mnB
Gerrit de Graaff
Natuur
UITEINDELIJK
December 1976
15
WÊÊÊÊ^KÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊHÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊM
HHHHHHHHHIHHHHHHi
Naast het kasteel De Schaffelaar te
Barneveld staan 3 oude taxusbo
men bij elkaar. Het zijn 2 vrou
welijke bomen waar nu hier en daar
nog kegelbessen aan zitten en een
mannelijke boom met kleine ronde
bloemknoppen.
of juist wel om de vogels een plezier
te doen.
Pinetum
Overal kan men taxusbomen
aantreffen. Let er maar eens op
Heel mooie exemplaren staan b.v.
in het Pinetum aan de Boslaan te
Lunteren, o.a. de variëteit Taxus
Baccata Lutea, waarvan de rijpe
vruchten in plaats van rode, gele
omhulsels hebben Ook op het
landgoed Schovenhorst bij Putten
staan allerlei soorten taxusbomen.
Tot slot: bekijk één dezer dagen
eens een taxus Zitten er kleine
ronde bolletjes onder de donker
groene naalden, dan is het een
mannetje. Wellicht zijn er nog wel
met.bessen" eraan, dan hebt u te
doen met een vrouwelijke boom.
Misschien is er even tijd om te reali
seren hoe wonderlijk de Schepper
dit alles gemaakt heeft.
Dodelijk giftig
daar vroeger aangeplant om de
jachtgod gunstig te stemmen en te
vens om hout voor het maken van
bogen ter beschikking te hebben.
Boomkwekers hebben in de loop
der jaren voor verschillende varië
teiten gezorgd. Sommige soorten
hebben een dwergachtige groeiwij
ze. andere weer hebben hangende
takken. Zo is er ook een variëteit
waarin het statige voorkomen van
de wilde taxus is geaccentueerd, nl.
de Taxus Baccata Fastigiata. die
een opgaande groeiwijze heeft.
Buitenbeentje
De taxus is, wat betreft de vruch
ten, een buitenbeentje onder de
coniferen. Conifeer is de verzamel-
Goede eigenschappen
naam voor alle naaldbomen. Ze
danken hun naam tevens aan de
kegelvormige vruchten (conus
kegel). De kegels (denneappels)
zijn zeer verschillend van vorm en
grootte, wat karakteristiek is voor
een familie of soort. De taxus en de
jeneverbes vormen afwijkende
vruchten, die men ook wel kege
lbessen noemt.
In nog een ander opzicht is de
taxus een buitenbeentje Ze zijn, in
tegenstelling tot bijna alle andere
coniferen, tweehuizig. Dat wil zeg
gen: een boom brengt óf mannelijke
óf vrouwelijke bloeiwijzen voort Op
't ogenblik zitten aan de takken van
de mannelijke bomen massa's
kleine bloemknoppen, waaruit in
maart het stuifmeel komt De
bloemknoppen aan de vrouwelijke
bomen zijn veel kleiner en puntiger.
Hieruit groeien volgend jaar de rode
kegelbessen.
Als men een taxus poot is het
misschien van belang het geslacht
in het oog te houden. Wanneer men
b.v. niet erg gesteld is op de bessen
Nu het jaar bijna ten einde is staat het dennegroen weer volop in de belangstelling. Weken
geleden werden duizenden kerstsparretjes gekapt en verhandeld in boomkwekerijen, op mark
ten en in warenhuizen. Nu staan ze keurig opgetuigd in de huiskamers om de feestvreugde te
verhogen. Hun glorie is echter maar kort, want de brandstapel wacht begin januari.
De kerstboom, zoals we die nu kennen is nog niet eens zo heel erg oud. In de 17e eeuw is men
er mee begonnen. Het is toen zo snel en algemeen verspreid, dat niemand meer kan zeggen,
vanwaar het afkomstig is. Je zou de kerstboom de grootste plant kunnen noemen die, net als
snijbloemen, in de woningen als versiering wordt opgesteld. De fijnspar, die tegenwoordig
speciaal voor dit doel wordt gekweekt, is afkomstig uit het middelgebergte van Europa. Een
andere conifeer die vroeger als kerstden" werd gebruikt is de taxus. Deze interessante
naaldboom zullen we wat nader bekijken.
In de tuin, waar vroeger dr.
Korthuis woonde, aan de Spoor
straat te Barneveld staan exempla
ren van de variëteit Taxus Baccata
Fastigiata.
Ondanks zijn giftigheid heeft de
taxus ook veel goede eigen
schappen. Als boom heeft hij een
statig voorkomen. Doordat hij zeer
goed tegen snoeien bestand is en
uitstekend tegen schaduw kan, is
de taxus bijzonder geschikt om als
heg te worden gebruikt. Men kan
van een taxus zelfs allerlei figuren
knippen, wat vroeger in parken veel
gebeurde. Het hout is hard en ge
lijkmatig van structuur en wordt ge
bruikt voor houtsnijwerk
Bij oude kastelen kan men nog rode kegelbessen of schijnbessen van de vrouwelijke taxusbomen. Het vlezige omhulsel is niet giftig; de
taxusbomen aantreffen. Ze werden vrucht zelf wel.
De Taxus Baccata (L.) heeft ook
een Nederlandse naam: venijn-
boom, maar deze wordt in de om
gang maar weinig gebruikt. Met de
grove den en de jeneverbes
behoort de taxus tot de enige in
heemse naaldbomen.
Regelmatig haalt de taxus de
pers. Meestal is dat in ongunstige
zin, want dan zijn er weer dieren
omgekomen, die van het ..loof
aten. De taxus is n.l. zeer giftig. On
langs stierven in Lunteren nog 2
pony's, die van het groen hadden
gegeten, dat iemand te goeder
trouw in hun weide gooide. Vooral
vroeger, toen alles per paard en
wagen werd vervoerd, benutten
paarden de tijd dat ze moesten
wachten graag om van een heg te
eten. Maar o wee. als dat een
taxusheg was' Vandaar de naam:
venijnboom.
Ook voor mensen en koeien is
het gif dodelijk. Vooral met heel
jonge kinderen is het oppassen De
vruchtjes van de taxus zijn n.l. om
geven door een dof-rode vrucht
mantel, waardoor er een aan
trekkelijk uitziende schijnbes ont
staat. De vruchtmantel is niet giftig,
maar de paarse vrucht wel De vo
gels eten de schijnbessen graag.
Daar de kiemkracht van het zaad in
het vogellichaam niets te lijden
heeft wordt de verspreiding van de
taxus hierdoor bevorderd.
De taxus kan heel oud worden.
Niet zozeer in onze streken, maar in
Midden-Europa kan men zeer oude
exemplaren aantreffen. Zo staat er
bij het plaatsje Krombach in de Su
deten, een bergland tussen Polen
en Tsjechoslowakije, een taxus
waarvan men de leeftijd schat op
2000 jaar. Het is dus niet uitge
sloten dat er nu nog taxusbomen in
leven zijn, die omstreeks de ge
boorte van Christus als klein plantje
hun eerbiedwaardig bestaan zijn
begonnen.
-
