Uit de Leusdense clubbladen
YCH0L0GIE VAN BEZETTERS
Jan den Tex werkt
EN BEZETTEN"
aan
over
Franse
bezetting
Evenementen- dag in
„De Wetering"
LEUSDER KRANT
LEUSDEN-Centrum - Ook't Sticker
tje van de Leusdense Mixed Hockey
Club is uit haar zomerslaap ontwaakt.
Het blad is thans uitgevoerd in de defi
nitieve (club)kleuren oranje, zwart en
grijs. De a.s. competitie voor de beide
eerste elftallen begint zondag 7 septem
ber en het totale aantal elftallen, dat
daaraan meedoet is van 12 (1974) ge
stegen tot 17. Nieuw zijn een5eheren
team, het 2e B-elftal bij de jongens,
het B-elftal bij de meisjes en de 2
mini-ploegen bij de adspirantjes Er
zit kennelijk nog steeds een flinke
groei in de hockeyclub. Op 24 augustus
trekt een mixed veteranenteam naar
het toernooi van de MHC de Waele te
Ridderkerk en op diezelfde dag komt
een conbinatie van Heren I en II in de
wei voor een oefenpartij tegen de MHC
Kampen in de oude Hanzestad
LEUSDER KRANT-BEKER
Het C-toernooi voor jongens en meis
jes is aan het einde van het vorige sei
zoen door de slechte toestand der vel
den afgelast en uitgesteld Het wordt
nu gehouden op zaterdag 30 augustus a.s.
(van 10.00 tot ca. 16.00 uur). Barneveld,
Soest, Amersfoort, SCHC, Maarssenen
Leusden doen elk mee met een jongens-
en een meisjes-elftal De punten worden
per vereniging bij elkaar geteld en wie
wint de pot en die bestaat uit de Leus-
aldus de meeste puntjes heeft verzameld
wint de pot en die bestaat uit de Leus-
der Krant-wisselbeker.
HANDBALSECRETARIS
VERHUISD
Niet alleen ten dienste van de hand
ballende Leusdenaren, doch ook van de
overige verenigingen, delen wij u mede,
dat de heer G(erard) J, Voskuilen, se
cretaris van de handbal-afdeling van Im
pala, verhuisd is naar de Ringweg
Randenbroek 26 e te Amersfoort Hij
is daar telefonisch bereikbaar onder
nummer 033-50441
ALG. LEDENVERGADERING
De hockey-, de voetbal- en de korf-
LEUSDEN - Op vrijdag 15 augustus
a.s. organiseert de werkgroep Sport,
Recreatie en Creativiteit van de wijk
raad ,,De Wetering" een evenemen
tendag. 's Middags kunnen kinderen
vanaf vier jaar op de Groene Heuvel
aan allerlei spelletjes meedoen, zo
als kegelen, balwerpen, dartboard,
„ezeltje prik", enz. Inschrijving om
12.45 uur. Start spelletjes om 13.00
uur.
Vervolgens houdt de brandweer een
demonstratie op het weiland bij de
Walstro (hoek-huis no. 71) om 16.00
uur Hierna volgt ter plekke de prijs
uitreiking van de spelmiddag
Van 19 00 uur tot 23 00 uur wordt
er op de Gagelhof gevolksdanst on
der leiding van Rob Swennes
balverenigingen in Leusden houdende-
ze maand hun algemene ledenvergade
ring, waarop behalve de gebruikelijke
agenda-punten allerlei nuttigheden en
nieuwtjes omtrent de a.s. competities
ter tafel zullen komen. De Mixed Hockey
Club Leusden houdt baar vergadering
op donderdag 21 augustus in rest.
Nieuw Leusden. Roda '46 en de Anti
lopen volgen op vrijdag 29 augustus
en houden bun besprekingen in deresp.
kantines op bet Burg. Buiningpark.
Op Koninginnedag bleek dit een suk-
ses, in het begin waren er veel toe
kijkers en weinig dansers, maar na
dat een groie kring kinderen enthou
siast mee ging doen, vormde zich
een nog grotere kring volwassenen,
die even vrolijk de avond doordansten!
Voor-aanstaande vrijdag met dit mooie
weer, mag dan ook een flinke opkomst
verwacht worden.
We beginnen speciaal zo vroeg om de
kinderen nu wéér gelegenheid te bie
den gezellig mee te doen
Om het geheel een feestelijk karakter
te geven worden deelnemers en toe
schouwers verzocht lampionnen,
stormlantaarns, fakkels e.d. mee te
nemen en te plaatsen rond de dans
vloer om het geheel na zonsonder
gang een bijzondere sfeer te geven.
GELOOFSKWESTIE
Ook de kwestie van het geloof was
volgens dr. Den Tex een belangrijk
punt tijdens de bezetting. Hij zegt
,,Het edict van Nantes, dat voor ieder
een vrijheid van godsdienst garandeer
de, was in die tijd nog van kracht.
Maar wel werd in iedere plaats de
belangrijkste kerk gekatholiseerd. Dat
ging altijd met een ritueel gepaard,
waaronder bijvoorbeeld ook het geselen
van de preekstoel. Dat is ook met de
Dom in Utrecht gebeurd
COLLABORATIE
Dr. Den Tex merkte al op, dat hij ver
gelijken met 1940-1945 zoveel moge
lijk heeft willen vermijden Maar
iemand die zich bezighoudt met de
psychologie van bezetters en bezetten
- weliswaar in een andere tijd - zal
daar niet gemakkelijk aan ontkomen.
Een belangrijk verschil dat hem dan
opvalt is de collaboratie in de Franse
tijd tegenover het verzet tijdens de
Duitse bezetting. Dr. Den Tex. ,,Jezou
ook kunnen zeggen: het nationaliteits-
besef was in die dagen heel anders.
Ik heb geconstateerd dat de loyaliteit
van de mensen uitging naar de feite
lijke machthebber. Het idee van verzet
bestond niet En collaboratie werd niet
verwacht. Heel anders dan tijdens de
laatste oorlog
Dr. Den Tex weet nog niet precies,
wanneer hij de laatste hand gaat leggen
aan het werk waar hij nu mee bezig
is in zijn rustig gelegen huis in Leus
den-Zuid Hij hoopt het in de loop van
volgend jaar persklaar te hebben ,,Maar
helemaal zeker weet ik dat niet. Ik ben
namelijk ook nog met andere dingen
bezig Zo heb ik in de afgelopen jaren
vaak colleges geschiedenis gegeven aan
Amerikaanse studenten, die in Neder
land studeren. Dat ga ik dit seizoen
ook weer doen. Ik moet daarvoor twee
maal per week anderhalf uur naar
Amsterdam En de voorbereiding daar
van dan nog. Daarom weet ik het niet
geheel zeker Een titel voor het boek?
Nee, weet ik nog niet precies Zegt u
maar ..Over de bezetting in 1672 door
Fransen en Munsters". Dat is in ieder
geval juist," aldus Dr. Den Tex
,,Als er dan enige vorm van verzet
is geweest, dan zou je het helpen van Marnix Kreyns
deserteurs als zodanig kunnen aandui
den Het Franse leger werd vaak slecht
evonden Wat daar niet gemoord, ver-
.vracht, in brand gestoken is.De Fran-
sen hebben daardoor een vreselijk
slechte naam gekregen"
Toen de kardinaal van Bouillon in
ons land was om de Dom te katholise-
ren, werd hem gevraagd, of hij ook de
kerk in Rhenen niet zou willen katho-
liseren De kardinaal wilde dat best
doen, maar wist niet dat er in heel
Rhenen maar zeven katholieken woon
den. Het gevolg was dat er niemand
meer naar de kerk kon Over die
situatie is dan ook weer gecorrespon
deerd met de autoriteiten in Frank
rijk. Maar men heeft de kerk niet weer
gedekatholiseerd. Dat kon niet meer,
omdat alle plechtigheden hadden plaats
gevonden.
TITEL NOG ONBEKEND
Dorestad
D.V.S.A.
P.V.C.
Rivierwijkers
Unitas
Veensche Boys
V.S.K.
V.V.O. '65
Achterveld speelt in de eerste com-
petitieheljft de navolgende wedstrijden.
Ie week Achterveld - Barneveld
DEN/CENTRUM - De indeling
'elftallen van Roda'46 en S.V.
Bid voor de a.s. competities
Roda'46 (zo.) speelt met de
(de li clubs in de le klasse A.
fortse Boys
poen van de eerste klassen A
ppmoveren aan het einde van de
r.naar klasse van de
De nummers laatst en voor-
egraderen t.z.t naar de 2e
iggte kampioen van A en B spe-
Hp®slissingswedstrijd voor het
fkampioenschap van district
Deze club doet mee aan het
ischap van Nederland (dis-
(erste helft van de competitie'
rHden ^°^a ^zo') nav°lgende
le week Roda - KVVA
2e week VVZA - Roda
3e week Nederhorst - Roda
4e week Roda - K.D.S.
5e week de Zebra's - Roda
6e week Roda - Amersfoortse Boys
7e week Fortitudo Roda
8e week Roda - F.C. Domstad
9e week Baarn - Roda
10e week Roda - A.S.V. '65
lie week Min. park - Roda
Roda '46 (za.) is ingedeeld in de
2e klasse A met de navolgende 12
clubs;
Advendo
Barneveld
Eemnes
E.F.C. '58
Hees
Hoevelaken
Lelystad
Rood-Wit
Scherpenzeel
S.O.V.A
Unicum
Veensche Boys
De kampioenen van de 2e klassen
promoveren naar de le klasse. De
nummers laatst en voorlaatst degra
deren naar de 3e klasse. De eerste
competitiehelft brengt voor Roda de
volgende ontmoetingen
le week Roda - Eemnes
2e week Hoevelaken - Roda
3e week Roda - Hees
4e week Veensche Boys - Roda
5e week Roda - S.O.V.A.
6e week Scherpenzeel - Roda
7e week Roda - Rood-Wit
8e week Roda vrij
9e week E.F.C '58 - Roda
10e week
lie week Lelystad - Roda
12e week Roda - Barneveld
13e week Unicum - Roda
S V. Achterveld speelt in de 2e
klasse (zondag) B met de volgende
9 verenigingen:
Barneveld
2e week V.V.O. '65 - Achterveld
3e week Rivierwijk. - Achterveld
4e week Achterveld - D.V.S.A.
5e week Dorestad - Achterveld
6e week Achterveld - V.S.K.
7e week Unitas - Achterveld
8e week Achterveld - Veensche Boys
9e week P.V.C. - Achterveld
De lagere elftallen van Roda (zo.)
zijn ingedeeld in de achter het elftal
geplaatste reserve-klasse: Roda 2 (2e
kl A), Roda 3 (3e kl. A), Roda 4
(3e kl B), Roda 5 (4e kl. C), Roda 6
(4e kl. D) en Roda 7 (4e kl. F). De
lagere elftallen van Roda (za.) spelen
in: Roda 2 (res. 3e kl. A), Roda 3
(4e kl. B), Roda 4 (4e kl D) en Roda
5 (4e kl F). Achterveld 2 speelt in de
res. 2e kl. A, Achterveld 3 (4e kl. A)
en Achterveld 4 (4e kl. B)
Uit dergelijke brieven krijg je de in
druk dat de commandanten zich bij
hun superieuren soms wreder voor
doen dan zij in werkelijkheid zijn",
aldus de heer Den Tex.
ZWAMMERDAM EN
BODEGRAVEN
betaald. Dat had niet alleen plunderin
gen tot gevolg, maar ook deserteurs.
Soms werden die dan wel door de Hol
landers verder geholpen."
Wanneer je de historicus zo hoort
praten, krijg je de indruk dat de Fran
sen zich „redelijk netjes" hebben ge
dragen tijdens de bezetting. Den Tex is
het daar toch niet helemaal mee eens.
Hij zegt: „Nee, dat mag je toch niet
zeggen. Je bent gauw geneigd om de
bezetting van 1672 te gaan vergelijken
met andere bezetting, bijvoorbeeld die
van 1940-1945. Dan zou je inderdaad
kunnen concluderen, dat het tijdens
de Franse bezetting zo erg nog niet was.
Maar ik geloof dat je dat niet moet
doen. Je moet niet vergeten, dat het de
opzet was om het volk- te kwellen en
dat gebeurde dan ook wel. Maar er zat
natuurlijk geen bepaalde politiek achter
en de Fransen waren niet van die ge
weldloze misdadigers."
„Wel is het zo dat de grootste mis
daden plaatsvonden tijdens de oorlogs-
handelingen en niet tijdens de bezet~
ting. Dat gebeurde in Zwammerdam en
Bodegraven. Aanleiding was een mis
lukte poging om naar Den Haag op te
rukken en dat te verbranden. Men wilde
dat doen door de bevroren waterlinie
over te steken. Dat lukte niet best,
omdat het ijs was gaan smelten tegen
de tijd dat men gereed was voor de over
tocht. Er zijn toen een heleboel solda-
mandanten, die in de Nederlanden gele
gerd waren, brachten regelmatig ver
slag uit aan hun superieuren in Frank
rijk Dat was met name aan de minis
ter van oorlog in St. Germain, Louvois.
Die brieven ben ik gaan lezen om er
achter te komen hoe bezetters en be
zetten in het rampjaar en de jaren
daarna tegenover elkaar stonden", al
dus de heer Den Tex.
ZUIVER WETENSCHAPPELIJK
ONDERZOEK
De brieven die de heer Den Tex
voor zijn naspeuringen wilde gebruiken,
bevinden zich voor een groot gedeelte
in de Franse militaire archieven. Deze
archieven zijn ondergebracht in een
gebouw van het kasteel in Vincennes,
nabij Parijs. Om daar naar toe te kun
nen gaan, vroeg de historicus om fi
nanciële steun bij de Stichting Zuiver
Wetenschappelijk Onderzoek Deze or
ganisatie zorgde er voor dat de reis
van de heer Den Tex kon worden in
gepast in pen uitwisselingsprogramma.
„Zuiver Wetenschappelijk Onderzoek"
betaalde de reiskosten, terwijl de ver
blijfkosten op rekening kwamen van het
„Centre de Recherches Scientifiques"
de Franse zusterorganisatie van de
ZWO. Den Tex ging twee keer veertien
dagen naar Vincennes. Hij trof er enkele
dozijnen dossiers aan.
Over hetgeen hij er in aantrof, zegt
hij: „De meeste brieven gingen uiter
aard over militaire zaken. Dat was voor
mij nu niet direkt het interessante. Maar
ik heb er ook over andere dingen ge
lezen. Bijvoorbeeld over het onder
houd van de troepen. In Utrecht en Gel
derland lagen in 1672 65.000 Franse
militairen. Voor de helft van dat aantal
moest door Utrecht gezorgd worden. Dat
was een zeer zware opgave. Maar ook
juist de bedoeling van de Fransen".
BEZETTING ALS STRAF
„Je moet namelijk weten, dat Lode-
wijk XIV ons land binnenviel om het
volk te straffen. De Hollanders hadden
hem belet om België te veroveren, het
geen voor de koning betekende dat de
Hollanders hem belet hadden om zijn
rijk af te ronden. Daarom wilde .hij de
Hollanders kwellen en vernederen.
Opdracht voor de manschappen in Hol
land was dan ook om.uit Nederland met
de grootste hardheid geld te persen.
Iedereen kreeg zware contributies op
gelegd en als men daaraan niet voldeed,
moest er streng gestraft worden".
„Dat was de opdracht. Maar de koning
bemoeide zich er niet mee en Louvois
zat ook in Frankrijk. De Fransen
die hierheen gestuurd waren, zagen het
echter vaak een beetje anders. Die wa
ren een klein beetje op de hand van de
Nederlanders. Die wilden liever opeen
wat vreedzamer wijze met ons volk le
ven. Zo heb ik bijvoorbeeld een brief ge
lezen van de generaal Prins van Condé
waarin hij pleit voor enige zachtzinnig
heid. Maar Louvois antwoordt: „U
moet uw onaangenaamste en meest
wrede gezicht laten zien". Ik heb ook
brieven gelezen van commandanten,
die laten weten dat zij eindelijk weer
eens iemand hebben kunnen ophangen.
ten verdronken, veel ook zijn niet
overgestoken. De Fransen zijn toen wild
geworden. Zij moesten de mislukking
wreken, alsof het de schuld van de
Hollanders was dat de dooi was inge
treden. In Zwammerdam en Bodegraven
hebben toen gruwelijke dingen plaats
an éen onzer verslaggevers)
LEUSDEN - Mr. Dr. Jan den Tex
sinds vijfentwintig jaar inwoner van
zelemeente, is momenteel bezig met
li nieuw boek. De historicus, die on-
,r meer befaamdheid verwierf door
in vijf-delig standaardwerk over Jo-
n yan Oldenbarnevelt, dat later ook
ee-delig in het Engels verscheen,
udt zich nu intensief bezig met de
•anse bezetting in het jaar 1672. De
er Deo Tex is nu een half jaar serieus
dit werkstuk bezig en hij hoopt het
de loop van volgend jaar persklaar te
V.
Eigenlijk wilde dr. Den Tex eenkro-
»k van het rampjaar 1672 maken. „Dat
am zo", zegt hij, „het ïaar 1972na-
rae en het zou dus ouu jaar geleden
n, dat het zogeheten rampjaar plaats
vond. Het leek me wel aardig om ter
gelegenheid van dat eeuwfeest een kro
niek op te stellen van het jaar 1672.
Maar ik kwam er niet toe. Het onder
werp bleeu zo ontzettend uitgebreid te
zijn dat het niet doenlijk was om alles
op een rijtje te zetten Daarom heb ik
mij geconcentreerd op één gedeelte: de
verhouding van bezetters en bezetten
van 1672 tot 1674".
„Ik ben een historicus die niet zozeer
geïnteresseerd is in exacte gegevens
als wel in de psychologie van de men
sen. Ik wil graag er achter zien te ko
men waarom mensen in de geschiede
nis bepaalde dingen gedaan hebben en
andere dingen juist niet hebben ge
daan. Ik vind het interessant om te zien
of mensen er in slagen hun plannen ten
uitvoer te brengen, en hoe ze reageren
als bepaalde dingen niet lukken".
„Die psychologische benadering van
de geschiedenis, als we het zo even
mogen noemen, is momenteel niet zo
erg populair bij de historici. Men vindt
het niet exact genoeg. De geschied
schrijving, die nu in zwang is, werkt
met exactere gegevens. Wat ik nu doe,
is meer de typische benadering van de
historici aan het eind van de vorige
eeuw en het begin van deze eeuw. Een
beetje ouderwetse methode mis
schien..."
„Voor dit werk ben ik uiteraard op
zoek gegaan naar bronnen. Ik heb eerst
zitten lezen in wat vaderlandse ge
schiedenissen Later ben ik op het idee
gekomen om brieven als bronnen te
gebruiken.
de Franse garnizoenscom-
Den Tex met zijn echtgenote, mevrouw K. den Tex-Weisz.
