iscussie-avond
MILIEU-ONDERWIJS OP DE
BASISSCHOLEN
EENMAAL
ANDERMAAL
OPGERICHT!!!!!!
ERKGROEP MILIEU-EDUKATIE
Natuur en milieu
Vinkeveense
burgemeesterstuin
vol ringslangen
LIEU EN MAATSCHAPPIJ
ten tweede male
Ingezonden 3ricven
bang
MILIEU - journaal
Uitgave: COMITé
MILIEUZORG
LEUSDEN
ftt/c** rc/c
Kontaktadres:
C.M.L.. Gemeentehuis LEUSDEN.
Tel 03496 1247, toestel 116.
Dordogne 18.
Verschijnt elke
drie maanden.
Het volgende CML-Journaal verschijnt
in december.
Redaktie:
Werkgroep Voorlichting CML:
Wiesje Engelen
Fennie Kassner
Anneke de Vries
Erik Jan Tuininga
Jan Woltman
Hans Rombouts (tekeningen)
Edith Boerma
jdit leden van de werkgroep Milieu-
alie van het C.M.L de scholen van
sden en Achterveld hadden bezocht,
dat de meeste scholen moeite heb-
aet het biologie-onderwijs.
üer enigszins aan tegemoet te ko
kregen de scholen een stencil met
jle didactische richtlijnen en een
inlijst toegezonden. Dit diende als
icgspunt voor de discussie-avond
17 september.
nodigd waren onderwijzend perso-
van alle basisscholen en kleuter
en.
heer Bakker opende de avond met
oei van de bijeenkomst uiteen te
eo en de verdere activiteiten van de
iroep Milieu-educatie toe te lich
teer Overmaat gaf een korte toe
ing op het stencil, waarin hij tot
lusie kwam, dat de biologie een
Zakelijk fundament is voormilieu-
ie.
dankte de heer De Boer voor de
rrijheid, de avond werd gehouden in
Hobbit", Openbare basisschool
éouten De heer Van Laar,
ilbioloog te Amersfoort, werd har
welkom geheten
de pauze kon men zich over de
sde vragen bezinnen,
kritiek op het stencil
aanvulling op het stencil (eigen
ervaring)
sat verwacht men van de werk
groep. hoe kan het contact gecon
tinueerd worden.
ijdens de discussie kwam zeerdui-
jt naar voren, dat er in het alge-
grote behoefte bestaat aan meer
lilleerde richtlijnen voor hetbio-
-onderwijs. De onderwijzers zijn
Klast en hebben meestal geen tijd
itiet materiaal op dit gebied zelf
namelen en door te werken
i goede suggesties waren:
Het vormen van een werkgroep,
■lie bij voorbeeld maandelijkse
richtlijnen zou moeten geven aan
scholen, die hierin geïnteres
seerd zijn Deze richtlijnen zou
den moeten aansluiten op hetsei
zoen en op de natuur in Leusden
en omgeving.
Voor deze werkgroep gaven zich
drie enthousiaste onderwijs
krachten op In samenwerking met
de heer Overmaat, mevrouw Hof
man en eventueel iemand die via
een oproep in de krant aangetrok
ken kan worden, moet dit te rea
liseren zijn. Misschien is het ook
mogelijk gebruik te maken van
snoeimateriaal van de gemeente
lijke plantsoenendienst.
2) Uitzetten van natuurpaden met
handleiding voor leerlingen en
onderwijzers.
3) Excursies voor belangstellende
onderwijzers b v in het plan Ro-
zendaal, waar door de verschil
lende manieren van aanleg van de
pleintjes een grote variëteit van
bomen en heesters is ontstaan
De samenwerking met de Onderwijs
Advies Dienst moet nog nader bekeken
worden
Alles bij elkaar genomen heeft deze
discussieavond .positieve .resultaten, op
geleverd, die voor de werkgroep Milieu
educatie een stimulans zijn om door te
gaan.
K. Heijman (namens de werkgroep)
GLASCONTAINERS MET
VERGUNNING
De gemeente Rotterdam heeft
na overleg met de Rotterdamse
Vrouwenvereniging Organisatie
besloten vergunningen uit te ge
ven aan winkeliers die glascon
tainers voor hun deur willen
zetten. De vergunningen worden
tegen gereduceerd tarief gegeven
en zijn aan bepaalde voorwaar
den gebonden. Men wil de moge
lijkheid om leeg glaswerk in te
zamelen laten voortbestaan en
mogelijke bezwaren (glasscher
ven etc.) opvangen.
OUD PAPIER
Gedeputeerde staten van N.
Holland hebben begin okt. '73
een rondschrijfbrief gestuurd aan
alle gemeenten in deze provincie.
Hierin vroegen zij de gemeenten
om initiatieven te nemen of te
steunen voor de inzameling van
oud papier. G. S. hebben uiter
aard begrip voor de kosten fac
toren verbonden aan deze mede
werking. De Vereniging van Ne
derlandse Papierfabrikanten had
ook volledige medewerking en
steun en heeft een enquete uit
geschreven onder alle lagere
scholen om de inzameling zo
efficient mogelijk te laten ver
lopen en om te peilen in welk
geval het volgende schooljaar
voorlichting over papier en kar
ton op zijn plaats is.
Na een gedeeltelijk herstel van de
kikkerbevolking is nu ook de ringslang
in het poldergebied rondom Vinkeveen
weer in opmars.
Vooral de omgeving van de burge
meesterwoning schijnt een geliefkoosd
plekje te zijn geworden van deze reptie
len. Althans, ze zijn er nogal eens
gesignaleerd door de leden van de mi
lieuvereniging De Groene Venen. Er
werd daar zelfs een bijzonder lang
exemplaar gevangen van L,25 meter.
Als oorzaak van deze sterke opleving
noemt de milieuvereniging de verbete
ring van de water kwaliteit in de pol
ders De milieubeschermers noemen
ook als mogelijkheid dat zowel de kik
ker als de ringslang over een bijzonder
goed aanpassingsvermogen beschikt.
Bekend is dat de ringslang voor een
groot deel is verdwenen uit Het Neder
landse landschap. Oorzaak hiervan is de
sterke vervuiling van de oppervlakte
wateren Nu er veel zuiveringsinstal
laties gebouwd zijn wordt het water
schoner. De kikker heeft in ieder geval
zijn plaatsje in de Vinkeveense polders
weer heroverd, maar ook de ringslang
doet thans weer aan gezinsuitbreiding.
Blijft thans de vraagfover, wat deze
reptielsoort toch te zoeken heeft in de
omgeving van de burgemeesterswoning?
Utrechts Nieuwsblad 21-9-'74.
Onder bovengenoemde titel schreef
W. Schroevers, school-bioloog van de
gemeente Amsterdam, een verhelde
rend boekje, dat ik graag niet alleen
onderwijsmensen (vooral die van het
kleuter- en basisonderwijs), maar ook
aan ouders van schoolgaande kinderen
en zelfs aan iedereen ter lezing zou
willen aanbevelen.
Het is een boekje van 50 pagina's
in minikleed gestoken (10 bij 15 cm),
uitgegeven in het oorspronkelijke hand
schrift en onverwacht rijk van inhoud.
Men kan het bestellen voor de prijs
van drie kwartjes bij de Amsterdamse
Natuurhistorische Raad (PI. Midden
laan 24), mits men op het verschijnen
van een herdruk wil wachten.
De uitgave is een curieus voorbeeld
van geld- en materiaalbesparing Ze
mag in de boekenkast van geen enkele
onderwijzer en P.A. -student ontbreken.
Menigeen zou het misschien gestoken
willen zien in de kleurige omslag van
het befaamde ,,rode boekje", maar in
tegenstelling hiermee is het gespeend
van alle slogans. Slechts op pagina 42
komt even de politiek om de hoek
kijken, waar de schrijver een aantal
noodzakelijke maatregelen opsomt, die
ons van het milieuprobleem moeten
afhelpen: ,,De politieke partijen die
hier achter willen staan hebben onze
steun nodig". Schroevers waarschuwt
integendeel op principiële gronden te
gen ,,het slaken van kreten, waarin
Om dit de kinderen bij te brengen
is een proces van jaren nodig, een
proces waarin de problemen natuur
lijk niet tot de kern kunnen worden
behandeld, maar toch wel veel voor
bereidend werk kan worden gedaan.
Toch is het wel zeker dat een kind,
dat het leerprogram van dit boekje
gedurende zes jaren op de basis
school heeft gevolgd, op dit gebied
van milieukennis heel wat beter be
slagen (en gemotiveerd) ten ijs komt
dan de gemiddelde volwassene,
geen enkele achtergrond of oorzaak
wordt aangegeven en dus ook geen
mogelijkheden tot verbetering". Kre
ten als: ,,we gaan er allemaal aan; we
hebben nog dertig jaren te leven!"
Ook voelt hij weinig voor collages en
tekeningen door kinderen gemaakt
Schroevers voelt niets voor mi
lieu-onderwijs als afzonderlijk vak
op het lesrooster, immers; „overal
hebben wij met ons milieu te maken;
elk vak vindt wel een aansluiting." Hij
voegt hier echter aan toe „maar dan
wil ik wel direct een voorwaarde stel
len: er is slechts één vak dat werke
lijk inzicht kan verschaffen, omdat
het een voorbeeld noemt van hoe het
wel moet en dat is de biologie".
Dit voorbeeld is dan de natuur zelf,
waarvan de mens wel de kunst heeft
afgekeken (productie, consumptie
vertering van afval), maar door over
consumptie de voorraad grondstoffen
uitput zonder deze door een afdoende
afbraak weer aan te vullen. Ergens
wordt in de kringloop het proces dus
gestremd, een der belangrijkste oor
zaken van de milieu-crisis.
In een aanschouwelijk grafiekje zet
het boekje de natuur (1) en de mensen
maatschappij (2) naast elkaar.
sen van het basisonderwijs. Pas hier
na kan een poging worden gedaan om
een schema, als hierboven aange
geven, te leren begrijpen. Waarmee
de schrijver dus kennelijk heeft wil
len aantonen dat biologie de mate-
neel-wetenschappelijke grondslag be
hoort te zijn van milieu-onderwijs.
Ook op de basisschool acht hij de
voorbereiding via de biologie ,.wel
degelijk noodzakelijk" Terecht
Van serieus milieu-onderwijs kan
in de lagere klassen dus nog geen
sprake zijn. Dit bepaalt zich in hoofd
zaak tot het opruimen van wat afval,
bijvoorbeeld op de speelplaats. Maar
wel worden de kleintjes reeds met het
levende milieu, althans met de wereld
van plant en dier vertrouwd gemaakt.
In de middenklassen beperkt zich het
bespreken van milieuproblemen tot het
signaleren van gebeurtenissen en het
eventueel bespreken van de directe
gevolgen, dus niet van die op langere
1)
Energie (zon)
Producent
Consument
„voedingsstoffen"
groene planten
1
*- dieren
1
i
afval
v
afval
2)
Energie (brandstof)
„grondstoffen"
fabrieken
publiek
1
1
afval
afval
waf de oprichting, nu ruim een jaar
itn, ben ik een redelijk aktief lid
de werkgroep milieu-edukatie van
[ML We komen veel bij elkaar en
en dan soms heftige, maar wel
ïlle diskussies over o.a. didaktiese.
i-techniese en maatschappij
zaken. Ik wil wel zeggen dat ik
üjdit laatste het meest betrokken
hetgeen er toe heeft geleid dat wij
Ken hebben dat ik hierover maar
«n artikeltje voor de milieukrant
schrijven.
als wc ze ook niet leren hoe je kunt
voorkomen dat er kindertjes geboren
worden en waarom dat nodig is. Als we
hen ook niet leren dat de Ster-rcklame
een gevaarlijker programma is dan
menig geweldprogramma. Als we hen
ook niet leren dat de plaat - onze wereld -
waar ik net over schreef, ieder uur
gloeiender wordt en waarom. Tot die
plaat niet meer af te koelen is.
Het is uiterst urgent om naast al de
andere ook dit soort vraagstukken in
onderwijs en vorming aan de orde te
tind dat de werkgroep bestem-
splannen voortreffelijk werk doet;
op school over veldbiologie
^langrijke zaak is; dat het
»jen van natuurpaden door Den
didakties gezien zeer de moeite
a is; dat de boomplantdag een
IJrdigst idee is. Toch vind ik dat het
yal hele kleine druppeltjes zijn op
'jeiend hete plaat.
edsclfabrikanten gaan door met
stelselmatig te vergiftigen; de
bevolking blijft groeien, of ze daar
Boekarest gewichtig over praten
!eL wc blijven benzinedampen
ttan in onze auto; de gemeente
'en geeft opdracht onkruid weg te
tien zegt dat dat voor de mens niet
,r'ijk is en de Ster-rcklame zorgt er
Jgen in de week voor dat we dingen
'"•die we niet nodig hebben: snoep-
fdsfaten, goedgekeurde rommel
vliegen. maar Meinsma mag er
"•die stoort het programma, snapt
kunnen kinderen leren hoe de
billende vogels, vissen, bomen,
■n en bloemen in hun omgeving
En hoe de kindertjes geboren
n Maar het helpt allemaal niets
stellen. Maar het gebeurt te weinig. Een
onderwijzer die het waagt, kan er haast
zeker van zijn dat hij boze ouders op zijn
spreekuur krijgt. Zelfs een vormingswer
ker voor jeugdigen moet .voorzichtig"
zijn. Genuanceerd noemen we dat. Maar
ik vraag me af of wij ons die luxe nog wel
kunnen permitteren. Het is een zaak van
leven of dood, die niet meer met zachte
handschoentjes kan worden aangepakt.
Op scholen, vormingscentra, clubhuizen
en in het gezin zal getracht moeten
worden een enorme mentaliteitsveran
dering teweeg te brengen, op weg naar
een maatschappij die niet meer geba
seerd is op het winstprincipe, maar op
welzijn. Iedereen, de fabrikant die de
wasmiddelen en de jam vergiftigt én de
konsument die dat weet maar nog steeds
koopt, iedereen is medeverantwoordelijk
dat de mensheid met de ondergang
wordt bedreigd.
Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst.
Wil er überhaupt nog een toekomst zijn,
dan moeten we inderdaad bij de jeugd
beginnen.
Look Bakker,
lid werkgroep
..MILIEU-EDUKATIE CML".
De werkgroep ..Plantsoenen", zo u
wilt dat die er komt. zal zich onder meer
kunnen buigen over de bestaande
plannen van de Leusdense Plantsoenen
dienst.
Het organiseren van meer inspraak van
de huidige en toekomstige bewoners,
vooral waar het gaat om de groen
voorzieningen, speelplaatsen etc. in de
eigen woonwijk.
Nadenken over nieuwe experimentele
beplantingsmogelijkheden, waarin b.v.
de bewoners meer bij aanleg en onder
houd kunnen worden betrokken. Wat
zijn elders de nieuwste initiatieven op dit
terrein (Delft, Heerenveen) en hoe
worden deze ervaren.
Vindt u dat een werkgroep ..Plant
soenen" binnen het C.M.L. moet worden
opgericht, schrijf dan aan:
Comité Milieuzorg Leusden, Werkgroep
Voorlichting, p.'a Edith Boerma, Dor
dogne 18, Leusden-C.
Wat vindt u van C.M.L. werkgroepen
Konsument" en „Plantsoenen"? De
werkgroep „Konsument" moet bijvoor
beeld onderzoeken of weggooiglas ver
zameld moet worden; hoe zijn in andere
gemeenten de ervaringen; wat is even
tueel in Leusden de beste oplossing en
hoe realiseert men dat? Kunnen de reeds
bestaande oudpapier-akties nog uit
gebreid en beter gecoördineerd worden?
En wat te zeggen van de plastic vuilnis
zakken en al dat andere plastic, waar we
zo gul mee omspringen? En dat zo
kwalijk is voor ons milieu!
Kort en goed: Moet een werkgroep
„Konsument". globaal als hierboven
omschreven, worden opgericht? Doet u
dan mee en schrijf aan: Comité
Milieuzorg Leusden, Werkgroep Voor
lichting, p/a Edith Boerma, Dordogne
18. Leusden-C.
naar aanleiding van lessen over ver
vuiling (smokende schoorstenen, stank-
verspreidende auto's)
Hij meent bij sommige onderwijzers
dan ook een defaitistische houding te
bespeuren en merkt hierbij op dat
een kind zich slechts harmonisch kan
ontwikkelen in een gevoel van veilig
heid. Tegenover de genoemde nega
tieve benadering vertelt hij in zijn
boekje hoe een gezonde levensgemeen
schap werkt en moet werken en hoe het
komt, dat door onze consumptie-maat-
schappn het evenwicht hierin wordt
verstoord.
Er is een grote mate van overeen
komst. Alle voedsel is in eerste in
stantie afkomstig van de groene plant
(zonder planteneters geen vleeseters).
Alleen de groene plant is in staat van
„dode" stoffen (koolzuurgas, water
en stikstofverbindingen), eetbaar voed
sel te maken. De plant kan dit alleen
met behulp van de zon (of een andere
lichtbron); het licht levert de nodige
energie voor de voedselproductie De
groene planten en ook de dieren ge
bruiken dit voedsel als energiebron
en als bouwstof Tijdens en vooral
na hun leven leveren ze de afval
stoffen: koolzuurgas, water en stik
stofverbindingen en zo komen deze
weer in de bodem en atmosfeer terug.
Deze worden door de groene plant
weer gebruikt bij hun voedselproduc
tie. Waarmee de kringloop dus is
gesloten. (Een en ander ter verduide
lijking - J O.)
Zodra de mens er dus in slaagt het
kringloopproces van de natuur vol
ledig na te bootsen is het evenwicht
gegarandeerd en het milieuprobleem
opgelost.
Op deze manier laat Schroevers
zien hoe wij onze biologische kennis
kunnen gebruiken bij het bespreken
van milieuproblemen. Hij maakt hier
bij duidelijk onderscheid tussen oor
zaken en gevolgen Zijn ervaring is,
dat de meeste scholen zich beperken
tot het laatste. Toch is het eerste
zijns inziens het meest essentiele,
omdat het de enige weg naar de op
lossing wijst. Maar.. ,,je kunt
er pas over praten na enige jaren
goed biologie-onderwijs."
Vandaar ook dat de meeste pagina's
gewijd zijn aan de biologie; hij gaat
hiermee door tot in de hoogste klas-
ooooooooooooooooooooooooocooooooooooooooooocoooooo-
Wat is dat heerlijk! Een warm bed. zo n lekker holletje. Een dag vol van
vuile neuzen snuiten, tranen drogen, koken, afwassen, de ellende van het
t.v.journaal en wat daarna komt en dan eindelijk, altijd té laat. de
welverdiende nachtrust. Ontspannen overmand worden door de slaap.
Langzaam, langzaam neemt Morpheus je in zijn armen.
Maar ineens schrik je je lam. Wat is dit? Eerst de binnenantenne gericht op
het jonge volkje, maar dat is stil. Dan het buitengebcuren en jawel hoor. de
buren laten leutig en lawaaiig hun gasten uit.
..Nou zeg. enig dat we elkaar weer eens ontmoet hebben. Het beste met je
examen. Slagen, hoor!"
BANG. dat was het eerste portier.
..Nou, je rijdt hier gewoon uit en dan links af.
BANG. het tweede portier.
Maar het blijkt een echtpaar met 2 kinderen te zijn en een vierdcurs auto.
dus
BANG. dat was dan nummer 3.
Het starten van de (koude) motor, synchroon het verheffen van de stemmen,
teneinde de afscheidsdialoog verstaanbaar te houden.
..Nou Frank, kom je nogen jawel Frank is een gehoorzame zoon
BANG. de familie zit, de motor loopt.
..Als jullie nou volgende maand komen op ons feest, bel dan wel(ook
dat nog).
..Ach. we sturen toch uitnodigingen rond."
..Oké hoor! Nou daaaaag en bedankt, het was een enige avond. Doen we
gauw nog eens!"
Ziedend over zoveel onfatsoenlijk egoisme. sluif je uiteindelijk het raam. De
allerlaatste mechanische groet is echter overduidelijk te horen, laat daar
vooral geen twijfel over bestaan.
W. E.
ooooeoooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooq
termijn. De rest. is biologie. De stol
hiervoor bestaat uit eèn voorbereiding
op de ecologische beginselen, die "de
kinderen in de hoogste klassen zullen
leren (ecologie is de wetenschap van
de betrekkingen tussen organismen en
hun omgeving in de ruimste zin).
Pas in de hoogste klassen komt de
mensenmaatschappij met zijn produk-
tieprocessen aan de beurt Als Schroe
vers dus over milieu-lessen spreekt,
denkt hij meer aan onze eigen leef
wereld dan aan de natuur Hij noemt
milieu-onderwijs dan ook een vorm
van maatschappijleer. Als bioloog heeft
hij zich kennelijk oiet geroepen ge
voeld het ethische aspect van deze
vorm van onderwijs in zijn lessen te
integreren.
Wie als inleider kennis neemt van
zijn concept-leerprogramma voor de
zesde klassen van de basisschool (pag.
7 t/m 30) kan de ideale lessituatie,
waarin de schoolbioloog mag werken,
alleen maar benijden Door zijn be
schikking over de meest uiteenlopende
leermiddelen en levend materiaal, is
hij in staat alle mogelijke soorten les
sen op kinderen van uiteenlopende leef
tijden ,,uit te proberen' Hierdoor is
hij ook in staat een dikwijls beproefde
en praktisch bruikbare bijdrage te
leveren aan de biologie-didaktiek
Naast de vanouds bekende Haagse
School- en Kindertuinen verdient ook
de nog jonge Amsterdamse Natuurhis
torische Raad onder leiding van drs.
Schroevers de aandacht van het basis
onderwijs in Nederland.
J. G S. Overmaat
Lid werkgroep
„Milieu-Educatie CML"
WEES GOED VOOR DEZE AARDE
Melodie. Sander van Marion
Voor kinderen
Wees goed voor deze aarde,
het dier, de boom, de plant,
want alles heeft zijn waarde,
is schepping van Gods hand
Wees goed voor al het leven,
het heeft zijn eigen recht,
de Heer gaf het zijn zegen,
Hij is er aan gehecht
Wees goed voor deze aarde,
zij is Gods eigendom,
God houdt zo van de paarden,
de meren en de zon.
Wees goed voor al het leven.
Gods hart klopt er in mee,
Hij heeft Zijn Geest gegeven
a?Ln beig en dal en zee
Wees goed voor deze aarde,
vertrap en plunder niet,
bewerk haar en bewaar haar,
zoals de Heer gebiedt.
Wees goed voor al het leven,
bezorg de Heer geen smart,
wie doodt, hij werkt God tegen,
Hij trapt Hem op het hart
Hans Bouma
Uit. Er valt wat te zingen
Verschijnt dit jaar bij
Uitg. J. N. Voorhoeve, Den Haag.
Ingezonden door- Mevr L M.
Groenman-Linzel, Ardennen 68.
Leusden-Centrum.
