)e kunst van broeder Timmermans, een
jöscinerend spel van glas en licht
DOOR ANCO MALI
ÏTSder krant - kijk op kunst
DONDERDAG 12 FEBRUARI 1976
Terwijl wij koffie drinken, deelt
broeder Timmermans mee, dat hij
op de Langegracht in Amersfoort is
geboren, en tot zijn zeventiende
jaar in Amersfoort is blijven wonen.
„Mondriaan werd op de Korte-
gracht geboren. Dat onderscheid
moet wel even gemaakt worden!"
Tien jaar werkt hij nu in Assel.
„Daar heb ik niet om gevraagd. Dat
is me zo in de schoot geworpen, 't Is
anders op dit moment net of jullie
een reis naar Siberië hebt onderno-
Enige dagen later rijd ik in het
winterse weer naar Soest, waar de
pastoor die op het punt staat gods
dienstlessen te geven, zo vriendelijk
is de kerk voor mij open te doen.
„Op zij van de preekstoel is een
deur, en daar achter bevindt zich de
kapel. U redt u zelf verder wel?", en
ik loop door de kerk heen naar de
aangewezen plaats.
In de kapel van schoon metsel
werk in gele steen de zes ramen (in
nieuw antiek glas) van broeder
Timmermans, die er een volkomen
eenheid en kleurenharmonie mee
vormen. De glas-techniek van
„Tim" geeft een heel andere sfeer
dan het glas-in-lood of het gebrand
schilderde glas. Het is minder
zwaar, blijer, lichter, en direkter
van voorstelling. Het sneeuwhel-
dere licht valt zacht getemperd naar
binnen.
De kompositie is fraai. De drie
hoofdramen worden verbonden
door gele, lichtbruin getinte half
ronde banden of bogen, die achter
de Heilige Antonius als vanzelf in
een cirkel overgaan. De zee is de
horizontale verbinding van de drie
ramen, de mensheid en haar ge
welddaden vormen de voorgrond.
De drie kleinere ramen van de
zijwand zijn heel mooi van kleur-
opbouw.
In het eerste raam wordt de aan
dacht voor het licht uitgebeeld. Een
kind in lila, zachte afstraling van het
licht. Een man met baard in haast
ongetint glas. Tegen vijf lichtgele en
bruine banden. Het geheel gevan
gen in kostbaar licht.
Het tweede raam is voor de helft
donkerder. Een meisjeskopje bo
ven. Een peinzende figuur beneden.
Vlaamse gaaien, eksters en fazan
ten zien we even later vanuit zijn
atelierramen rond de voedertafel.
De sneeuw is er weggekrabd en de
vogels zijn kennelijk gewend om zo
af en toe even te komen kijken of er
iets eetbaars voor hen is. De sneeuw
om het atelier is aangeharkt, zoals
rond een boerderij op zaterdag
zand en grind op de paden worden
rechtgeharkt.
In het atelier is het lekker warm. Ik
mag bij een kachel gaan zitten en
mijn rug warmen. Hij heeft koffie
gezet, en is blij met mijn bezoek.
Een muziekje op de bandrecorder
staat zachtjes aan, als hij merkt,
dat wij de muziek niet als achter
grondvulling nodig hebben, zet bij
de muziek uit.
Het atelier maakt een keurige in
druk. Als je met duizenden stukjes
glas werkt, moet je het overzichte
lijk en netjes houden. Op een ezel
staat het ontwerp voor een rond
raam in het Lucas Ziekenhuis te
Apeldoorn. Tegen de ezel staat de
aanduiding, met de vermelding van
de glassoort: newen antique glass.
■werp voor het Lukas ziekenhuis te Apeldoorn.
men, vinden jullie niet? Zó afgele
gen en zo koud!"
Van Amersfoort ging Timmer
mans naar Amsterdam, waar hij
studeerde aan het Instituut voor
Kunstnijverheidsonderwijs aan de
Gabriel Metsusstraat. Via enkele
Kortrijkse jaren kwam hij bij de Sa-
lesianen op „Don Bosco" in Leus
den, in wier midden hij maar liefst
zesentwintig jaar werkte. In het
schoolverband van „Don Bosco"
gaf hij technisch schetsen aan de
metaal- en houtbewerkers, en de
timmerlui.
In een hoek van het atelier han
gen de schetsen voor zes glasramen
uT3e kapel van de kerk van de Hei
lige Familie te Soest. In het grote
middenraam staat het standbeeld
van de Heilige Antonius van Padua
op een sokkel, een lelie in de hand,
het Christuskind op de arm. In het
linkerraam zien we de heilige in de
natuur, omringd door bomen, vo
gels en vissen. De Heilige Antonius -
was in geest nauw verwant met de
Heilige Franciscus. In het rechter-
Timmermans aan het werk.
tSFOORT - Hij woont en
I in het paradijselijk Assel. Een
Veluwe, dat onder de vers
sneeuw betoverend
is. De tocht er naar toe is
irookjesachtig als koud, en
erheen is niet bepaald mak-
je vinden.
ie van de grote weg af de
ïduiken, zetten we de motor
om de stilte op te vangen,
kil is het. Geen vogel laat zich
jDebomenstaan roerloos. De
rondom ons ligt in een dro-
s. Een eekhoorntje kruist
Hij vliegt weg, horizontaal
:t, voortgestuwd door zijn
je, roodbruine staart,
lelfe in de auto hebben wij
jeite om de ramen vorstvrij te
aden. Voortdurend moeten we
met een krabber schoonmaken^
wijl het autokacheltje toch
!n de nabijheid van de Maria-
eve heeft hij zijn groene houten
lier, glazenier Timmermans, die
l glazen tekent met „Tim". Als
binnen willen gaan, neemt hij
de stalen vlonder buiten voor
deur een stoffer en veegt zorg-
dig de sneeuw van onze schoe-
i&,Op de vloer ligt linoleum,"
jthij verontschuldigend, „en dat
rdt erg snel vuil".
Het raam stelt een zonsopgang
boven zee voor. Even moet je los
komen van de meer genuanceerde
werkwijze van de schilderkunst.
Het glas blijft ongemengd, en geeft
uit de aard der zaak een minder
„vermengd" beeld. Voor het spel
met het glas moet de voostelling
vereenvoudigd worden en naar dej
essentie van ht beeld woorden ge
voerd.
Het ronde raam voor het Lucas
Ziekenhuis is in en onder- en bo
venhelft verdeeld. De halve bene-
dencirkel is de zee, die in repete
rende tinten en golfbewegingen het
leven van de zieken zou kunnen
symboliseren. Daarboven uit een
lichte en serene hemel, die naar
mate de kunstenaar in het uitspan
sel hoogte en welving wil suggeren,
lichter en daardoor wijkender
wordt. De donksterste partijen,
hoewel ook deze niet zwaar van
kleur zijn, bevinden zich aan de ho
rizon, de aardse scheidingslijn tus
sen zee en hemel.
Het witte papier van de potlood-
opzet, om de stukjes glas naar hun
plaats te geleiden, is achter het glas
aangebracht. Het spel van het licht,
direkt door het glas héén vallend,
somber of zonnig, is daardoor nog
niet mogelijk. Het uiteindelijk ef-
fekt kunnen we niet zien. Wel is nu
al uit kompositie en kleur af te le
zen, dat van het raam rust en
blijheid uit zullen gaan.
De stopflessen met stukjes glas in allerlei kleurnuances.
raam een knielende ezel, terug
voerend naar één der levensverha
len. De horizon in deze drie hoofd
ramen wordt begrensd door de zee,
in het vlak waaronder de mensen
worstelen met militair geweld en de
gruwelijke dood, die hun oorlogen
veroorzaken.
De drie zijramen geven de strijd
tussen licht en duisternis aan.
Tegen drie donkerder banden. Het
is de twijfel. Aan de ene kant geloof
in het licht. Aan de ene kant een
hang naar de duisternis. In de voe
gen van het meisjeskopje zijn mini-
tieus kleine stukjes gekleurd glas
aangebracht om de krulling en de de
contour van het haar uit te beelden.
Het derde donkere raam in rose
en paars verbeeldt de wanhoop, het
Even stil staan in de Kapel van de Heilige Familiekerk in
Soest: De Heilige Antonius van Padua, een lichte en rustige
kompositie van kleuren. Een voorbeeld waarin het glas „leeft".
dwalen in de duisternis. Twee don
kere banden op de achtergrond. Het
toegepaste glas bestaat bestaat uit
grotere stukken, waardoor het ge
heel hoekiger en grimmiger van uit
drukking wordt. De mensheid redt
het daar niet.
„Blijven jullie eten?", vraagt
broeder Timmermans op een ma
nier die zelfs van het uiten van enige
aarzeling één der meest grove en
onheuse menselijke bejegeningen
zou maken. „Dan zal ik even met de
zuster telefoneren. Dan wordt er op
jullie gerekend.
Weet je wat ik zo fijn vind? Dat
jullie rustig zijn, en de tijd nemen
voor alles. Dat heb ik wel anders
meegemaakt. Je hebt er van de pers,
die komen kijken, tien minuten en
hollen dan weer weg."
Nog even vóór het eten kijken
naar het grote glasraam, dat voor
één der atelierramen hangt, en
waarop een geaccidenteerd bos met
een beek bezig is zich af te tekenen.
Het witte schetspapier zit er nog ge-
deeltelijk achter. Lichte kleuren en
kleine stukjes glas op de achter
grond doen stukken glas in dond-
kerder tinten vormen de kernach
tige bomen op de voorgrond. Het is
een zacht tintelend bostafereel, dat
onder allerlei soorten belichting een
natuurlijke charme zal tonen.
Broeder Timmermans gebruikt
zes verschillende glassoorten. Wes
ters glas, een eigen vinding. Nieuw
antiek glas dat gebruikt wordt voor
gebrandschilderde ramen en glas-
in-lood. Swaroskiglas, een oosters
glas, doorzichtig en ondoorzichtig
voor kunstnijverheidsdoeleinden
om vaatwerk en gebruiksvoorwer
pen te bekleden. Blank glas, om te
rug te schakelen naar het eigenlijk
glas. Venetiaans glas, dat met een
tang in brokjes wordt geknipt. Het is
ondoorzichtig, en heeft veelzijdige
mogelijkheden. Tenslotte: gemat
teerd glas Het glas wordt bevestigd
met veredelde kunsthars, die in elke
tint gekleurd kan worden.
Het glas kan gevoegd worden,
maar dat hoeft niet. Als het buiten
moet worden toegepast, wordt het
vanwege de inwerking van stof en
water wel gevoegd. Alle glassoor
ten kunnen versmolten worden.
Het glas kan verwerkt worden op
glas, beton, hout, metalen, tempex,
asbest.
Broeder Timmermans laat zich
bij de keuze en de wijze van ver
werking van het glas leiden door het
doel, waarvoor het bestemd is.
„Aan elk werkstuk," zegt hij, „gaan
een goed onderscheid en een goede
keuze vooraf. Je moet er zo mee
omgaan, dat „het glas het best tot
zijn recht komt."
We zien met stukjes glas beklede
flessen, die als verlichtingsorna
ment worden gebruikt. We zien een
grote vaas in fijn mozaïekwerk, van
donker naar licht gevoegd in twaalf
kleuren bpen. Door de reflektie
ontstaat een grote variëteit van fa
cetten. Je kunt het glas dus ook ge
bruiken in plaats van email. Je kunt
het toepassen op aardewerk, als bij
voorbeeld daarvan het glazuur niet
goed gelukt is.
Persoonlijk komt voor mij deze
toepassing van het glas pas op de
tweede plaats. Ik prefereer het
vrije, monumentale glas.
In de Mariahoeve is inmiddels de
dis voor ons gedekt. Apart, in een
kleine huiskamer. We eten er in alle
rust de goede, eerlijke maaltijd, die
ons uitstekend smaakt. We voelen
ons er thuis, hoewel we er twee uur
terug nog vreemdelingen waren. Na
het eten worden we door broeder
Timmermans op wandeling in de
schitterende Asselse dreven ge
stuurd, omdat hij intussen de voor
bereidingen gaat treffen voor het
vertonen van een documentaire
over zijn glaskunst.
Het is hevig koud buiten. Pittig
weer, waarbij je wel flink moet
doorstappen. De sneeuwvlakten
zijn ongerept. Je zou er vederlicht
do°rheen willen stuiven! We praten
weinig, genieten van de natuur
In een klein zaaltje, waar de ka
chel niet al te hard brandt, zien we
een half uur later de film, die een
aardig beeld geeft van wat broeder
Timmermans met zijn glaskunst be
oogt. De films gemaakt door ie
mand die in het atelier eens een be
zoek bracht en gefascineerd raakte.
De film toont de vele mogelijkhe
den met het glas, en komt op ons
over als een juweeltje van kleur en
schittering. Wat is glas toch prach
tig-
Broeder Timmermans leidt kur-
sussen om de glaskunstbeoefening
aan anderen door te geven. Hij
werkt met hobbyteams, verzorgt
middagen of avonden voor bejaar
den en plaatselijke verenigingen,
waarop hij naast de film een serie
van zo'n honderd dia's over glas
kan vertonen. Ook kunnen de men
sen anderhalf uur onder begeleiding
met glas werken. Hij is kaderlid van
de Culturele Dienst in Utrecht, en
heeft op het gebied van glasartike
len geschreven voor hun werk-
cahiers.
Elke zondag houdt hij open hof in
Assel van 11.00-12.00 uur, en van
14.30-17.30 uur. U kunt hiervoor
een telefonische afspraak met hem 1
maken onder nummer 05769-213.
In Soest ben ik ook gaan kijken
naar de muurmozaïeken in het kan
toor van de firma Van der Pol aan
de Van Hennepstraat 69. Timmer-
mans heeft er inde hal twee wanden
met westers glas gedekoreerd. De
kleinste wand geeft de buurt van
hut oude loodgietersbedrijfe weer,
zoals het was in 1946: transport met
de handkar. De grote wand toont de
niewbouwwijk Presikshaaf in Arn
hem, waar het bedrijf sanitaire
voorzieningen aanbracht. De wand
is groots van opzet: een brede snel
weg met auto's, en daaraan toren- 1
hoge flatgebouwen. Wolkenpar-
tijen in kleine steentjes van genuan
ceerd wit. Bomenaanplant en
bloemstroken langs de moderne
boulevard. Broeder Timmermans i
bezit het vermogen om zijn gevoe
lens en gedachten in glas uit te
drukken, om te spelen met levend i
geworden glas
Als wij in zijn atelier het album
met de kleurenfoto's van zijn werk
stukken hebben doorgebladerd
(voor een basisschool in IJsselstein
maakte hij fraaie mozaïeken van de
vier jaargetijden) moet het afscheid
te abrupt nog! - voor ons aanbre-
ken. Wij beloven in de zomer terug li
te zullen komen.
Buiten in de kou slaagt een I
medewerker er niet in zijn auto te
starten. We nemen hem op sleep
touw. Broeder Timmermans helpt
duwen, bontmuts op het hoofd,
kleurig Noors vest aan. Maar er is
geen beweging in de Daf te krijgen:
we moeten het opgeven. We roe
pen een tot weerziens, en gaan terug
naar een andere wereld met dicht
bebouwde kommen en te weinig
kleurige glasmozaïeken.
Anco Mali.
