De tijden veranderen, behalve de tijd
De tijd en ons leven
Bert Vos
WAT DENKEN WE OVER DE TIJD?
WAT WETEN WE OP DIT MOMENT OVER DE TIJD?
HOE ZULLEN WE DE TIJD KUNNEN OVERWINNEN?
Tijdloos
UITEINDELIJK
December 1976
11
Op het moment dat u deze eer
ste regel leest, zijn er weer
enkele seconden verstreken.
Alles heeft zijn tijd nodig. Bin
nenkort schrijven we 1977
weer een jaar voorbij. Dankzij
de tijd. Zonder er eigenlijk ook
maar een seconde bij stil te
staan, leven we onze tijd. We
gebruiken de tijd, gretig soms
of behoedzaam. Maar we heb
ben tijd nodig, wat we in ons
leven ook doen. Tijd om te sla
pen, te eten en te drinken. Tijd
om te werken, tijd om hef te
hebben. Tijd om geboren te
worden of tijd om te sterven.
Ons leven draait om de tijd.
Zonder de tijd zouden we niet
kunnen bestaan. Niets kan
eigenlijk tijdloos zijn, ook al
schrijven ne dat vaak zonder er
bij na te denken. Ons hele leven
is verweven met het begrip tijd,
zonder te weten wat tijd eigen
lijk is. Hebt u er ooit over nage
dacht en hebt u een juiste defi
nitie van tijd gevonden? 'Ik
heb geen tijd voor een derge
lijke overdenking gehad' zult u
zeggen. Of: 'Ik kan mijn tijd
wel beter besteden.Tijdverspil
ling dus en tijd is geld. Maar tijd
is niet te kopen met geld. Al
ben je miljonair, het helpt je
niets. Niemand heeft tijd te bie
den. Tijd, waarmee je je leven
kunt verlengen omdat je er voor
hebt betaald. Tijd krijg je. Bij
de geboorte. En die tijd lever je
in bij je sterven. Niemand ver
telt je van tevoren hoe je die
tussenliggende tijd moet ge
bruiken. Op een goede manier,
dat we/. Niemand vertelt je ook
hoe lang jouw tijd is. Dat weet
je pas op het moment dat je de
ogen voor de laatste keer sluit.
Is her leven verspilling van tijd?
Een amusant tijdverdrijf? Een
ellendige tijd? Een tijd van
kommer en kwel?
Tijd. Een ongrijpbaar begrip.
Het vloeit door je vingers, snel
ler dan water ooit kan zijn. En
wat geweest is, is geweest. Je
kunt met zeggen, dat je de tijd
opnieuw, maar beter wilt gaan
gebruiken. Het is onmogelijk.
Maar je moet je wel ruim de tijd
nemen om te bedenken, hoe je
de jouw toegewezen tijd zult
gaan gebruiken. Of is dat mis
schien ook tijdverspilling? De
mens is een tijdgebonden we-
zen. Elk jaar- aan het eind van
twaalf maanden ontdek je
dat weer. En is er weer een hele
tijd enorm 'snel voorbij gegaan.
En we verdoen op dat moment
onze kostbare tijd met folklo
ristische gebruiken. En het is
nog de vraag of u de tijd wilt
nemen om dit artikel te lezen.
Een artikel over het fenomeen
'tijd'.
De mensheid bestaat bij de gratie van de tijd. Zonder tijd zouden wij niet kunnen
leven. We zouden geen tijd hebben om ook maar iets tot stand te brengen. Want
om een beschaving op te richten en in stand te houden hebben we tijd nodig.
Pessimisten zeggen, dat het instandhouden van onze beschaving geen lange tijd
meer zal duren. De tijd is kort. Misschien te kort. Maar wat kunnen we er aan
doen7 Kunnen we de tijd vertragen? Kunnen we de tijd opnieuw gebruiken?
The times they are a changin" zong Bob Dylan, 'de tijden veranderen'. Maar de
tijd zelf verandert nooit. Straks is het tijd om een nieuw jaar binnen te stappen.
Weer een jaar voorbij. Een lange tijd, in een fraktie van een kosmische seconde
bereikt. Want onze tijd is niet de tijd van het universum. Want zoals in de Bijbel
staat (en in andere bewoordingen in andere oude geschriften): 'Voor God is een
dog als duizend jaar'. Zullen we ooit ontdekken wat de ware aard en bedoeling
van het fenomeen 'tijd' is? En zullen we ooit ontdekken hoe we onze eigen
toegewezen tijd zullen kunnen befnvloeden, kunnen vertragen? Vooral dit laatste
zal een bron van steeds grotere zorg gaan worden. Hoe groter onze beschaving,
hoe groter en ingewikkelder onze wetenschap zal zijn, hoe afhankelijker we zul
len worden van de tijd, die steeds sneller zal gëan. Omdat we dan tijd te kort
zullen hebben om dat te gaan doen, wat we eigenlijk zouden willen. Einstein wees
ons een 'ontsnappingsweg' om tijd te winnen via zijn relativiteitstheorie. De weg
door de kosmos met gebruik van snelheden als het licht (of misschien groter) zal
misschien een weg kunnen zijn om de tijd beter te benutten. Het is de vraag of we
«r ooit gebruik van zullen kunnen maken. Want zoals gezegd: misschien komen
m tijd tekort, ook al is het maar een fraktie van een kosmische seconde. De enige
konklusie die we dan nog zouden kunnen trekken is, dat we onze tijd niet goed
hebben gebruikt. Een akelige gedachte, die steeds realistischer wordt, naarmate
mze tijd verstrijkt en na elk nieuw jaar weer duidelijker dan ooit blijkt, dat we
Rrder dan ooit verwijderd zijn van een 'aards paradijs' en dichter dan ooit zijn
genaderd naar het punt 'nul', het moment van het grote inferno. Zoals we nu op
het punt staan om het nieuwe jaar binnen te gaan, zo staat onze beschaving op de
kosmische klok op vijf voor twaalf. We zullen - om nog iets te kunnen redden -
de klok eigenlijk even stil moeten zetten. Een onmogelijkheid?
GEVANGEN IN DE TIJD
Door de eeuwen heen is de mensheid
gevangen geweest door de tijd. De tijd
heeft altijd ons leven beheerst. Dui
zenden jaren geleden was dat het ge
val, het is nog steeds zo. Maar hoe
meer we ons bewust waren van de
tijd, hoe sneller we onze beschaving
ontwikkelden. Primitieve volksstam
men hebben vrijwel geen besef van de
tijd en ze zullen zich - tenzij dit tijds
besef verandert - nooit tot grote
hoogte ontwikkelen. De vroegere
Egyptenaren hadden een hoge bescha
ving opgebouwd en zij waren - méér
dan welk ander volk ook nauw be
trokken bij de tijd. Zij werden gekon-
fronteerd met de periodieke overstro
mingen van de Nijl, moesten daar re
kening mee houden, moesten de tijd
daarvan van tevoren bepalen. Ze
bouwden astronomische uitkijkpos
ten, bestudeerden de sterre-hemel en
legden de tijden vast van opkomst en
ondergang van maan en zon en noteer
den de tijd, die de sterren nodig had-
den om langs hun kosmische baan te
gaan. Zij zochten naar een beheersing
van leven en dood. De medische we
tenschap was verder gevorderd dan
welke andere beschaving in die tijd
ook Wetenschap om het leven te ver
lengen, om tijd te winnen De Egyp
tische mummies ontstonden niet zo
maar als uit een gril van een weten
schapsman. Het mummificeren was er
duidelijk op gericht om het bestaan
van de mens te verlengen, tot ver in
het hiernamaals en in deze tijd vragen
sommige geleerden zich af, of de
Een tekening van de SF-illustrator
Hannes Bok bij het verhaal 'Het ster-
rekind' van Arthur C. Clarke. Zal de
mensheid ooit een 'sterrekind' worden
en de tijdgebonden aarde verlaten?
Zo ja, zal zij dan de tijd hebben over
wonnen of zal de Babylonische
spraakverwarring' van het oneindige
universum er opnieuw voor zorgen,
dat de mens opnieuw gekonfronteerd
zal worden met de bepertktheden
voor de mens ten aanzien van het fe
nomeen 'tijd'?
(Uit- 'Het Science fiction-boek' van
Frans Rottensteiner).
Egyptenaren daarmee niet op de juiste
weg waren, want immers nu met
onze moderne biologische onderzoe
ken zijn we tot de ontdekking geko
men, dat het mogelijk is om het ge
heugen van de mens te bewaren in het
lichaamsweefsel.
Want in de cellen van de mens (even
als van plant en dier) zitten de DNA-
codes verborgen, die alles bevatten,
vsat van belang is om het individu te
kunnen rekonstrueren, op het mo
ment dat we daar de juiste technieken
voor bezitten. Een herschepping,
kompleet met geheugen, wil en ken
nis. De onsterfelijkheid zou daarmee
zijn geschapen en er zou een eerste
stap gezet kunnen worden op weg
naar de beheersing van de tijd, die ons
dan niet meer kan be i nvloeden. Want
we zullen eeuwig de tijd hebben om
verder te bouwen aan een toekomst,
die wellicht dan beter kan zijn dan het
ooit geweest zou zijn zónder de ver
worven onsterfelijkheid Omdat we
dan als mensheid eindelijk de kans
zullen krijgen om ons verstand en on
ze wijsheid verder te ontwikkelen en
te gebruiken. Het kosmische kind, de
mens, zal dan misschien eindelijk de
kans krijgen om volwassen te worden
Theoretisch is dat alles vrijwel moge
lijk. Het ontbreekt ons alleen aan de
juiste technieken om het te doen.
Maar iedere kennis zal door de tijd
worden verdubbeld en er komt één
een ogenblik, dat vrijwel niets meer
onmogelijk zal zijn. Hoewel we ons
moeten afvragen, of we naar dat ogen
blik zouden moeten verlangen En aan
de andere kant staat het besef, dat we
nooit als God zullen kunnen worden.
Want als we ooit zullen uitzwermen
over het oneindige heelal, planeet na
planeet veroverend, op dat moment
zullen we opnieuw-worden gekonfron
teerd met een 'Babylonische spraak
verwarring'
Want ook al zullen we misschien ééns
onze eigen planeet beheersen, zullen
we misschien ons eigen 'ik' onder kon-
trole hebben en in staat zullen zijn om
de vrede te bewaren, eenheid te schep
pen waar ééns verdeeldheid was, het
zal een onmogelijkheid zijn om het
universum zélf onder controle te hou
den. De volksstammen van de planeet
aarde zullen uitzwermen en opnieuw
een eigen wereld gaan scheppen in
onze Melkweg. En dan zal ironisch
genoeg de tijd weer bezit nemen van
de mens en zal de strijd om het naakte
bestaan opnieuw beginnen Want het
tijdsbesef van de aarde zal in niets
lijken op het tijdsbesef van het univer
sum "Want voor God is een dag gelijk
aan duizend jaren.' En wat heb je als
'onsterfelijke' mens eigenlijk gewon
nen als duizenden jaren weer gelijk
zijn aan één aardse dag'
REIZEN IN DE TIJD
Zolang de wetenschap zich bewust is
De menselijke beschaving zal als een
kosmische flits zijn. Een nietig stofje
in het oneindige universum. Tenzij de
mensheid uit zal stijgen boven haar
aard-gebondenheid om de tijd te trot
seren. Een eeuwige droom?
van de talrijke mogelijkheden die
exacte kennis biedt, is de drang om in
de tijd te kunnen reizen steeds groter
geworden. Het denkbeeld van 'tijdrei
zen' heeft de mens niet meer losgela
ten sinds het ééns ontstond. Science
fiction-schrijvers hebben in de loop
der tientallen jaren op allerlei manie
ren verteld hoe een dergelijke tijdreis
zou kunnen plaats vinden en wat er
allemaal zou kunnen gebeuren als het
ooit realiteit zou worden. Is reizen
door de tijd mogelijk? Is het in prin
cipe mogelijk om terug te gaan naar
het ijstijdperk of vooruit te reizen
naar onze eigen toekomst? 'Als het in
de toekomst of verleden reizen moge
lijk zou zijn, waar blijven dan de tijd
reizigers? We hebben ze nog nooit
ontmoet', zeggen geleerden en leken,
die niet in tijdreizen geloven. Het zou
een stevig argument kunnen zijn. want
hebben we ooit een tijdreiziger ont
moet? Misschien niet bewust, maar
dat wil niet zeggen, dat wij niet'regel-
matig door hen worden bezocht, want
als we ooit zelf aan tijdreizen zullen
beginnen, zal dit zeer zorgvuldig moe
ten gebeuren, gebonden aan zeer
strenge regels
Lees verder op pag 13
trïjk
9-
Model van een DNA-molecule, de erf-
dragers van de mens. De diverse
atomen zijn voorgesteld door bollen,
(illustratie uit: 'Leven in het heelal',
van Francis Jackson en Patrick
Moore.)
