oosterschelde
-
ONTWIKKELING VAN DE FIETS
PLEIDOOI VOOR EEN
VEILIG VOORTBESTAAN
Kookhoekje
Ollie en de anderen.
JpRDAG 17 OKTOBER 1974
CML-JOURNAAL
|-r is reeds veel gesproken over
,-jst noodzakelijke maatregelen,
die getroffen moeten worden, willen
Ihinnen voortbestaan. Het is natuur
wonder meer duidelijk, dat deze
tregelen bij sommigen op een min
|neer heftig verzet zullen stuiten.
I begrijpelijk. Maar laten zij dan
eens met andere oplossingen
|roorstellen komen. Bij nader inzien
die tegenstanders echter ook
tot de slotsom komen dat bij een
en niet voor uitbreiding vatbare
reelheid water, bodem, ruimte en
bij steeds meer vervuild
irden hiervan, iedere ongebreidelde
itias der bevolking zal leiden tot
onhoudbare toestand, met als uiter-
Ijevolg het uitsterven van de mens.
i dat kan nooit de bedoeling van
llrijgen van kinderen zijn Demees-
xiers willen maar éen ding: ,,dat
jtinderen het beter zullen krijgen
P"*
Swat de milieuhygiëne en de be-
Ükbare ruimte betreft kunnen we nu
met zekerheid zeggen dat onze
deren het gegarandeerd slechter
len krijgen dan wij Aan de milieu
pene kan nog wel het een en ander
beterd worden, maar de beschik-
e ruimte kan met al het geld van
weid niet worden vergroot
Dit loffelijk streven, dat onze kin-
en het beter zullen krijgen dan
heeft al menigmaal schipbreuk
«Jen (door welke oorzaak of om
ie reden dan ook) en het is tot nu
f altijd zo geweest, dat een volgende
seratie steeds het gelag heeft moe-
i betalen voor de voorgaande Laten
nu dan eens de rollen omkeren
als huidige generatie het gelag
talen voor de na ons komende Voor
kinderen hebben we toch alles over.
Inlet soms? Overigens, wanneer het
een tijd van een geringe bevolking
:bevelenswaard is geweest om de
rolking uit te breiden om de mens
'r uitsterven te behoeden, waarom
B het dan minder aanbevelenswaard
p om in tijden van een dichte bevol-
de bevolkingsgroei af te remmen
precies hetzelfde doel, nl de
kis voor uitsterven te behoeden!
WTEkII III)
ij stond daar bedremmeld tussen de wilgebomen met twee takjes vol
xieligc katjes in de hand als duidelijke bewijsstukken van zijn
(treding. Toen ik naar hem toe liep, probeerde hij ze aanvankelijk achter
i" rug te verbergen, maar bemerkend, dat dit de schuld alleen
'werkelijker zou maken, besloot hij halverwege het toch maar niet te doen.
'J hield ze schutterig vast zoals een zenuwachtige bruidegom het
vuwboeket hanteert.
voeg. zelf verlegen met de situatie, immers niet dagelijks betrap je een
M, die minstens twee maal zo oud is en al jaren de zegeningen van de
O-W. geniet, op het jatten van katten uit het openbare groen, ik vroeg dus
perend.
'har meneer, plukt u die voor u zelf?"
O- een paar hè. voor in een vaasje
'laar wat is dat nou jammer"en ik kwam met de keurige burgermans-
Anient en op de proppende perkjes zijn voor ons allemaal, de struiken
hadigen zo en
1 'naur ik pluk er maar een paar.Waarop mij niets anders overbleef
"de kromme bewering te hanteren van het en masse plukken van slechts
kleine takjes met het tot de kale stam gesnoeide resultaat dat zo'n
«fl/t* plukbescheidenheid zonder enige twijfel zou opleveren.
Vans vriendelijke glimlach doorboorde mijn drogreden en daarom zette
Hijn gevoeligste geschut op scherp en schoot:Maar denkt u eens aan het
r*becld voor de kinderen, die ive steeds vertellen niets te plukken en te
xhadigen
maar. "wierp hij. haast verontwaardigd tegen. ..diezien het niet hoor. Ik
e het zó. dat ze het beslist niet zien
nog iets over huichelen en goed voorbeeld en ben toen verder gelopen,
tochien woonde deze man al in Hamersveld. toen het nog een echt
ielijk dorpje was met wilgen langs elke sloot, met ruimte voor iedereen en
mi katjes, als je maar in een vaasje wilde zetten. In een tijd dat de
wachter zijn mes te voorschijn haalde om even te helpen een fijne bos te
jden.
nu vertelt zo'n jong modern wicht dat je nog niet eens twee miezerige
mag plukkenHet kan verkeren
W.E.
Het leek ons nuttig om eens terug te
gaan in de tijd en te kijken hoe ons
schoonste vervoermiddel, de fiets, zich
ontwikkeld heeft. Het eerste maaksel,
wat op een fiets begon te lijken, was de
beroemd geworden loopfiets, de drai-
sine, van Von Drais von Sauerbronn in
1817 In Nederland bestaat de echte
fietsgeschiedenis nog maar nauwelijks
100 jaar. In 1868 ontstond de eerste
handel in fietsen bij ons in Amsterdam
(van fabricage was nog geen sprake).
De fietsen werden uit Frankrijk ge
ïmporteerd Voor de tweewieler be
taalde men al gauw f70,- tot f80,-,
zodat alleen de gegoeden de „véloci-
pède", zoals de fiets werd genoemd,
konden kopen.
Oc OR O/f» "Vu
De mens is dankzij zijn capaciteiten
al constant bezig het evenwicht in de
natuur te verstoren Waarom dan ook
niet deze capaciteiten aangewend om
het natuurevenwicht te herstellen.Zoals
reeds eerder werd opgemerkt is de
mens uitgerekend het enige schepsel
dat uit de totaliteit van de levende
schepping weggenomen kan worden zon
der de schepping te verstoren.
Uit experimenten met dieren is ge
bleken dat bij een groot aantal de
agressie toeneemt, bij muizen is zelfs
gebleken, dat deze bij overbevolking
elkaar uitroeien. Ook bij opeenhopin
gen van mensen (al dan niet als be
stuurders van auto's) ziet men, dat de
agressie toeneemt Men behoeft er
maar een willekeurige krant op na te
slaan.
Sommigen zeggen wel dat het alle
maal nogal meevalt, dat het zo'n vaart
niet loopt. Dat we het met de 15 mil
joen die we nu hebben nog wel redden
en dat het straks met 18 miljoen ook
nog wel zal gaan Accoord met die
18 miljoen zal het straks ook nog wel
gaan maar het leefklimaat waarin die
18.000.000 straks zullen moeten ver
toeven zal toch heel wat armzaliger
zijn dan het leefklimaat dat we nu
hebben en dat is al niet zo best!
En zouden we het ook nog redden als
het er eenmaal 24.000.000 zullen zijn?
Laten we niet uit het oog verliezen,
dat een opgroeiend kind in een ver
vuild milieu nooit de mogelijkheid zal
hebben om zich ten volle te ontplooien,
zowel geestelijk als lichamelijk Een
kind heeft daar nu eenmaal recht op
Hiervoor is er vereist (het werd
reeds eerder gezegd maar het kan niet
vaak genoeg herhaald worden dat er
behalve liefde een leefbaar milieu, dus
een natuurlijke omgeving, een schone
bodem, schoon water een schone lucht
en vooral niet te vergeten ruimte is!
De combinatie van overbevolking en
industrialisatie (hoe meer mensen, hoe
meer industrie en dus ook hoe meer
industrieel afval) zal ons uiteindelijk
allemaal de das om doen!
E.B.
Een jaar daarna ontstond de Eerste
Nederlandsche Rijwielenfabriek van
Burgers te Deventer. Burgers had een
smederij. Totdat iemand die langs
kwam gezegd zou hebben: Jonge
vried, leg je toe op het maken van
vélocipèdes, je hebt er zeker de ge
schiktheid voor en er zit misschien
toekomst in." De fabriek was het re
sultaat.
Nu ontstond echter de vraag, waar
en hoe leer je fietsen? Welnu al in
1869 werd de eerste manége" opge
richt, voor het rijden op vélocipèdes.
De huurprijs was f0,50 per uur en
f2,50 per dag. Spoedig zag men dure
luxe rijscholen met electrisch licht,
pianomuziek, wanden bekleed met kus
sens (voor het vallen) en geünifor
meerde instrukteurs. Echt een elite-
sport. Op kleine dorpen liepen hele be
volkingen uit om fietsers te bekijken.
De laatste fietsschool overigens was
die van Fongers (tot plm 1936!). De
laatste jaren daarvan kon men overal
in het Vondelpark les krijgen. De eer
ste beoefenaars van het fietsen be
schouwden dit als een kunst. De vak
literatuur moest ernstig bestudeerd
worden We lachen er nu om, maar met
paardrijden doen we toch precies het
zelfde. En zo ontstond al gauw het
„Geïllustreerd Handboek voor Wiel
rijders". Een raadgeving van toen
willen we u niet onthouden: „Gevaar
lijke tramrails moeten gekruist worden
met een hoek van 45 graden. Geraakt
het achterwiel erin. dan zal het er
weer uitkomen, wanneer gij maar op
dezelfde manier doortrapt Wanneer
het voorwiel erin komt en de rails
zijn smerig, dan is er aan geen ont
komen te denken, gij moet dan afstap
pen of omvallen".
De eerste vélocipède-club werd in
Deventer in 1871 opgericht, spoedig
volgden Amsterdam, Rotterdam en
Leeuwarden. Op 1 juli 1883 werd in
Utrecht de Nederlandse Vélocipedisten
Bond opgericht In 1885 werd op aan
dringen van de nieuwe voorzitter Edo
J. Bergsma van de Leeuwarden Vé-
locipède Club, de naam in de Alge-
meende Nederlandsche Wielrijdersbond
(ANWB) gewijzigd. Spoedig startte men
met het uitgeven van een „maandblad"
dat in 1885 in „de Kampioen" om
gedoopt werd.
Lang heeft het wel geduurd, voordat de
vrouw als wielrijdster werd geaccep
teerd Het zou tegen de heersende ze
den zijn, bovendien gevaarlijk voor de
vrouwelijke organen. Verder mocht
„de frisse gelaatskleur nooit overgaan
in gehele verhitting en transpiratie;
dat is hoogst onaesthetisch!"
Het had ook heel wat voeten in de
aarde, voordat de fiets helemaal in
geburgerd was Op het platteland stond
men er zeer sceptisch tegenover en
niet zelden werd de wielrijder lastig
gevallen. Vele gemeenten achtten in
1890 nog de fiets gevaarlijk op de
weg en sloten wegen af. Voor paarden
moest de fietser 50 meter voordat
het dier passeerde, reeds afstappen.
Het spreekt vanzelf dat men aan de
fietspaden begon te denken. In 1896
werd het eerste aangelegde fietspad
in Nuenen (N.B.) geopend nadat er
van te voren enige proeven waren ge
weest. De ANWB voerde hiervoor
diverse akties. Zelfs werden rijwiel
padverenigingen opgericht. Een van die
oude verenigingen bestaat nog (Gooi
en Eemland). Momenteel zijn er ten
minste elf. De totale lengte van onze
fietspaden is thans meer dan 6000
kilometer. De regering bleef ook niet
achterwege om belasting op de rij
wielen te heffen. In 1898 werd de be
lasting ingevoerd. De wet is tot 1919
gehandhaafd, tot het belastingplaatje
in 1924 ingesteld werd. Bedrag f3,00
per jaar, later f2,50. Werklozen kon
den een plaatje met een gaatje kopen
tegen gereduceerde prijs. De opbrengst
was voor het wegenfonds, wat in 1940
f8.383 242,00 opleverde. In 1941 werd
de wet ingetrokken. Hoewel het in
ambtelijke taal nog gebruikelijk is
het woord „rijwiel" te gebruiken, heeft
men het tegenwoordig over „fiets".
Waar deze uitdrukking vandaan komt
weet niemand. Iedere taal geeft een
omschrijving, zoals Fahrrad, bicycle
etc. Wat „fiets" betekent weet nie
mand Dit woord zou omstreeks 1870
in de buurt van Apeldoorn ontstaan
zijn
En dan nu, tegenwoordig. Dank zij
de milieubewuste mens is de fiets
weer massaal in opmars. Wat een
voordelen biedt de fiets wel niet! Ten
eerste de lage kosten, geen luchtver
vuiling, geen parkeerproblemen, je
komt er sneller op vooruit in de drukke
stad, het is een gezonde lichaamsbewe
ging, men geniet meer van de mooie
natuur of van het mooie weer. Je kunt
zelfs een klein kind meenemen en
boodschappen.
Natuurlijk heeft ook de fiets nadelen.
Niet beschermd tegen regen en je
kunt er geen grote hoeveelheden mee
vervoeren enz. Een auto daarentegen
geeft grotere problemen en hogere
kosten. Inderdaad ben je niet meer
afhankelijk van het openbaar vervoer,
echter zouden heel wat minder mensen
schelden, als ze voor korte afstanden de
auto lieten staan. Let wel we verbie
den niemand de auto, we bevelen al
leen maar de fiets aan(in uw voordeel).
Overigens: uw gemak (de auto) bezorgt
ons ongemak (iedereen moet voor „ver
keersproblemen" betalen).
Natuurlijk moet er een men
taliteitsverandering komen. De
overheid zou het voorbeeld moe
ten geven. Ministers moeten op
de fiets gaan, het alternatief
voor de auto. En als de auto on
vermijdbaar is, dienen ze een
kleine auto te gebruiken!
Prof. Dr. J. Pen.
Voor de mensen, die nog een auto wil
len aanschaffen uitsluitend voor ple-
zierritten, nog een paar getallen. Wan
neer u een auto van ongeveer f8000,-
aanschaft en u rijdt er ongeveer 15.000
km per jaar mee. dan kost u dat f 20,-
per week. En de fiets? Hoogstens een
kwartje!
De ondertitel van dit boek over de
Oosterschelde zegt eigenlijk alles
over de inhoud. Na het initiatief van de
regering om de afsluiting van de Oos
terschelde opnieuw ter diskussie te
stellen, werd in augustus 1973 de
kommissie Klaasesz geïnstalleerd. De
opdracht van deze kommissie luidde
binnen zes maanden een advies aan de
minister van Verkeer en Waterstaat
uit te brengen. Toch voelden een aantal
natuurwetenschappers de noodzaak om
dit Oosterschelde-boek te doen ver
schijnen.
KLAASESZ
Zoals in de inleiding wordt gesteld,
het rapport Klaasesz is een eerste
stap op weg naar een harmonieus
beleid. Dat wil zeggen „een beleid
waarbij de belangen van natuur- en
milieubehoud en bescherming op hun
wezenlijke betekenis gewaardeerd
worden". Het al dan niet politiek op
portuun zijn van dit beleid mag
voor overheden en volksvertegenwoor
digers in geen enkel opzicht bepalend
zijn voor de visie op langere termijn.
Het gaat om het vaststellen van een
beleid waarin mens en natuur beide
tot hun uiterste recht komen.
De auteurs van dit boek geven aan
om welke redenen de Oosterschelde
zeker verdient een estuarium (getij-
engebied) met open verbindingen naar
de Noordzee te blijven. De Ooster
schelde is een estuarium waarin géén
rivier uitmondt.
UNIEK ESTUARIUM
Dit mag uitzonderlijk genoemd wor
den en heeft belangrijke konsekwenties
voor het karakter van de levensgemeen
schappen inditgetijdenwater Met name
het oostelijk deel van de Oosterschelde
wordt dan ook gekenmerkt door een
rijk ontwikkeld leven, dat zich thuis
voelt in helder water met een hoog
zoutgehalte en hoge zomertempera-
turen.
De grote voedselrijkdom maakt het
mogelijk dat grote aantallen planten en
dieren voorkomen in de Oosterschelde.
De opsomming die wordt gegeven van
aangetroffen waterplanten en -dieren
(waaronder bijvoorbeeld 66 vissoorten)
en rondom dit water voorkomende vo
gels, spreekt voor zichzelf: nergens
rond de Noordzee bevindt zich een zee
arm met een dergelijk uniek karakter.
Wat er zou gebeuren wanneer de
Oosterschelde afgesloten wordt, is
reeds in 1972 in de publikatie „De
kleuren van Zuidwest-Nederland" dui
delijk gemaakt. De van zeer grote
biologische waarde geachte zeearm en
de aangrenzende oevers, zullen totaal
verdwenen zijn.
„Pleidooi voor een veilig voortbe
staan" geeft een gedetailleerde be
schrijving van de wijze waarop deze
ontwaarding van de Oosterschelde
plaats zal vinden. In korte tijd, waar
schijnlijk slechts enkele maanden, zal
deze zee-arm veranderd zijn in een
zee-graf van ongeveer 3 miljard kubie
ke meter stinkend water. Daarna zal
slechts zeer geleidelijk een aanpassing
aan de nieuwe omstandigheden op
treden. Eer er weer nieuwe levensge
meenschappen in redelijke mate tot
ontwikkeling komen in het inmiddels
verzoete water zonder getijdenbewe
ging, zullen vele tientallen jaren ver
lopen zijn Op beperkte schaal hebben
we deze omschakeling kunnen volgen
in de inmiddels afgesloten zeegaten.
Een waarschijnlijk veel ingrijpender
verandering dan de overgang van estu
arium naar zoetwatermeer, vormt de
overstelpende hoeveelheid vervuilende
stoffen die met name door het Rijn
water worden aangevoerd.
BLOKKENDAM
De kommissie Klaasesz stelt voor
een open blokkendam te leggen, zodat
een bepaald tijverschil in het Ooster-
scheldebekken blijft bestaan. Daarnaast
zou de Keetendam tussen Duiveland en
Tholen moeten worden aangelegd. Deze
oplossing heeft konsekwenties voor het
leefmilieu Zo zal bijvoorbeeld het
tijverschil te Yerseke, dat thans om
streeks 3y2 meter bedraagt, afnemen
tot iets minder dan 2 meter Er is
echter geen reden om aan te nemen
dat, door het aanleggen van deze blok
kendam, wezenlijke elementen van de
planten- en dierenwereld permanent
verloren zullen gaan.
BETERE OPLOSSINGEN?
Zijn er beter oplossingen dan deze
blokkendam? De beste oplossing, nl
een volledig open Oosterschelde, moet
volgens de kommissie Klaasesz om
redenen van veiligheid worden verwor
pen.
Een andere oplossing zou zijn alleen
de Keetendam en de Oesterdam aan te
leggen en rond het westelijk deel van
de Oosterschelde de dijken te verhogen
(plan Meijer).
„Pleidooi voor een veilig voortbe
staan" besluit met opmerkingen en
aanbevelingen om het plan Klaasesz
te verbeteren. Om tot een zo goed
mogelijke oplossing te komen moeten
hierbij als uitgangspunten gelden.
het getijdegebied moet zo groot
mogelijk blijven, iedere moge
lijkheid om het tijverschil te ver
groten moet worden aangegre
pen, en de zoetwateroverlast op de
Oosterschelde moet tot een mini
mum beperkt blijven.
Het is beslist mogelijk om in nauw
gezet overleg tussen natuurweten
schappers en dammenleggers tot ver
fijning van het waardevolle plan
Klaasesz te komen. Op deze wijze blijft
de Oosterschelde wat zij is een unieke
levende zeearm.
OOSTERSCHELDE, PLEIDOOI
VOOR EEN VEILIG VOORTBE
STAAN. Uitgave: Stichting Zeeuws
Coördinatie-orgaan voor Natuur-,
Landschaps- en Milieubescher
ming. Middelburg, 1974, 96 pag.
Prijs f 12,50. Verkrijgbaar door
overschrijving op postgiro 2982942
van de Stichting.
In het vorige nummer hebben wij
beloofd iets over sla te zeggen. Vóór
de hoofdmaaltijd is het steeds aan te
bevelen wat sla te eten of een andere
vorm van rauwkost. Rauwkost wekt
de eetlust op. Het eten van soep di-
rekt vóór de warme maaltijd is af
te raden, omdat de maagsappen, die
voor een goede spijsvertering van ons
voedsel moeten zorgen, na het eten
van soep sterk verdund zijn, wat voor
de goede vertering van de hoofdmaal
tijd nadelig is Het eten van soep
bij een broodmaaltijd of er tussen
door is wél aan te raden
In de rauwkostschotel zijn verse
kruiden erg lekker, ze verhogen de
smaak en maken het geheel gezonder
en waardevoller. Vooral peterselie
zouden we dagelijks moeten gebruiken,
omdat het veel vitamine C bevat Men
kan het ook over aardappelpuree strooi
en of over worteltjes en erwtjes. Ook
bieslook kunt u bij veel gerechten
gebruiken U kunt bij de sla stukjes
fijngesneden augurk doen, plakjes to
maat, stukjes wortel, kleine stronkjes
bloemkool, fijn gesnipperde ui, enz
Naar believe een ei en een weinig
mayonaise om aan te maken. In plaats
van azijn kunt u altijd beter uitge
perst citroensap gebruiken, dit ver
dunnen met water en zoeten met wat
rietsuiker Dit geeft een heerlijk fris
se smaak
U kunt bij de rauwkostschotel ook
een yoghurtsausje maken en wel als
volgt: 2 eetlepels magere yoghurt,
2 eetlepels zonnebloemolie, fijn ge
sneden bieslook en wat zout, alles
door elkaar roeren. (1 eetlepel van
deze saus is ongeveer 5 calorieën.)
U verkrijgt ook een heerlijke rauw
kost door wortelen te raspen, en daar
over verdund citroensap met riet
suiker te doen. Eventueel kunt u ook
onverdund sinaasappelsap gebruiken.
Wanneer uw huisgenoten witlof als
rauwkost wat bitter vinden, kunt u
er een handje vol sun-maid rozijnen
tussen strooien, en u zult enthousiast
zijn over het resultaat. Het is vóór
alles belangrijk zoveel mogelijk varia
tie in het eten te brengen
Een lekker voorgerecht vormt ook
geraspte komkommer met plakjes to
maat, aangemaakt met kruidenzout en
een beetje zonnebloemolie.
Ollie is dood. Ruim 10 jaar is ze bij ons geweest en nu is ze dood.
Ze was altijd een moot poesje. Klein, fraai getekend en met een opval
lend lange dikke staart. Vroeger woonde ze op een zolder in een
oude binnenstad en klom behendig over daken en door dakgoten.
De verhuizing naar landelijk Leusden was dan ook voor haar een
heerlijke verbetering. Vaak zat ze overdag in de tuin te zonnebaden.
Dan rolde ze zich op haar rug van puur genot, omdat het leven zo
goed is.
Om als poes echt poes te blijven is het niet altijd goed in het war
me huis te dicht tegen de verwarming te liggen. Een goede poes,
met nog iets van haar wilde familieleden in haar bloed, gaat 's nachts
naar buiten Een muis verschalken, ruzie met de buurpoes maken,
onder een denneboom waakzaam liggen maffen. Dat deed poes Ollie
ook altijd en 's morgens als de deur dan weer openging en de hele
familie je uitbundig begroette, dan was het dubbel fijn in het warme
huis met lekkere brokjes en melk als ontbijt. Behalve de laatste
keer. Toen kwam poesje ook binnen, maar ze knorde niet en gaf
geen kopjes langs je benen. Ze strompelde over de drempel heen
en viel toen op haar zij. Ze probeerde de trap op te komen, maar
dat lukte haar niet Telkens weer viel ze on^en kwam moeizaam
overeind, weer een paar stapjes en daar viel ze weer
De dierendokter die haar grondig onderzocht, constateerdever
giftiging. Door landbouwvergif, door een ratteverdelgingsmiddel of
door menselijk" opzet. Opzet of geen opzet, door toedoen van
mensen is Ollie doodgegaan, 's Middags, toen duidelijk werd, dat
haar nachtelijk uitstapje fataal was geweest, heeft ze een barmhar
tig spuitje gekregen en is ze in onze armen zacht doodgegaan.
Tik, tik. tik en toen stond haar hartje stil.
Wie ooit heeft meegemaakt, dat aan zo'n springlevend leven
zo onverbiddelijk, zo dom ook, een eind moet worden gemaakt,
zou wel vanaf de daken iedereen willen smeken toch geen vergif
te gebruiken. Waar halen mensen toch de euvele moed vandaan
te beslissen over wel of niet leven, terwijl ze niet één haartje van
deze poes, één veetje van de duizenden vogelslachtoffers of één
vin van de miljoenen vergiftigde vissen kunnen namaken. Is het klop
pende hart van poes, vogel of vis minder waard dan van mensen?
Als reuze robots met tnrten van plastic maken we deze wereld
tamelijk snel en zeker kapot en we zijn zelfs te dom om te begrij
pen, dat we zonder die wereld, zonder vissen, vogels en poezen,
zelf ook kapot gaan.
W. E.
