klokkenluidster van Leusden
TOEN....
EN NU....
1200
LEUSDER KRANT EXTRA
even stevig trekken. Ik pak 'm hoog
in het touw", zegt Joke, ..zodat ik
flink kracht kan zetten. Als de klok
goed de gang heeft, slaat hij over,
en hoor je dat hij in cadans blijft.
Vroeger, toen hij nog niet op kogel
lagers liep. moesten ze 'm met z'n
vieren trekken".
Dat waren vier mannen: haar
eigen echtgenoot, en drie andere
potige landbouwerszonen. Toen
deden ze ook nog aan overluiden:
één uur de klok luiden, als iemand
net gestorven is. Daar moesten de
kielen bij uitgetrokken, want het
was een karwei waarvan je snel aan
het transpireren sloeg.
Joke Brons luidt de klok twee
keer 20 minuten bij 'n begrafenis.
Ook luidt ze de klok tijdens de jaar
lijkse stille omgang naar het con
centratiekamp. ,,Als ik moet stop
pen, ga ik wel zo'n halve meter mee
omhoog!"
Hoe beleeft ze het klokluiden? Ze
blijft tijdens de begrafenis toch
maar in 'r eentje op z'n minst een
half uur in de toren staan! En door
de regelmatige confrontatie met de
dood moet het mediteren haar niet
vreemd zijn.
,,lk ben ermee vertrouwd ge
raakt", zegt Joke. ,,lk vind het niet
eng om in die toren te zijn. Je ziet
het betrekkelijke van het leven in
Je luidt de klok voor iemand, die je
persoonlijk niet kent, maar er gaat
toch iets door je heen. Je wordt ie
dere keer met het vergankelijke van
ieders leven geconfronteerd. Als
het kinderen zijn, die begraven
worden, pakt het je wél méér aan
Alléén in de toren komt het op je
af. Je wordt er even héél stil van. Ik
kan het eigenlijk niet zo onder
woorden brengen Je denkt aan de
familieleden, die achterblijven Het
is toch wel een triest geheel.
Onlangs luidde ik de klok voor
iemand, die kort tevoren nog bij me
op bezoek was geweest. Zoiets
dóét je wat.
Vorig jaar ben ik naar Joe
goslavië geweest. Bij Bied was een
eilandje, dat voor toeristen was te
bezichtigen Daar heb ik de klok ge
luid van het kerkje Dat vond ik erg
leuk Nee, het was geen zware klok
ik had er geen moeite mee"
Met het gelui van de klok vliegen
alle duiven en kraaien weg, die in de
toren nestelen. ,,Ze komen er over
dag, en ze vliegen 's avonds weg
om in de heide te overnachten. Rik
ken noemen ze dat, geloof ik"
Wanneer Joke Brons de klok ter
demonstratie voor ons gaat luiden,
zijn er op dat moment weinig vogels
in de toren In de gaten, waar we
langs komen via de uitgesleten ste
nen wenteltrap, zitten op de nesten
de jonge vogels, van héél kleine ge
lige donsjes tot reeds vrij grote kale
en paarsige nestblijvers. Ze staren
ons verbaasd aan. Het is voor het
eerst even droog, en de oude
vogels zijn denkelijk de vleugels
aan het uitslaan. In het rond liggen
verscheidene dode vogels en een
enorme laag uitwerpsels.
De begraafplaats beneden lijkt
een idyllisch plekje. Alleen het
langs denderende verkeer is ver
schrikkelijk ,.De dominee kan zich
dan ook niet verstaanbaar maken",
zegt Joke ,.En als er vliegtuigen
over gaan, hoor je zelfs de klok niet
meer".
Als Joke beneden gekomen het
klokketouw pakt. dat door het
gewelf heen hangt, lijkt het of de
gebinten beginnen te kreunen en te
steunen Ze zet zich schrap, lei/nt
achterover, en trekt Ding, slaat de
klepel tegen de klok En na enkele
halen aan het touw slaat de klok
over, en hoor je. ding-e-dong-e,
ding-e. dong-e.
In een regelmatig ritme zwaait de
klok uit, zoals hij dat eeuwenlang
heeft gedaan, voortbewogen door
steeds nieuwe generaties mensen
handen. De voorganger van de klok
moet ergens in de buurt zijn begra
ven, beweert men. Die moet in de
tijden van de Beeldenstorm uit de
toren zijn verwijderd, vermoedt
men.
Joke Brons houdt op met luiden
De betovering van de warme klok-
keklanken ebt langzaam weg. Nog
een laatste deng, deng, en het is
voorbij
De Leusdense klokkeluidster
gaat naar huis. Ze kent toren en
klok van zeer nabij, en als geen
ander. Ze vindt het jammer, dat
op de herdenkingstegel de toren
niet met twee rijen galmgaten
staat afgebeeld. Daar kan ze zich
erg over opwinden, want met één
rij galmgaten wordt haar toren te
kort gedaan.
ANCO MALI
van zijn oude luister terug, als zij de
in 1672 door Gerard Coster in Am
sterdam gegoten klok luidt ter gele
genheid van de begrafenissen, die
nog altijd plaatsvinden op het Leus
dense kerkhofje waar verscheidene
van de eerste Hugenoten begraven
liggen. Die liggen op de plaats,
waar het schip van de kerk heeft
gestaan. ..Omdat mijn man de hele
dag weg was. mijn zwager beheer
der van de begraafplaats is. en wij
vlak bij de toren wonen, werd mij
gevraagd of ik zin had om klokke
luidster te worden", vertelt zij in
haar gezellige boerenbehuizing
aan de Vlooswijkseweg
,,Het punt is. dat ik op de uitkijk
moet gaan staan om te zien of de
begrafenisstoet er aan komt. Ik krijg
van de gemeente een briefje
waarop staat voor wie en hoe laat ik
moet luiden De dragers geven me
een seintje, wanneer de dominee is
uitgesproken, en dan begin ik weer
te luiden".
Ik vraag haar of het een zwaar
karwei is. dat klokluiden.
,,Om te beginnen moet je wel
Ze is dame en meesteres van het
fraaie oude torentje, dat in Leusden
verloren en ontmanteld staat weg
gedommeld achter een wip-in-
restaurant en een autosnelweg Als
enig tast- en zichtbaar overblijfsel
vaneen complex van historische en
religieuze gebouwen, waartoe
waarschijnlijk een kapelletje, een
kerkje, een klooster, een parochie,
vluchtgangen, een pleisterplaats
behoorden En waaronder zich
waarschijnlijk de nóg oudere resten
van een Romeinse samenleving
zullen bevinden.
Joke Brons geeft de toren iets
LEUSDEN - Ze behoort tot het
gilde der weinigen, onze Leus
dense klokkenluidster. Waar
schijnlijk is ze zelfs de enige Ne
derlandse klokkeluidster, die
niet de klok luidt van een kerk of
een klooster.
Ze heet Joke Brons, en ze laat
het prachtig sonore dingedonge
horen van de ruim drie eeuwen
oude bronzen klok, die hangt en
g3lmt in waarschijnlijk het
oudste torentje van Nederland.
Huize De Boom, door burgemeester A. J. de Beaufort in 1879
gebouwd.
het fraai gelegen herenhuis zoals het er nu uitziet.
