Pessimistische geluiden over ontwikkeling bedrijfsklimaat
Historisch naslagwerk
van dr. J. Hovy bevestigt
ontstaan van Lisiduna
(Leusden) omstreeks 777
BEDRIJFSLEVEN EEMLAND ENQUETE KAMER VAN KOOPHANDEL:
.EUSDER KRANT - Historie
Knelpunt
DONDERDAG 22 JANUARI 1976
DOOR BERT VOS
LEUSDEN - Vorige week vrijdagmiddag overhandigden Amersfoortse boek
handelaren het eerste exemplaar van „Amersfoort in Prent" van de Amers
foortse gemeente-archivaris dr J. Hovy aan burgemeester en wethouders van
Amersfoort. Een puur Amersfoortse aangelegenheid, waar we normaal ge
sproken aan voorbij zouden zijn gegaan, als in het desbetreffende boek „Amers
foort in Prent", louter en alleen de Amersfoortse historie zou zijn beschreven.
Dat is echter niet het geval Ook de vroegste geschiedenis van Leusden (Lisiduna)
staat in dit boek vermeld, zodat het de moeite waard is om het boek op deze
plaats extra aandacht te geven. Vooral, omdat volgend jaar Leusden 1200 jaar
bestaat. Uit het boek ontlenen we de volgende gegevens:
fte/omJI rjk
Het kasteel Stoutenburg, zoals het er in de zeventiende eeuw uitzag
De Leusderpoort van Amersfoort, zoals die er uitzag in de achttiende eeuw,
getekend door Warner Horsting (1756-1815), in 1794. De poort bestaat nu niet
meer. De poort stond ongeveer op de plaats, waar de Arnhemsestraat (toen
Slijkstraat) uitkomt op de Stadsring.
„Nog voordat ergens in de geschrif
ten de naam Amersfoort ter sprake
kwam, werd de naam Lisiduna reeds
genoemd. In 777 schonk koning Karei
de Grote aan de Bisschoppelijke kerk
te Utrecht een aantal landgoederen
en woeste gronden De oorspronke
lijke schenkingsorde is niet bewaard
gebleven, wel een afschrift uit de
twaalfde eeuw, dat zich nu in het Rijks
archief te Utrecht bevindt.
In de koninklijke schenkingsorde van
777 wordt onder andere de „villa"
(landgoed, bewerkt door horige boe
ren) Lisiduna vermeld. En deze villa
is de grondslag voor net huidige Leus
den.
In „Amersfoort in Prent" wordt
ook een deel gewijd aan het kasteel
Stoutenburg, dat vooral vóór 1259 (het
jaar waarin Amersfoort haar stads
rechten verwierf) een belangrijke plaats
was, omdat heer Wouter van Amers
foort hier zijn residentie had Op de
zelfde dag waarop de stadsrechtver
lening plaatsvond, droeg Wouter het
versterkte huis Stoutenbergh (Stou
tenburg), dat hij op zijn goed ten oos
ten van Amersfoort bouwde, over aan
bisschop Hendrik van Vianden en ont
ving het als leengoed' terug, onder de
voorwaarde, dat het kasteel zo nodig
ter beschikking zou staan van de bis
schop ten behoeve van de landsverdedi
ging (het werd een zogenaamd open huis
van het Sticht). Zo maakte bisschop
Kaart van Amersfoort en omgeving uit 1692, waarop tal van namen, die ook nu
nog een belangrijk bestanddeel vormen van de Leusdense topografie
Het landgoed Heiligenberg ge
tekend door B. C. Koekoek en ge
lithografeerd door J. A.Daiwail-
le (Museum Flehite - Amers
foort), zoals het er in de eerste
helft van de negentiende eeuw
uitzag. Voordien was de plaats
erg belangrijk voor Amersfoort.
Op de heuvel Heiligenberg of
Hohorst stichtte bisschop Ans-
fried (995-1010) een kloostertje,
waarin hij zijn laatste levensja
ren doorbracht. Overblijfselen
van het kloostertje werden in het
begin van deze eeuw opgegraven
en bevinden zich nu in museum
Flehite. Op het goed, dat ook aan
de Sint Paulusabdij behoorde,
zetelde in de Middeleeuwen de
voogd (beheerder) van de abdij-
goederen in de streek. Tot die
goederen behoorde de villa
„Amersfoirde".
De kerk en toren van Oud-Leusden, op een tekening van Jordanus Hoorn,
eigendom van koningin Juliana en te vinden in het Koninklijk Huisarchief. Het
kerkje werd in 1828 afgebroken, het torentje, daterend uit omstreeks 1300, staat
nog steeds op het oude kerkhof.
Hendrik behalve de stad Amersfoort
ook het machtige leenmannengeslacht
van zich afhankelijk Wouter bleef na
1259 niet op de Amersfoortse hof wo
nen, maar hij vestigde zich meer en
meer op kasteel Stoutenburg. Zijn zonen
gingen zich meer en meer naar deze
bezitting in plaats van naar Amersfoort
noemen Hoewel hun machtspositie in
deze streek beperkt was geworden, ble
ven Wouter en zijn zonen gedurende de
tweede helft van de dertiende eeuw nog
een. belangrijke rol in het Nedersticht
spelen.
Door de drooglegging en de ontgin
ning van de noordelijke Gelderse Vallei
die in 1132 was begonnen kwamen de
voornaamse woonkernen van Leusden
toegang verschatte tot de weg naar Oud-
Leusden, de Leusderpoort heette."
Wie zich meer wil verdiepen in de
geschiedenis van Eemland, met name in
dat van Amersfoort en omgeving, vindt
in „Amersfoort in Prent" een schat
aan gegevens en kostelijke illustraties.
Het boek is uitgegeven door de Euro
pese Bibliotheek te Zaltbommel en kost
tot 1 mei f49,50. Na dit tijdstip gaat
het boek f55,-- kosten.
reeds in de Middeleeuwen in Hamers-
veld (nu Leusden-Centrum) en Leus
broek (nu Leusden-Zuid) te liggen en
nam Oud-Leusden sterk in betekenis af
Toch bleef men nog lange tijd dit
enigszins excentrisch gelegen buurt
schap bij uitstek als Leusden beschou
wen Daar lag immers de moederkerk
van vele parochiekerken in de wijde om
trek, ook die van de Amersfoortse St
Joris. Vandaar ook dat de oudste naam
van de Amersfoortse stadspoort, die
(Van een onzer verslaggevers)
AMERSFOORT - Zoals drs. A.J.
de Groot, voorzitter van de Kamer
van Koophandel en fabrieken in A-
mersfoort, in zijn nieuwjaarsrede al
liet weten, hebben een groot aantal
bedrijven in regio het niet gemakke
lijk. De kamer is tot deze conclu
sie gekomen via een enquête over de
bedrijfsontwikkeling 1975, gehouden on
der de bedrijven binnen het werkge
bied van de Kamer.
Volgens de uitslag van de enquête
heeft 84? van de ondernemingen in
het district een negatieve ontwikkeling
van het economisch resultaat over
1975 moeten constateren. Van de ge
ënquêteerde bedrijven (1957 werden
tangeschreven, 1401 deden mee) ant-
IWordde 36% dat het netto bedrijfs
resultaat gedaald was. Bijna de helft
yin der> ondernemingen (48%) liet we
ten dat de bedrijfsontwikkeling gelijk
lebleven was of slechts met tien pro
cent toegenomen. „Met inachtneming
van de inflatoire ontwikkeling, zoals
lie zich het afgelopen jaar aftekende
ook voor die groep in feite van
een ~eele achteruitgang gesproken wor-
ler aldus de Kamer, die zodoende
ian de genoemde 84% komt. Slechts
16% van de ondernemingen kon mede
delen dat het economisch resultaat
met meer dan 10% was toegenomen.
Bijna de helft van de ondernemers,
die aan de enquête hebben meegedaan,
vonden hun rendementspositie onvol
doende voor een verantwoorde bedrijfs
voering. Als belangrijkste oorzaken
van deze slechte situatie worden ge
noemd de sterke loonkostenstijging en
een achterblijvende omzetgroei
MINDER ONGUNSTIG
Overigens is de situatie in Eemland
nog met zo slecht als elders in het
land De regionale enquête is vrijwel
door alle Kamers van Koophandel ge
houden. zodat een vergelijking moge
lijk is In vergelijk met de landelijke
situatie kunnen de Eemland-cijfers
..iets minder ongunstig" genoemd wor
den
De rendementspositie van de bedrij
ven varieert per bedrijfstak De groot-
handelssector zit momenteel in de
kwade hoek Daar werd door niet min
der dan 55% een onvoldoende renda
bele positie gemeld Daarop volgen de
detailhandel (45%). industrie (42%) en
dienstverlening (42%).
Binnen de industrie zitten vooral
de textiel- en schoenenfabriek moeilijk
Ook de metaalsector en de chemische
industrie onderscheiden zich in on
gunstige zin ten opzichte van andere
bedrijfstakken Verhoudingsgewijs val
len de bouw, de voedings- en genot
middelenindustrie en de grafische
branche mee
Is het bij de detailhandel met name
de non-food sector die het zwaar te
verduren heeft, bij de groep vandiens
ten komen vooral horeca en trans
portondernemingen in de minder ren
dabele sfeer terecht
EXPORT
De enquête van de Kamer vroeg ook
naar de ontwikkeling van de export
van de bedrijven in de regio. Bij een
kwart van de bedrijven nam de ex
port met meer dan 10 toe. Bij 43%
bleef de export gelijk terwijl 33%
een teruggang constateerde. De Bene-
lux-landen en Duitsland bleven voor de
Eemland-bedrijven de belangrijkste
handelspartners
INVESTERINGEN
De iets meevallende vergelijking
voor de rendementcijfers van Eem
land met Nederland gaat niet op, wan
neer de cijfers voor de investeringen
op een rij worden gezet Niet minder
dan 41% van de ondernemingen in het
district van de Amersfoortse Kamer
van Koophandel heeft in 1975 afgezien
van belangrijke investeringen, terwijl
een ongeveer even grote groep van
bedrijven een achteruitgang van het
investeringsniveau, in reële termen
gesproken, moest constateren Het feit
dat de stagnatie van de investeringen
in Eemland zich nog in iets sterkere
mate voordoet dan in geheel Nederland
het geval was, biedt dan ook geen goede
perspectieven Dit temeer, daar 40%
van de wel gedane investeringen uit
sluitend het karakter van vervanging
droeg
Belangrijkste oorzaken voor deze ne
gatieve investeringstendens zijn blij
kens de enquête onzekere toekomst
(32%), fiscale klimaat (22%), winst-
ontwikkeling (16%) en liquiditeitsposi-
tie (15%).
Slechts 15% van de deelnemers aan
de enquête hebben de in 1975 gedane
investeringen geent op uitbreiding De
ze zogenaamde breedte-investeringen
manifesteerden zich naar verhouding
in meerdere mate in de voedings- en
genotmiddelenindustrie (29%) alsmede
in de „zakelijke dienstensector" (36%)
SOMBER
Het toekomstperspectief, dat door
de enquêteresultaten wordt geschetst,
kan als somber worden gekwalificeerd
voor 1976. Van de respondenten ver
wacht 32% een (verdere) winsdallng,
56% hoopt de economische positie
enigszins te kunnen consolideren, ter
wijl slechts 12% een reële verbetering
van het netto-bedrijfsresultaat hoopt
te kunnen bewerkstelligen. Met deze
niet al te optimistische verwachtin
gen onderscheidt het district van Ka
mer Amersfoort zich nauwelijks van
het algemene Nederlandse beeld. Dui
delijke pessimistische geluiden komen
van de textielindustrie, de bouw- en
metaalsector alsmede de groothandel.
De onderzoekresultaten indiceren
voorts een geneigdheid tot verdere
achteruitgang van de investeringen in
dit gebied.
TERUGLOOP
WERKGELEGENHEID
Bij het onderzoek is ook de ont
wikkeling van de werkgelegenheid ge
durende 1975 nader geanalyseerd. De
cijfers tonen aan, dat over het geheel
genomen het aantal arbeidsplaatsen
bij de deelnemende bedrijven is ver
minderd met 545 personen Het gaat
hier om ca. 2% van het totale aantal
arbeidsplaatsen bij deze ondernemin
gen Deze teruggang van de werkge
legenheid in Eemland is minder dan
in geheel Nederland het geval was
(4%). Op het vlak van de werkgele
genheid onderscheiden de detailhandel
in „food", de groep „overige dien
sten", alsmede de makelaardij zich
in gunstige zin. In deze branches was
van een toeneming van de werkge
legenheid sprake van respectievelijk
1%. 2%, en 3% Deze ontwikkeling was
overigens bij lange na niet voldoende
om het verlies in de andere bedrijfs
takken op te vangen Met name in de
textielindustrie alsmede in de bouw
nijverheid viel een sterke teruggang
van het aantal arbeidsplaatsen te be
speuren.
PERSONEELSPROBLEMEN
Frappant bij deze teruggang van het
aantal arbeidsplaatsen is het gegeven,
dat nog immer 31% van de onderne-
t
mingen met personeelsproblemen
kampt Het feit dat dat zelfs in ster
ke mate in textiel- en bouwindustrie
het geval is, illustreert het struc
turele karakter van de werkloosheid
in onder meer die bedrijfstakken.
Ook in de metaalsector, de detailhan
del en de zakelijke dienstverlening
bestaan verhoudingsgewijs veel onver
vulde vacatures
Via de enquête kan ook worden na
gegaan welke mutaties zich inde werk
gelegenheid voor personen van 18 jaar
en jonger zowel als voor buitenland
se arbeiders zich hebben gemanifes
teerd Het aantal arbeidsplaatsen be
zet door jongeren is bij de deelne
mende ondernemingen met 8% afge
nomen De invoering van het minimum
jeugdloon alsmede de partiële leer
plicht vormen hiervoor de belangrijk
ste verklaring In verschillende ïn-
dustneële sectoren, detailhandel en
dienstverlening is deze tendens het
sterkst te bespeuren Het aantal ar
beidsplaatsen bezet door buitenlan
ders is gedurende 1975 in Eemland
met 5% afgenomen. Hier springt de
teruggang van de werkgelegenheid voor
met-Nederlanders bij de groothandels-
sector het meest in het oog
