Planning en programmering
van films 'n onzekere zaak
JAN VAN DOMMELEN OVER HET FILMBEDRIJF
77 Bioscoop nieuwe stijlComfortabel film-
kijken in kleine theaters
LEUSDER KRANT - FILM
DONDERDAG 12 FEBRUARI 1976
„De echte filmliefhebbers worden betaald door di
massa
Het City Theater krijgt definitief een verbouwing te o
waardoor het theater zal worden aangepast aan de eig
eisen volgens de filosofie van Jogchem's Theaters.
door Bert Vos
AMERSFOORT - Het bioscoopbedrijf is in feite een tweeslachtig
lichaam. Aan de ene kant is het een culturele instelling, aan de
andere kant kun je vaststellen, dat het een commercieel bedrijf is.
Cultuur en commercie, is dat met elkaar te verenigen, zonder
één van beide te kort te doen? In het filmbedrijf is dat niet altiid
even gemakkelijk, zoals blijkt, als we over dit en andere onderwer
pen in de cinematografie, een gesprek hebben met Jan van Dom
melen, direkteur van het snelgroeiende bioscoopconcern Jog
chem's Theaters b.v. te Amersfoort. In de afgelopen jaren wordt
er stevig geklaagd - vooral door critici - over het feit, dat er
zoveel goede films zijn gemaakt, die lang niet altijd in Nederland
in roulatie gaan. Dat is dan een landelijk aspekt. Regionaal speelt
zoiets ook. Daar wordt dan geklaagd over de te lange prolongaties
van succesvolle films, waardoor er vooral voor de echte film
liefhebber op een gegeven moment weinig of geen nieuws te be
leven valt binnen de veste van de Amersfoortse filmwereld.
Echte culturele films - die bovendien maar bij een zeer beperkt
publiek in de smaak vallen - zijn commercieel eigenlijk niet ver
antwoord en veel van die films komen dan ook nooit in de gewone
bioscoop terecht. Daardoor zijn de zogenaamde filmhuizen ont
staan, waar een alternatief filmprogramma wordt gedraaid. In
Amersfoort is een dergelijk filmhuis ondergebracht in Theater
Miniatuur. Dat wil niet zeggen, dat de bioscoopondernemingen
er verder mets aan doen. Voor zover het commercieel verant
woord is, kunnen de wat,,moeilijker" bij het publiek liggende films
toch wel gedraaid worden, mits in een klein theater. In Amers
foort is ook een zogenaamd „Arthouse" ter beschikking: Studio G.
Maar uit commercieel oogpunt zou het eigenlijk niet altijd
uitkunnen. Jan van Dommelen: „Maar de liefhebbers worden dan
betaald door de massa". Succesvolle films - „Jaws" is daar
een voorbeeld van - brengen dan voldoende op om de moeilijke
films toch te kunnen brengen.
VEEL RISIKO'S
Grote succesfilms betalen
dus voor het hapje cultuur voor
de culturele enkeling. Zo'n suc
cesfilm is - we schreven dat
reeds - de film „Jaws" (De
zomer van de witte haai) van
regisseur Steven Spielberg, die
alleen in Amersfoort al na zo'n
vijf weken tot en met vorige
week een totaal aantal bezoe
kers van 24.860 trok. Het merk
waardige in de wereld van de
cinema's is, dat soms als uit
stekend beoordeelde films door
het publiek niet als zodanig
worden beschouwd. Het gevolg
is dan, dat zo'n film een flop
wordt en zwaar verlies op
levert voor zowel verhuur-
maatschappij als de theater-
eigenaar. Het vertonen van
films is dan ook een vak, dat
bijzonder veel risiko's met zich
meebrengt. Wie achter de
schermen van het bioscoopbe
drijf duikt, komt tot de ont
dekking, dat het een uiterst ge
compliceerde zaak is. Wie ooit
de neiging krijgt om zelf een
bioscoop te beginnen, zal zich
daar terdege van bewust moeten
zijn. Je hebt in de wereld van
de cinema te maken met tal
van al dan niet belangrijke fak-
toren, die een beslissende rol
kunnen spelen bij het kiezen
èn programmeren van je films.
Waarom komt de ene film wel
direkt in Amersfoort, waarom
de andere niet? Waarom blijft
een succesvollefilmwekenach-
tereen in Amersfoort draaien,
terwijl een ander na een week
al plaats moet ruimen? We
hadden een gesprek met Jan van
Dommelen over deze gecompli
ceerde problematiek. Van Dom
melen is - zoals bekend - di
rekteur van Jogchems'sThea
ters b.v., een zeer snelgroeiend
bioscoopconcern met nu zo'n
dikke 25 theaters in heel Ne
derland, waarvan er op dit mo
ment 6 in Amersfoort staan.
Jogchem's Theaters, met als
hoofdkantoor Amersfoort, heeft
op dit moment ongeveer 400
mannen en vrouwen in dienst,
die er voor zorgen, dat u een
genoeglijk avondje uit kunt gaan.
OP DE ELFDE PLAATS
Amersfoort staat - in film
termen - momenteel op de elf
de plaats van de Nederlandse
ranglijst van belangrijke film
steden. Sinds 1974 is Amers
foort wat dat betreft zes plaat
sen opgeschoven naar de top,
mede dank zij de uitbreiding van
het aantal theaters en de toe
genomen belangstelling van de
zijde van het publiek, een be
langstelling die nog aanmer
kelijk uitstijgt boven de be
zoekersaantallen van bijvoor
beeld grotere plaatsen als Apel
doorn (met weliswaar minder
theaters) en Breda. Vorige jaar
bezochten in Amersfoort
391.000 mensen de bioscoop,
in Apeldoorn waren er dat maar
210.000. De belangrijkheid als
filmplaats ten opzichte van de
regio en andere dicht in de
buurt liggende grote steden,
speelt mede een rol in de vraag,
of een bepaalde film in Amers
foort komt, ja of nee.
BEPERKT AANTAL
KOPIEEN
Maar dat met alleen. Van
elke film wordt een bepaald
aantal kopieën gemaakt. Voor
Nederland ligt dat aantal niet
zo hoog, zo'n 3 a 4 stuks. Als
men daarbij bedenkt, dat er
driehonderd eerste vertonings
bioscopen in Nederland zijn (in
Amersfoort Grand Theatre en
Cinema 1), waarvan zo'n 100
belangrijke première-theaters
(Grand en Cinema 1), dan is
net een logische zaax, dat er
een wachtlijst moet worden aan
gelegd om ieder theater een
beurt te kunnen geven. Daarbij
komt nog, dat bij succes in een
bepaalde plaats een film vaak
wordt geprolongeerd, wat weer
betekent, dat het nog langer
duurt, voordat die bepaalde ko
pie voor andere bioscopen vrij
komt.
Waarom zo'n beperkt aantal
kopieën? Jan van Dommelen:
„Dat ligt aan de prijs per ko
pie. Een 35 mm-film (en dat
zijn de meeste) kost toch gauw
zo'n f6000.— per suik. uai is
dan met inbegrip van de trailer
en de ondertiteling. Voor een
kopie met magnetisch geluid
ligt dat bedrag enkele duizen
den guldens hoger. Een 70 mm-
film is wat dat betreft bijna
onbetaalbaar: f35.000,-- per
kopie. Zodra een film is uitge
bracht wordt de film door de
verhuurmaatschappij bekeken
en - meestal in overleg met
de afnemers - wordt dan be
paald of er belangstelling voor
bestaat, ja of nee. Is er vol
doende belangstelling, dat be
paalt de verhuurmaatschappij
het aantal te maken kopieën.
Van de film „Jaws" bijvoor
beeld, die bi j voorbaat wel als
een succes werd beschouwd,
zijn maar liefst 28 kopieën
gemaakt. Vandaar ook dat de
film in 28 steden tegelijk in
première kon gaan. Van .Dok
ter Pulder" werden acht ko
pieën gemaakt. Hoe méér ko
pieën er zijn, hoe eerder de
film in Amersfoort te zien zal
zijn, tenzij bij voorbaat een
film reeds als première in
Amersfoort is gepland, zoals
kortgeleden het geval was met
o.m. „Histoire d'O" en „Sher
lock Jones". Ook de James
Bond-films gaan in Amersfoort
tegelijk met andere grote ste
den in première".
pen voetballen of tijdens Olym
pische Spelen. Wat dat betreft
wint de TV het van de bios
coop. „Maar als er een goede
film draait, neem „Jaws" bij
voorbeeld, dan maakt het niet
uit wat er die avond op de TV
te zien is, dan gaat men ge
woon naar de bioscoop. Er zijn
ook bepaalde avonden, die voor
de bioscoop minder gunstig zijn
Op dit moment is dat de maan-
ANDERE FAKTOREN
Er spelen nog andere fak-
toren een rol mee in de vraag
of een film snel of niet in
Amersfoort in roulatie kan gaan.
Dat is onder meer: de groot
te van de theaters, de toegangs
prijs en de frekwentie van de
voorstellingen. Ook de kondi-
ties van en overeenkomsten met
verhuurmaatschappijen spreken
een woordje mee. Als je vol
doende vertrouwen hebt kunnen
kweken bij een verhuurmaat
schappij, dat wil zeggen, dat je
ook bereid bent om de films,
die wat moeilijker liggen, af
te nemen (en daarmee bereid
bent te delen in het risiko),
dan kan de zaak ook wat mak
kelijker liggen en kun je snel
de beschikking hebben over een
kopie van een bepaalde film.
In onderling overleg wordt be
paald, waar een film het eerste
wordt gedraaid, waarbij boven
genoemde faktoren in de be
slissing worden betrokken". Al
dus de heer Van Dommelen,
die de toekomst van het film
theater toch wel optimistisch
tegemoet ziet.
NIEUWE THEATERS
Juist om steeds sterker te
staan en méér kans te maken
op een vluggere doorstroming
van de films, is het streven
van Jogchem's Theaters ge
richt op de bouw van kleine
theaters. En dan het liefst nog
zo, dat indien nodig, twee the
aters aan elkaar gekoppeld kun
nen worden (via het zogenaam
de interlock-systeem), zodat
dezelfde film met één kopie,
in die twee theaters gelijk
tijdig gedraaid kan worden. Jog
chem's Theaters, die momen
teel reeds zo'n 25 theaters
tureel Centrum gereed is en
de toneel- en cabaret voorstel
lingen naar dit nieuwe centrum
zullen verhuizen. De vrijgeko
men en de nu bestaande ruim
ten zullen zodanig worden be
nut, dat het gebouw van het
Grand Theatre in totaal zo'n vijf
a zes theaters zal bevatten.
In de eerste plaats zal de grote
zaal worden gesplitst in een
bovenzaal en twee benendenza
len (respektievelijk met 440 en
tweemaal 170 plaatsen). Op het
toneel zal plaats zijn voor twee
theaters, elk van 120 tot 130
plaatsen. Met Studio G zal het
Grand Theater dan in totaal 6
bioscopen herbergen met een
totaal van ongeveer 100 zit
plaatsen. Maar dat is nog niet
het einde van de verbouwing,
want Jan van Dommelen speelt
ook nog met de gedachte om het
aangrenzende woonhuis geheel
voor de film in te gaan rich
ten, met boven een theater en
beneden een bistro. De foyer van
het huidige Grand Theatre biedt
nog ruimte aan twee theaters,
terwijl in de hal van het Grand
Theatre ook nog plaats zal zijn
voor een theater.
Amersfoort kan - als we al
les bij elkaar op tellen - een
aardige filmstad worden, met
zo'n dertien veertien theaters.
Dat betekent uiteraard ook, dat
de keus veel groter gaat wor
den, zodat prolongatie niet be
tekent, dat de echte filmlief
hebber een weekje z'n avondje
film moet missen.
FILMBEZOEK
TOEGENOMEN
Als we dat allemaal horen,
dan is het nog niet zo slecht
gesteld met de filmbusiness.
De heer Van Dommelen: „Het
gaat beter dan jaren geleden.
Het laatste theater, dat nog
niet over dergelijke stoelen be
schikte in Amersfoort, City,
zal over enkele maanden ook
op die wijze worden ingericht.
Omdat Cinema I ook in de be
nedenzaal vaste fauteuils zal
krijgen, kunnen de klapfau-
teuils van Cinema I overge
heveld worden naar City. De
inrichtingskosten van een the
ater gaan door een dergelijke
luxe drastisch omhoog, maar
het is de moeite waard, vindt
Jan van Dommelen. „Aan de
hand van de cijfers kan ik
aantonen, dat juist het comfor
tabel kunnen kijken in Amers
foort aangeslagen is. Het is nog
niet helemaal doorgewerkt,
maar dat komt wel. Er zijn
nu veel mensen naar „Jaws"
gaan kijken, die nog niet ken
nis hadden gemaakt met deze
nieuwe comfortabele manier
van filmkijken. Die mensen zul
len nu misschien wat vaker
gaan. Laatste nieuwtje: het City
Theater zal nu definitief worden
verbouwd. Ook daar kan straks
comfortabel worden gekeken
naar de sex en de aktie".
TE VERWACHTEN
FILMS
„Even wachten tot hij klaar is
Q -O
o„,.
.Gezondheid1'
dagavond, dan schijnt het TV-
programma goed genoeg te zijn,
dat men er in de meeste ge-
gevallen voor thuis blijft".
„De televisie doet in verhou
ding tot bijvoorbeeld Duitsland
en België weimg aan het medi
um film wat betreft de voor
lichting. „Nee, het enige wat
bij ons op het scherm komt is
„Voor een briefkaart op de
eerste rang'en we kunnen ge
woon merken, dat van dat pro
gramma een positieve invloed
uitgaat. De Nederlandse om
roepen zouden best eens wat
méér aan film kunnen doen
Er zou dan een goede wissel
werking kunnen ontstaan tus
sen film en TV". Ook is de
heer VAN Dommelen van me
ning, dat er best een goed
filmblad bij kan komen, dat
vooral een voorlichtende taak
verricht.
NOG GEEN GOUDMIJN
Ondanks het toenemend aan
tal theaters, zowel in Amers-
foort als in andere steden, be
tekent het niet, dat de film op
zich een goudmijn is. Nog niet
Wil een film winst opbrengen,
dan moet het een succesvolle
film zijn, die langer kan draaien.
Maar omdat je elke week^ dat_
je een bepaalde film draait,
minder bezoekers krijgt, moet
je over kunnen switschen naar
kleinere theaters om het ren
dabel te houden. Jan van Dom
melen: „Neem nu de film
„Jaws", 'n gelukkig voorbeeld.
Voor de 1ste week gaat 80% van
de omzet naar de verhuurmaat
schappij, Buma, BTW e.d. Dat
gaat dan vijf weken lang zo.
Pas de zesde en zevende week
zakt dat percentage van 75 naar
60 procent. Maar dan is het
aantal bezoekers ook gedaald.
De film „Excorsist" ging in
Amersfoort de mist in en kost
te geld. De tweede week was
het bezoekersaantal gehalveerd,
de derde week was het daar
weer de helft van. Maar het per
centage, bestemd voor verhuur
maatschappij en Buma, was ge
lijk aan dat van de film „Jaws".
Kortom: wil een film geld op-
Het Grand Theatre zal worden verbouwd in vijf tot zes theaters
zodra het Cultureel Centrum gereed is. Amersfoort zal dan met
recht een filmstad kunnen worden genoemd
PROGRAMMA EEN
ONZEKERE ZAAK
Overigens staan er nog heel
wat films op het programma.
Amersfoort kan o.m. de vol
gende films verwachten: „The
Nightporter", „MaxHavelaar",
de nieuwe James Bond, „Em-
manuelle II", „The Genius",
„La Marche" (met Sylvia Kris
tel), Barry Lyndon", „Three
days of the Condor", „The day
of the locust", „Wan Pipel"
(van Pirn de la Parra jr.),
„That's entertainment too
,,Le chat et la souris" (Clau
de Lelouch), „Alice in Won
derland", „The wand and the
lion", „Bite the Bullit", „Ro
bin and Marian" van Richard
beheert, heeft wat dat betreft
nog steeds grote plannen. Af
gezien nog van de plannen in an
dere steden (Apeldoorn 5 nieuwe
theaters, 5 in Heerlen, 6 in
Maastricht en bovendien nog
plannen voor theaterbouw in drie
grote steden, staat filmminnend
Amersfoort wat dat betreft nog
heel wat te wachten.
Zoals we reeds eerder schre
ven, zal het Grand Theatre wor
den verbouwd, zodra het Cul-
Het filmbezoek neemt weer toe.
Als je bedenkt, dat we in 1974
op de zeventiende plaats ston
den van de Nederlandse rang
lijst en nu op de elfde plaats,
dan is dat duidelijk. Maar toch
is het geen gouden winst wat
we aan het opscheppen zijn.
Ln ae invloed van de T.V.,
hoe is die op dit moment? Jan
van Dommelen weet, dat hij
zijn zalen niet vol krijgt tij
dens de werelkampioenschap-
brengen, dan moet hij lang ge
noeg kunnen draaien met een
„volle bak". Maar het publiek
wil ook wel eens wat nieuws
zien en daarom hebben we méér
theaters nodig".
En daar is de direktie van
Jogchem's Theaters nu mee
bezig: theaters bouwen.
COMFORTABEL
KIJKEN
Jogchem's Theaters is overi
gens niet alleen één van de
eerste bioscoopconcerns die met
de bouw van kleine theatertjes
is begonnen, ook de filosofie
van het comfortabel filmkijken,
is eigenlijk door haar geïn
troduceerd. De Amersfoortse
bioscoopbezoekers weten daar
van mee te praten. Wat in de
grote steden nog steeds niet is
doorgevoerd, is in Amersfoort
al enkele jaren het geval: zeer
comfortabele stoelen om als
thuis film te kunnen kijken.
Lester, „Zig Zig", „Suijed
xens" (van Russ Meyer
de problème", „MidwajiJ
surround oorlogsfilm nJB
Henry Fonda). Het is a
een greep. Ze staan op
gramma.
Het is alleen de vraag]
planning zal kloppen, wal
het filmbedrijf blijkt nij
moeilijk te zijn, dan het|
van een filmprogrami
daarom kan het best vi
men", aldus JanvanDoi
„dat sommige belangrijl
toch later in Amersfooi
komen, dan we nu verw
Maar aan de andere kant
we ook regelmatig mee
van premiere's en dat
een belangrijke zaak.
zijn er ook veel fi
vanaf de eerste weekin
foort gezien kunnen woi
De heer Jan van Dommelen, direkteur Jogchem's Theaters b.v.;
„De echte filmliefhebbers worden betaald door de massa".
