Vertrouwen gekregen
en op grenzen gestuit
JAN TER LAAK, NA TWEE JAAR
OMROEPPASTORAAT:
mmu'Mimnm
Foto: Johan Sneevliet
Kerk en wereld
UITEINDELIJK
December 1976 21
AMERSFOORT De parochie van de H. Franciscus Xaverius aan 't
Zand 33 in Amersfoort is een heel bijzondere. Deze kerk werd twee
jaar geleden door de KRO in overleg met het bisdom aangewezen als
'omroeppastoraat'. Een nieuw fenomeen binnen het kader van de
godsdienstige uitzendingen van de katholieke zuil, dat nogal wat ge
volgen had voor de Amersfoortse parochie en de daar werkzame
pastores. De vergrijzende, leeglopende en verburgerlijkende parochie
kreeg een nieuwe opleving. Er kwam een goed jongerenkoor van de
grond, er wordt nogal wat aan liturgie gedaan, kindernevendiensten
zijn een normaal verschijnsel geworden, terwijl ook de faam van het
Politiek Avondgebed de Amersfoortse grenzen begint te over
schrijden.
Jan ter Laak, Jack de Valk en Maria
ter Steeg zijn daar voor een groot deel
verantwoordelijk voor. Zij kwamen als
omroeppastores twee jaar geleden het
team van de Franciscus Xaverius ver
sterken.
De KRO, die niet alleen zelf godsdien
stige programma's heeft, maar tevens
de uitzendingen voor de rooms-
katholieke kerk verzorgt, voelde een
paar jaar geleden behoefte aan een
omroeppastoraat. Tot dan toe werd
de eucharistieviering op zondagoch
tend telkens vanuit een andere paro
chie uitgezonden. Geconstateerd was
dat deze uitzendingen altijd door een
vaste groep bekeken worden. Aan de
ene kant zijn dat mensen die om licha
melijke redenen de kerkgang niet
(meer) kunnen maken: bejaarden, zie
ken, invaliden. Daarnaast is er een
groep kijkers, die zondags best een
mchtelijk woord wil aanhoren, maar
er om de een of andere reden niet toe
komen daarvoor naar een kerk te gan.
Bij elkaar zo'n 100 000 tot 200.000
vaste klanten.
Het leek de katholieke zuil geen
onaardige gedachte om deze vaste
kijkers een 'eigen parochie' te geven.
De eucharistie-uitzendingen zouden
voortaan niet meer uit iedere week
een andere parochie, maar telkens
dezelfde moeten komen. Om verschil
lende redenen viel de keuze op de
Franciscus Xaveriusparochie in
Amersfoort om deze taak te vervullen.
niet alleen 'liturgie-vierende priesters'
wilden zijn. Dat beeld krijg je gauw,
wanneer je alleen in de eucharistievie
ringen op het scherm verschijnt. Maar
het pastoraat is natuurlijk meer dan
alleen de mis op zondag. Daarom wil
den wij niet alleen de liturgische uit
zendingen doen We kregen daarvoor
wekelijks vijf minuten ter beschik-
NIET ALLEEN LITURGIE
Jack de Valk, pastor te Baarn, en Jan
ter Laak, medewerker van Pax Christi
in Den Haag, werden uitverkoren om
van start te gaan in het omroeppasto
raat. Wat later is Maria ter Steeg, afge
studeerd in de theologie aan de Uni
versiteit van Nijmegen, dit tweetal
komen aanvullen. Zij waren daar toe
bereid, zij het onder zekere voorwaar
den. Ter Laak 'We hebben van het
begin af aan duidelijk gesteld, dat we
Maria ter Steeg
king. Sedert korte tijd maken we nu
regelmatig een programma van twintig
minuten, 'Levensloop' geheten. Daar
in kunnen we dan wat anders dan pre
kers alleen zijn'
Naast de televisieprogramma's, heb
ben de omroeppastores ook enige
radiozendtijd tot hun beschikking.
Verder is een van hen in de studio
aanwezig, wanneer de KRO in de
nacht van zondag op maandag de uit
zending via Hilversum III verzorgt. De
pastor zit dan aan de telefoon om te
luisteren naar wie behoefte heeft om
op te bellen. Vergelijk de VARA-
nachtwacht Wubbo 't Hart. Tenslotte
schrijven de bewoners van 't Zand 33
wekelijks een kolommetje in het pro
grammablad Studio.
Maar Ter Laak en De Valk, die teza
men met hun vrouwelijke kollega
Maria ter Steeg, het team van het om
roeppastoraat vormen, hebben ook
nog, wat zij noemen 'een Amers
foortse taak'. Ter Laak: 'We vonden,
en vinden nog steeds, dat een parochie
vanwaar radio- en televisieuitzendin-
gen worden verzorgd, een zeer leven
dige moet zijn. We zijn daarom, om de
twee pastores van de Franciscus
Xaveriusparochie te helpen, anderhal
ve dag per week aktief in de parochie.
Uitgangspunt is om zoveel mogelijk
mensen er bij te betrekken'.
Een jongerenkoor is een uitstekend
middel om jonge mensen er bij te be
trekken. Werkgroepen doen het nodi
ge aan de liturgie. Zo'n stuk of twaalf
mensen houden zich bezig met de or
ganisatie van de kindernevendiensten.
Het Politiek Avondgebed steunt op
enkele tientallen medewerkers, terwijl
ook verschillende gespreksgroepen
voor mensen aanleiding bleken om
binnen de parochie aktief te zijn.
De komst van het omroeppastoraat
betekende voor de parochie dus meer
aktiviteiten. En wat betekent het voor
een pastor' Jan ter Laak: 'Het is in
derdaad heel anders dan het werk van
een pastor in een normale parochie.
Het bijzondere is dat je aan de weg
timmert; anders zaten we hier nu
trouwens ook niet te praten. Televisie
wordt vaak een beetje als een afgod
gezien. Godsdienst heeft ook een heel
bijzonder karakter. Bestaat natuurlijk
makkelijk het gevaar, dat er wat over
dreven wierook wordt toegezwaaid,
wanneer je die twee zaken bijeen
brengt. Daar moet je voor oppassen'
VEEL INTENSER
'Het klinkt misschien paradoxaal,
maar een omroeppastor komt veel in
tenser met mensen in aanraking. Wan
neer iemand, die moeilijkheden met
zijn vrouw heeft, naar de televisie zit
te kijken, waarop ik dan preek over
huwelijksmoeilijkheden. Dan komt
dat heel indringend over. Het is alsof
er een derde in de huiskamer zit te
praten. In de tweede plaats kan dege
ne die belt of schrijft betrekkelijk
anoniem blijven In ieder geval levert
't ons zo'n 150 a 160 reacties per week
op. Het meeste maakt de mis op zon
dag los. De meeste reacties komen via
de telefoon. Moeilijke gevallen ook.
ja. Maar je kunt veel doen in zo'n ge
sprek. Soms in een half uur.
Is een omroeppastor, die weet dat er
zo naar hem geluisterd wordt, nu
voorzichtiger in zijn keus van onder
werp, taalgebruik etcetera? Ter Laak
'Je weegt ie woorden wat zorgvuldi
ger. Je kijkt beter uit, wat je in je pre
diking als voorbeeld neemt. Maar ik
weet niet of je dat nou voor
zichtigheid moet noemen Ik zou dat
liever als 'behoedzaam' willen betite
len.
Als pastor probeer je altijd om
mensen niet af te stoten. Je moet
eerst een vertrouwensrelatie met je ge
hoor opbouwen. Ik geloof dat we die
vertrouwensrelatie met onze vaste kij
kers nu hebben. En dan kun je alles
zeggen wat je nodig vindt
Vanuit mijn tijd bij Pax Christi heb ik
veel kontakt overgehouden met men
sen die een beroep doen op de wet
gewetensbezwaarden militaire dienst,
de zogenaamde dienstweigeraars. Daar
heb ik onlangs nog eens een praatje
voor de radio over gehouden. En dan
blijkt juist door dat vertrouwen, dat
mensen, die de radio anders af zouden
zetten, blijven luisteren. Niet zozeer
geïnteresseerd in dienstweigeren, maar
omdat ze ie stem kennen van andere
programma's. Ik heb er dan ook een
paar reacties op gekregen van mensen,
die normaal op zo'n onderwerp niet
zouden reageren. Ze waren het niet
met me eens, maar het waren wel
goede gesprekken.
Het vertrouwen komt ook tot uiting
in de reakties op de uitzendingen. Al
in het begin van het gesprek vraagt
Ter Laak om hierop niet de nadruk te
leggen. Het lijkt hem niet zinnig om er
een 'zielig' verhaal van te maken. Eind
december wordt er meer dan voldoen
de aandacht besteed aan homofielen,
bejaarden, eenzamen en al die groepen
die tezamen de kerstins moeten gaan
bevolken. Jack de Valk, die ten be
hoeve van de fotograaf het gesprek
een tijdje volgt, signaleert in die plot
selinge aandacht ook een vorm van
voyeurisme. 'Het lijkt er op dat som
mige mensen dergelijke verhalen over
eenzamen nodig hebben, om zelf des
te prettiger de feestdagen te kunnen
doorkomen', zo meent hij. Maar nu
we het er toch over hebben zegt Ter
Laak: 'Heb varieert natuurlijk sterk,
de onderwerpen. Soms is het heel
moeilijk. En dan merk ik toch dat dat
wel van invloed op me is. Die ernst.
dat werkt dan toch ook door in je pre
diking, heeft ook gevolgen voor je ma
nier van bidden'.
GODSBEELD
Van het bidden komen we te praten
over levensbeschouwing. Ter Laak
zegt dat je daarbij van de persoon of
van de samenleving kan uitgaan, Voor
hem is het niet het een of het ander.
Het hoort allemaal bij elkaar. Net zo
als voor hem het Politiek Avondgebed
niet te missen is naast persoonlijke
verdieping in een eucharistieviering.
Ter Laak: 'Het beeld dat iemand van
God heeft kan heel apolitiek zijn.
A-politiek en onverschillig wat de
mensengemeenschap in haar geheel
overkomt. Hooguit geïnteresseerd in
het lot van de individuele mens. Maar
het beeld kan er ook een zijn van een
God, die juist zeer geïnteresseerd is in
de zwakkere in de maatschappij. Die
eerste God is, extreem gesteld, een sa
dist In het tweede beeld komt hij
meer naar voren als de mede-lijdende
God, de sympathieke God. Wij, de
omroeppastores, zitten alle drie wel
op die laatste lijn'.
'In 'Levensloop' proberen we overi
gens te laten zien, dat levensbe
schouwing een zaak van het leven van
alledag is. Dat mensen daar in hun
gewone manier van leven eigenlijk
voortdurend mee bezig zijn. Misschien
herinner je je die uitzending over die
Amersfoortse wijkverpleegster. Die
vertaalde haar levensbeschouwing
helemaal in aktie. Die was voort
durend voor andere mensen in de
weer'.
'Levensloop', de liturgische uit
zendingen, het Politiek Avondgebed,
de anderhalve dag in de parochie, het
hoort er allemaal bij voor Jan ter
Laak. Een onderdeel alleen is te wei
nig. Jan ter Laak: 'Inderdaad, zo'n Po
litiek Avondgebed haalt de samenle
vingsvraagstukken binnen de parochie
Daardoor ben je ook met maatschap
pelijk relevante dingen bezig. Dat heb
ik nodig. Zoals gezegd, de liturgie is
maar een kant van de zaak'.
KRITISCHE KANT
Na enig nadenken beantwoordt Ter
Laak de vraag, hoe hij op twee jaar
omroeppastoraat terugziet. Hij zegt
'Om met me zelf te beginnen: ik doe
het graag. Ik kom in dit werk volledig
aan mijn trekken, het blijft een voort
durende uitdaging om dit te doen. Het
is ook heel prettig met z'n drieën te
werken. Voor de parochie heeft het
een hoop meer leven betekend Ter
wijl we, wat betreft de televisie, een
aantal mensen het gevoel hebben kun
nen geven, dat zij ergens bij horen.
Maar er is ook een kritische kant. We
hebben gemerkt dat we een aantal
dingen kunnen, maar we zijn ook op
grenzen gestuit. Media kunnen ook
niet alles. Je bent niet in staat tot het
aangaan van een echte relatie. Het
blijft afstandelijk. Het is bijvoorbeeld
heel moeilijk om mensen over t^halen
om van gedrag te veranderen. Soms
wil je dat wel eens bereiken. Kortom:
we moeten het niet overschatten'.
TEVREDEN?
Jan ter Laak: 'Nog lang niet tevreden.
We voelen voortdurend de hunker
naar goede informatie over diepere
levensvragen is nog steeds levensgroot
aanwezig. Er is nog veel te doen'.
Jack de Valk (links/ en Jan ter Laak in de keuken van de omroepparochie
De kerk aan 't Zand in Amersfoort, die voldoende te/evisie-geniek bleek
