.
DRUKSYSTEEM BALLPOINT
Er komen soms dingen uit, die ze
van tevoren helemaal niet voorzien had
den. In een Skylab moesten ze een
ballpoint kunnen gebruiken.
Door het wegvallen van de zwaarte
kracht, kwam er geen inkt bij de punt,
en toen moest er een druksysteem wor
den bedacht, dat de inkt naar de punt
van de ballpoint toebracht. Dit systeem
wordt nu ook voor liggende zieken toe
gepast. Die kunnen nu, liggende, schrij
ven, want zelfs als je die pen recht
omhoog houdt, schrijft hij.
UITVINDING
OOGSCHAKELAAR
Een andere uitvinding is de oogscha
kelaar. Wanneer de astronauten worden
afgeschoten, dan hebben ze een enorm
versnellende druk, en dan kunnen ze
zich slecht bewegen. Toen konstrueer-
den ze een apparaat, dat ze in de rand
van een bril zetten, de oogschakelaar.
In de ruimte is hij echter nooit ge
bruikt, maar deze oogschakelaar wordt
nu toegepast bij mensen, die hun armen
niet kunnen gebruiken.
TEFLON-PANNEN
Lachend voegt Anneke Roetman hier
aan toe. „En dan onze Teflon-pannen,
die niet aanbranden! Die zijn afkomstig
van de Teflonzakken, waarin de astro
nauten maanstenen verzamelen. Wist u
dat?"
GEWELDIG NUT VOOR DE
MEDISCHE WETENSCHAP
„Welke wetenschap is het meest ge
baat bij die ruimtevluchten, behalve de
ruimtevaart zelf en de astronomie?"
„De geneeskunde heeft er het meeste
profijt van Er zijn geheel nieuwe ope
ratiemethoden uitgevonden
Het dieet in de ruimte heeft belang
rijke verbeteringen gebracht voor men
sen, die plat op bed, liggend moeten
eten. Door dat ruimte-dieet heeft de
stand van het hoofd niets meer te ma
ken met de mogelijkheid om te kunnen
eten.
UITVINDING ELEKTRISCHE
SCHROEVENDRAAIER
Die astronauten moeten ook wel eens
nieuwe schroefjes ergens indraaien. In
de ruimte hanteerden ze de schroeven
draaier, maar door het wegvallen van
de zwaartekracht, draaiden de astro
nauten, maar het schroefje bleef zit
ten. Daarom hebben ze een elektrische
schroevendraaier gekonstrueerd en die
houden ze tegen de schroef aan en dan
wordt hij er vanzelf ingedraaid."
„Toch blijven de investeringen voor
zo'n ruimtevlucht natuurlijk astrono
mische bedragen vragen."
„Een ruimtepak kost 1 miljoen dol
lar!", lachend eraan toegevoegd: „Daar
wordt het nog wel voor op maat ge
maakt!"
„Ja, de mensen vragen zich altijd
af of die investeringen het wel alle
maal waard zijn. Maar er komen nog
steeds nieuwe dingen tevoorschijn. Er
is de laatste 10 jaar door die ruimte
vaart zo veel uitgevonden, zóveel ont
dekt."
MAKEN VAN ZUIVER RONDE
KOGELTJES
„Ze willen bijvoorbeeld in de toe
komst fabriekjes om de aarde laten
draaien om volkomen zuivere koeeltjes
voor kogellagers te verkrijgen. Hierop
aarde krijgen we ze nooit zuiver rond.
Ze willen revalidatie in ruimteschepen
gaan toepassen. Omdat de zwaarte
kracht wordt uitgeschakeld, bewegen
sommige invaliden zich gemakkelijker
Dat ziet u bijvoorbeeld ook met polio-
patienten, die zich in het water al veel
beter bewegen.
WERKGELEGENHEID
Een eveneens groot nut van deruim-
tevaaM is de ruimtevaart-industrie,
waar duizenden en duizenden werk
nemers een werkgelegenheid vinden
Bovendien zijn de mensen nieuws
gierig Hun nieuwsgierigheid drijft hen
er toe de ruimte, de maan, de planeten
te onderzoeken
„Heb je inde Leusder Krant dat stuk
je gelezen over de radiotelescopen
van Ir. Brons in Westerbork?"
„Verleden maand ben ik nog in Wes
terbork geweest, en heb ik die twaalf
radiotelescopen daar zien staan. Als
ze werken, mag je je daar alleen maar
voortbewegen door iets, waar geen mo
tor in zit. Te paard, lopend, fietsend
Door de menselijke nieuwsgierigheid
worden er allerlei ontdekkingen gedaan.
Wél worden de mensen steeds meer ge
specialiseerd. Vroeger had je nog al
wetende mensen, die alles afwisten van
alles. Een fijn voorbeeld van zo'n uni
verseel man vind ik altijd Leonardo da
Vinci, die schreef, schilderde en in
strumenten uitvond.
Dat kan tegenwoordig niet meer. Je
kunt nu altijd één ding goed weten, en
de rest weet je oppervlakkig. Toen ik
tijdje studeerde dacht ik: „Nu weet ik
het Maar je komt altijd mensen tegen,
die véél meer weten over een steeds
kleiner wordend gebied.
VAK-IDIOTISME
„Op het laatst kom je uit bij de
zogenaamde vak-idioten, de mensen
met de oogkleppen."
VAK-JARGON
„De mensen met wie ik samenwerk,
houden gelukkig elkaar ver van het
vak-idiotisme. Natuurlijk gebruiken we
ook vakjargon. Maar je moet oppassen,
dat je dat vak-jargon ook in het dage
lijks leven niet gaat hanteren.
Laatst was ik met mijn vriend in de
Kennemerduinen. Waar het zand vochtig
is, wat dichter bij zee. trekt het water
weg, als je je voet erin zet. Dan wordt
dat stukje zand droog. „Kijk, daar heb
je nou een geval van thixotropie (een
verschijnsel uit de fysische chemie)",
riepen we beiden triomfantelijk, maar
tegelijkertijd proestend van de lach.
Zulke dingen kom je wel vaker tegen,
en daar moet je voor oppassen."
STUDIE SCHEIKUNDE
„Welke kant wil je met je scheikunde
Mejuffrouw Anneke Roetman.
opgaan?"
„Ik heb eens geïnformeerd bij de
vakgroep „Natuurstoffen" Daar wor
den tabak, hasj, vervellingshormonen
van insekten bestudeerd. Ook heb ik
eens geïnformeerd in Wageningen bij
de vakgroep „Waterzuivering". Ik wil
Analystische chemie als hoofdvak hou
den, en dan de natuurstoffen als bijvak
kiezen".
„Dan moet je zeker dan interview
met Ir. Brons lezen; die heeft zich een
tijdlang met het Lek-duinplan bezig
gehouden. Ik zal je die krant doen toe
komen."
„En dan hoop ik als student-assis
tent bij de eerstejaarsstudenten te kun
nen worden geplaatst. Ik moet dan de
eerste jaars helpen met hun werk ijlings
toesnellen, wanneer er iets ontploft,
ijlings blussen, wanneer er iets in
brand vliegt
In het laboratorium zijn brandblus-
apparaten, gasmaskers en al dat soort
dingen aanwezig Maar daar gebeurt
eigenlijk nooit iets.
Ik heb óók eens een tijd gewerkt in
een laboratorium, waar altijd wel iets
gebeurde, een brandje, een ontploffing.
bewondering voor drs. ChrietTitulaer.
Hij luistert altijd naar diens uiteenzet
tingen op de televisie."
„Ik ben op de sterrenkunde gekomen
via de ruimtevaart. Chriet Titulaer is
astronoom, en die is door de sterren
kunde op de ruimtevaart gekomen. Hij
heeft de gave om de stof simpel te
houden, zodat een ieder het kan begrij
pen. Vele mensen op dit gebied spre
ken een onverstaanbare taal.
VOOR ELK FACET HEBBEN
DE AMERIKANEN EEN
ANDER INSTITUUT
Ik heb twee films van maanlandingen
uit Amerika. Voor elk facet hebben de
Amerikanen een ander instituut. Zo is
er ook het Government Printing Office.
Langzaam maar zeker kom ik achter al
die adressen met hun specialiteiten,
waar je van alles kunt bestellen
„Ik kan me best voorstellen.dat veel
wetenschapsmensen naar Amerika
gaan, waar ze veel meer faciliteiten
genieten."
„De wetenschap in de verschillende
landen van Europa is wel goed, maar de
landen m Europa kunnen helaas niet
met elkaar samenwerken Gelukkig ko
men veel mensen, die in Amerika ge
werkt hebben, weer terug naar Europa
Maar Amerika is het wél hoor Laatst
LEUSDEN/CENTRUM - Een gesprek
met mejuffrouw Anneke Roetman, wo-
iende aan de Eikenlaan 20 te Leusden-
:entrum. biedt wijdse perspektieven.
inneke is 21 jaar. heeft onlangs de
;éer moeilijke Tros-kwis „Alles of
nets gewonnen en heeft zojuist haar
andidaatsexamen scheikunde met goed
evolg te Utrecht afgelegd.
Het wijdse perspektief zit bij haar
net zo zeer in de hierboven opgesomde
egevens, maar in haar daarmee ver-
land houdende kennis van de ruimte-
raart
Ik vraag haar hoe ze tot deze belang-
telling voor de ruimtevaart is geko-
nen
DE INTERESSE KWAM
VANZELF
„Ja, dat vraagt men mij wel meer",
egt ze, „maar dat gaat eigenlijk van
elf. Wanneer iemand postzegels ver-
amelt, en je wordt er door gepakt,
lan denk je- Gunst, dat is wel leuk,
lie postzegeltoestand. En dan begin je
elf met een postzegelverzameling.
DE EERSTE MAANLANDING
Bij mij is de belangstelling voor de
uimtevaart pas écht gekomen na de
erste maanlanding. Vóór die tijd keek
k wel eens naar de televisie, en ik las
el eens krante-artikelen over dat
nderwerp, maar het had me nog niet
chl bezig gehouden.
Na die eerste maanlanding was ik
gefascineerd door de ruimtevaart,
at ik me er werkelijk in ben gaan
erdiepen Ik heb nu zelfs een hele
Rusland. Er kleven namelijk bepaalde
moeilijkheden aan de koppeling van de
Apollo aan de Sojoez. De Amerikanen
leven van zuivere zuurstof.
De Russen hebben gewone lucht met
stikstof. 60%. Iets minder stikstof
dan wij, die 70% in onze lucht hebben.
Ik denk, dat één van de redenen daar
voor het brandgevaar is.
LUCHTSLUIS
Een ander probleem hierbij is het
zelfde ongeveer als wanneer diepzee-
duikers te snel naar boven komen,
en dan te kampen hebben met de cais-
con-ziekte. De Amerikanen en de Rus
sen lossen dit probleem door een
sluis. Doordat de Apollo met de sterkste
raket zal worden afgeschoten, zal hij
een luchtsluis kunnen meenemen. Door
de verhouding van de hoeveelheid stik
stof te vermeerderen of te verminderen
krijgen ze op den duur de samenstel-
Model van een Apollo.
de ruimtevaarttentoonstelling geweest.
En daar hangen die dingen dan boven
je hoofd, in de grootte van een Volks
wagenbusje en een vrachtwagentje, met
daartussenin de luchtsluis. Daarbij
moet u dan niet vergeten, dat deze
ruimteschepen dan maar een klein stuk
je zijn in vergeleken tot de raketten.
Raketten zijn zo groot, als de Dom
toren!
ENORME GROEI
RAKETONTWIKKELING
In de laatste tien jaar is de groei
van die raketontwikkeling geweldig toe
genomen. Aan het begin van die periode
vonden ze een raket van 20 meter al
een geweldig ding. En dat was maar
één trap. De grote Saturnus heeft maar
liefst drie trappen.
EERSTE NEDERLANDSE
SATELLIET
De raket, die de eerste Nederlandse
satelliet gaat lanceren, heeft vier trap
en een Sojoez aan elkaar vast. Ze
willen beiden geen centimetertje aan
elkaar toegeven. Ze willen allebei vast
houden aan hun eigen systeem. Er is
uiteraard wel een uitvoerig plan ge
maakt. Een aantal van de Amerikaanse
ruimtevaartmensen is momenteel in
ling, waardoor de Amerikanen in de
Sojoez kunnen komen en de Russen
in de Apollo".
„Hoe groot moet je je die ruimten
voorstellen, waarin die astronauten
verblijven?"
„Verleden jaar ben ik in Parijs naar
Annekes maankaart.
Model van een Wostok.
United States Lunar Module.
V
Soms was het vier uur in de middag,
en dan zeiden we verwonderd tegen
elkaar; „Hé, er is vandaag nog niks
ontploft" In dat laboratorium had ik
mijn eerste instrukties met het brand-
blusapparaat. En de hoofdassistent is
in het bezit van het E.H.B.O -diploma."
BESTEDING GEWONNEN
GELD TROS-KWIS
„Wat heb je gedaan met het geld,dat
je met de TROS-kwis hebt gewonnen?"
„Voor het geld, dat ik heb gewonnen
met de kwis heb ik een refraktor, een
lenzenkijker gekocht. Als ik er een
projektieschermpje achter plaats, kan
ik er de zon mee bekijken Ik heb er
ook al mee op de maan getuurd. Dat
was fantastisch. De sterren heb ik
nog niet kunnen zien, want er was steeds
bewolking De refraktor vergroot tot
170 maal Bij de standaard-uitvoering
horen vier oculairen. Het sterkste ocu
lair, dat te koop is, geeft een vergro
ting van 300 maal
DRS. CHRIET TITULAER
„Mijn zoon van twaalf heeft grote
kwam er iemand van de Natuurstoffen
terug uit Amerika. Laaiend enthousiast.
Je hebt daar overal toegang. In Amerika
wordt alles gepubliceerd. Ook als er
iets mis gaat, publiceren ze het.
De Russen daarentegen zijn erg ge
heimzinnig met alles. De ruimte boven
Rusland wordt voortdurend bekeken.
In Engeland staat speciaal voor dat doel
een enorme radiotelescoop opgesteld.
Voor zover ik weet, hebben de Rus
sen alleen over de Sojoez 9 van tevoren
iets gepubliceerd De Russen denken,
dat het hun prestige ten goede komt,
als je alleen maar hun suksessen to
nen. Of ze steken de mislukkingen in
het suksessenjasje Daarom worden de
anderen hoe langer hoe meer achter
dochtig.
