Gastarbeider wil
geen kakkerlakken
op zijn bord
In een kippehok duizenden kilometers van huis
Foto: Johan Sneevliet
Jan de Vries
Samenleving
UITEINDELIJK
December 1976
29
bouwwerker in deze regio. Hij heeft
zijn kantoor in Ede.
De heer Secchi (hij is van Italiaanse
afkomst) vertelt dat de eigenlijke pro
blemen pas goed beginnen, als zo'n
gezin herenigd is. 'In Turkije is het
zo', aldus de heer Secchi, 'dat de man
een dominerende rol speelt en de
vrouw daaraan ondergeschikt is.
Wanneer zo'n vrouw nu met haar kin
deren naar Holland komt, zal dat de
eerste maanden ook nog zo zijn. De
kinderen gaan hier echter naar school
en nemen Nederlandse gewoonten
over Na verloop van tijd zal ook de
vrouw door haar kinderen beïnvloed
worden en komt het zover dat ze
alleen de straat op gaat. De man pikt
dat niet en er ontstaan wrijvingen.
Moeder en kinderen aan de ene kant
en vader aan de andere kant. De man
voelt zich in zijn eer aangetast en
barst in woede uit'.
CURSUSSEN
De Werkgroep Buitenlandse Werkne
mers stelt alles in het werk om deze
problemen te voorkomen. Maar men
doet meer. Ook het organiseren van
cursussen behoort tot hun taak. Een
cursus Nederlands bijvoorbeeld. Maar
ook allerlei 'sociale' cursussen. De
gastarbeider wordt geleerd hoe bij
voorbeeld een postkantoor funktio-
neert en een gemeentehuis. Hoe hij
zich in een restaurant moet gedragen
en bij een arts. Vooral dat laatste
levert nog wel eens problemen op
Bingül kan daar wel het één en ander
over vertellen.
'De medische begeleiding is vaak erg
slecht Als een van mijn landgenoten
ziek is, weet hij zich ten eerste al niet
goed uit te drukken. Hij wijst de plek
aan waar het zeer doet en wordt dan
door de huisarts afgescheept met een
potje pillen Als iemand langdurig last
van hoofdpijn heeft, moet hij van de
dokter meestal een paar dagen thuis
blijven. Maar dan komt de bedrijfsarts
langs en die zegt: werken of ontslag!
En dan moet je wel werken'.
MOEILIJKHEDEN
Ook op andere gebieden ondervinden
de gastarbeiders moeilijkheden
Bingül heeft hier enkele voorbeelden
van 'In Barneveld bijvoorbeeld is een
bar, waar onze jongens niet worden
toegelaten. Wel als ze met een meisje
of met hun vrouw zijn. Zelf ben ik er
ook eens geweigerd. Dat wasvoor mij
sen ontzettende klap in het gezicht.
Ik had nooit gedacht dat in een land
als Nederland zoiets kon bestaan. Ook
hebben enkele van mijn landgenoten
eens geprobeerd op dansles te gaan,
maar ook daar werden ze geweigerd'.
In de grotere plaatsen is dat anders.
De meeste jonge gastarbeiders uit on
ze streek trekken in de weekends naar
Arnhem, Utrecht of Amsterdam. De
ouderen brengen de weekends geza
menlijk door in het pension.
Ook bij de godsdienst ondervindt de
gastarbeider problemen. Voor het be
lijden van hun godsdienst hebben zij
een ruimte nodig. In het pension van
Bingül is een serre, die is ingericht als
moskee De Islamitische gastarbeider
kan zich daarin terugtrekken, als hij
daaraan behoefte heeft. Maar liever
zou men een gezamenlijke ruimte wil
len, waar met alle gastarbeiders uit de
streek godsdienstige bijeenkomsten
gehouden kunnen worden. De ge
meenten hebben daar echter in de
meeste gevallen geen ruimte voor.
De gastarbeider beleeft zijn godsdienst
erg intens. Daarnaast hebben ze veel
respect voor de Hollandse godsdienst.
In allerlei dingen is dat te merken.
Bingül: 'In het begin hadden wij nogal
last met onze buren, als we op zondag
herrie maakten met bromfietsen. Ik
heb toen de jongens uitgelegd, dat dat
niet meer kon. Nou, daar hadden ze
begrip voor'.
ANDERE FEESTDAGEN
De Islamitische buitenlandse werk
nemers kennen uiteraard geen Kerst
mis. Ook hun jaarwisseling is anders.
Zij kennen de vastemaand Ramadan
(Turks Ramazan). Ter afsluiting van
deze vastenmaand wordt een drie da
gen durend feest gehouden. Voor veel
Nederlanders zijn de godsdienstige ge
woonten van de Moslim-gastarbeiders
vaak een onduidelijke en onbegrijpe
lijke zaak. Daarom willen we trachten
tot slot van dit artikel te verduide
lijken, hoe de Moslim zijn 'feestdagen'
beleeft.
Een van de godsdienstige plichten van
de Moslim is het onderhouden van de
vasten gedurende de maand 'Rama
dan'. Dit is de negende maand van het
moslimse maanjaar. In tegenstelling
tot ons westerse zonnejaar kent de
Moslim-wereld een maanjaar van ruim
354 dagen, de 12 omlopen van de
maand rond de aarde Het feit dat
men in maanomlopen rekent, heeft
tot gevolg dat de Ramadan elk jaar
verschuift
Gedurende de Ramadan is elke gelo
vige verplicht zich gedurende de pe
riode van zonsopgang tot zonsonder
gang te onthouden van eten, drinken,
roken en geslachtsverkeer. Zelfs medi
cijnen zijn niet toegestaan. Vrijgesteld
hiervan zijn kinderen, zwangere vrou
wen, zieken of mensen die op reis
zijn. Tussen zonsondergang en zons
opgang mag men wel eten en drinken.
Het zal duidelijk zijn dat de vastenpe
riode een geduchte aanslag op gezond
heid, konditie en arbeidsprestatie van
de betrokkene betekent, vooral als de
Ramadan in de zomer valt. De Rama
dan wordt afgesloten met een drie
dagen durend feest. In het Arabisch
noemt men dit feest: Aid Al Fitr. In
het Turks: het Suikerfeest of 'Seker
Bayrami'. Vanuit het Nederlandse be
drijfsleven wordt er van alles aan ge
daan om de buitenlandse kollega's te
helpen in die voor hen zo moeilijke
tijd. De gastarbeiders zijn er in ieder
geval dik tevreden over. 'Oland goed',
is de veel gehoorde kreet in het pen
sion van Bingül.
Toch ligt er een wrange glimlach om
de lippen als zij dit zeggen. De woor
den zijn gemeend, dat zeker, maar
veel liever zouden zij in hun vaderland
zijn, bij hun gezin en hun familie.
De nood heeft hen echter gedwongen
ver van huis de kost te verdienen om
de achtergeblevenen ook een mens
waardig bestaan te garanderen. En
daar hebben ze heel wat voor over.
Dit is Kemal Barutcu. Eén van de weinige gastarbeiders in ons land, die zijn vrouw naast zich weet.
8ARNEVELD - Duizenden kilometers van huis werken en leven gastarbeiders, in een vreemd land, een vreemde
maatschappij en vreemde gewoontes. Tussen de gastarbeider in Nederland en zijn gezin in Turkije, Marokko, Tunesiè, of
«Ik ander land dan ook, ligt een soms onoverbrugbare wereld. Als zo'n gastarbeider met vakantie thuis komt, is hij vaak
itrvreemd van zijn gezin. Zijn kinderen kennen hem soms niet meer. Ze vragen zich af wie toch die vreemde man in huis is.
In Nederland leven en wonen ze vaak met een man of vijftig in een pension. Stapelbed, na stapelbed, na stapelbed. Ze
«ragen ook niet meer. Soms moeten ze genoegen nemen met niet meer dan een kippenhok, zonder verwarming en zonder
«et nodige sanitair. De gastarbeider staat er vaak alleen voor.
tfe hebben ze gezien, de gastarbeiders, die als enige vrienden een paar kakkerlakken hebben. Die beesten zitten overal,
wder en in de bedden, in de kasten, tussen de etenswaren.
ONDER EEN DAK
Gelukkig zijn er ook goede pensions.
Barneveld vonden we er één, aan de
Stationsweg 95. Het pension is pas
!«e maanden geleden geopend. Het
ehtpaar Bingül zwaait er de scepter.
In het pension wonen Turken en Ma
lkanen samen onder één dak. Hoe
«an dat? Bingül lacht en maakt met
öjn duim een neërdrukkende bewe-
jng. 'Een kwestie van goede aanpak'.
Singül is zelf gastarbeider. Hij woont
i jaren in Nederland en is getrouwd
*t een Nederlandse vrouw Toen hij
et twee maanden geleden pension
Rishi the Mar' over kon nemen, be
licht hij zich geen moment. Dit was
Mr hem de grote kans om iets voor
jn landgenoten te doen. Hij knapte
«t grote huis helemaal zelf op In
rte kamer vaste vloerbedekking en
oelke muur»een keurig behangetje
k gastarbeiders konden komen.
fe eersten die hun intrek in het
^we pension namen waren gastar-
wlers uit het tegenoverliggende pen-
>n. Na jarenlang tussen het onge-
«rie gezeten te hebben, wilden zij
ndelijk wel eens een wat menselijker
toerkomen. De verhouding tussen de
ftfionhouder van dat huis en de heer
ngul is dan ook niet best.
k ben', vertelt Bingül, 'wel eens in
it pension geweest. Daar leer je hoe
it niet moet. Nergens lag vloerbe-
skking, de jongens zaten gewoon op
t stenen en sliepen allemaal door
kaar op stapelbedden. Toen ik een
Rt met etenswaren opentrok, maak-
het ongedierte zich angstig uit de
«ten De beheerder maakt er nooit
toon. Hij komt alleen vrijdags zijn
y ophalen en laat mijn kameraden
rder gewoon zitten'. Bingül is ook
andere pensions gaan kijken. Hij
»m er doodziek vandaan.
LEEFREGELS
Met de ervaringen die hij in verschei
dene 'behuizingen' had opgedaan in
zijn achterhoofd, begon hij toen zelf
een pension. Meteen stelde hij enkele
leefregels op, om misstanden te voor
komen. ledereen kookt zijn eigen pot
je in de gezamenlijke keuken. De
etenswaren liggen in afgesloten kasten
en iedereen zorgt er voor, dat die kast
ook schoon blijft. De eerste de beste
gastarbeider, die het waagt om met
zijn schoenen in de huiskamer, te ko
men, zal nog nooit zo'n rel hebben
meegemaakt. Ook op de slaapkamers
worden geen schoenen gedragen
Bingül is zelf vaak in het pension
aanwezig om schoon te maken. Bijna
elke dag ruimt hij alles keurig op en
wordt iedere kamer gestofzuigd. Eén
keer in de veertien dagen krijgen alle
amen een wasbeurt.
Ik zie er ook op toe', vertelt hij, 'dat
iedereen zijn kleren en zichzelf wast'.
Het kan dus toch wel, een net pen
sion?
'Ja, het kan. Als je als beheerder maar
zorgt dat er orde en regel is. Wij willen
graag net zo zijn als de Hollanders. Als
ik bij een Hollander op bezoek ben, is
ook alles schoon en opgeruimd, dus
wil ik dat het in mijn pension ook
netjes is. En het gaat best, want ieder
een werkt mee!
KEURIG
In zijn pension mogen 23 gastarbei
ders wonen van de gemeente. Het zijn
er twee of drie meer. Desondanks is er
voor iedereen ruimte genoeg om als
mens te wonen. Op de slaapkamers
tref je geen stapelbed aan. Allemaal
keurige eenpersoons bedden. Iedere
gastarbeider heeft zijn eigen kleding
kast. De ruimte tussen de bedden is
ruim voldoende.
Toch vindt Bingül dat hij meer gastar
beiders kan huisvesten. We zijn ge
neigd om hem te geloven. Beneden
zijn drie grote zitkamers en boven de
keuken is nog een flinke ruimte vrij.
'Maar de gemeente wil het niet heb
ben, dat ik nog meer kameraden on
derbreng. Daarom doe ik het ook niet.
Als er een landgenoot bij mij aanbelt,
moet ik hem spijtig genoeg weigeren',
aldus Bingül.
Anders wordt het, als bijvoorbeeld het
pension aan de andere kant van de
straat gesloten zou worden Volgens
Bingül bestaat de kans daartoe 'Wat
moet ik dan doen. Ik kan al mijn
landgenoten toch niet op straat laten
staan. Ik zal er dan zeker een paar in
huis nemen'
GEZINSHERENIGING
De samenwerking tussen Bingul en de
gemeente is bijzonder goed Dat wil
hij ook graag zo houden Toch zijn. de
meeste van zijn landgenoten niet blij
met het systeem, zoals de huizen wor
den toegewezen. Sommigen van hen
;taan al meer dan vijf jaar op de lijst
van woningzoekenden, maar komen
nooit aan de beurt. Zij willen graag
een eigen huis, zodat zij vrouw en
kinderen kunnen laten overkomen,
want dat is hun grootste wens: gezins
hereniging.
Gezinshereniging is erg mooi, maar
levert ook de nodige problemen op.
Niet alleen wat betreft de ambtelijke
rompslomp, maar ook de aanpassing
van de vrouw. De spanningen in het
gezin van een gastarbeider zijn vaak
zeer groot.
Hierover spraken wij met leden van de
Werkgroep Buitenlandse Werknemers,
een onderdeel v^n de Stichting Bij
stand Buitenlandse Werknemers, in
Arnhem. De heer D. Secchi is op
De pensionbewoners van 'Rishi the Mar'.
