jaar wonen en
werken in Leusden
I200
JJSDEN 1200 LEUSDER KRANT EXTRA
HANS RENES
„1200 jaar wonen en
werken in Leusden." De 22-
jarige Hans Renes uit
Leusden-Zuid stelde voor ons
dit uitgebreide overzicht
samen en we zijn blij met dit
werkstuk, dat vooral aan onze
nieuwe Leusdenaren uitge
breid vertelt, hoe het oude
Leusden en Hamersveld ei
genlijk in de loop der eeuwen
tot stand zijn gekomen. Wat er
nog van over is gebleven en
wat voorgoed verdween in de
nevelen der historie. Hans
Renes gaat hierbij uit van his
torische en geografische ge
gevens en dat is niet verwon
derlijk, als men bedenkt, dat
Hans historische geografie
studeert aan de universiteit in
Utrecht. Hij hoopt deze studie
over ongeveer anderhalf jaar
succesvol af te ronden. Het
werkstuk „1200 jaar wonen en
werken in Leusden" is wat
ons betreft al vast een proeve
van zijn bekwaamheid.
Een moderne boerderij (fig. 1).
Boerderij 't Claeverenblad, gebouwd in 1603 (fig. 1).
vuursteenwerkplaats uit de
midden-steentijd Ook zijn er tien
grafheuvels. Op de Treek bevinden
zich twee grafheuvels, beide uit de
bronstijd
In de laatste ijstijd waren in de
Gelderse Vallei een aantal para-
boolvormige stuifduinen ge
vormd. Deze staken nog steeds
boven het omliggende terrein uit,
waren daardoor minder drassig
dan de omgeving, en trokken
mensen aan. Bij opgravingen in
de laatste jaren werden sporen
van bewoners uit de midden-
steentijd (8.000-4.000 v. C. en
de ijzertijd (700 v. C.-0) gevonden.
Uit de ijzertijd is iets bekend over
de landbouw. Men bedreef akker
bouw op blokvormige percelen, die
in grootte varieerden tussen 35 x 35
m en 40 x 40 m Bij de ontginning
werd het afval (boomstronken, ste
nen, enz.) aan de randen van de
veldjes gedeponeerd en vormde
daar wallen (20 tot 100 cm hoog en
3 tot 8 meter breed). Als een
perceel één of een paar jaren als
bouwland in gebruik was geweest
liet men het lange tijd braak liggen,
tot de bodem zich weer voldoende
hersteld had om opnieuw
gewassen te kunnen verbouwen.
Sporen van bemesting zijn niet ge
vonden.
Veel van de wallen om deze pre
historische akkers zijn bewaard ge
bleven en werden in de laatste
eeuwen ontdekt, het eerst in Dren
the (al in de 17e eeuw), later ook in
Noord-Brabant en op de Veluwe
Steeds lagen ze op hoge zand
gronden. vaak in de nabijheid van
grafheuvels In de provincie Utrecht
werden ze pas in 1970 voor het
eerst ontdekt (op het zuidelijke deel
van de Heuvelrug).
Na de Slag in het Teutoburger-
woud (9 n. C.) bevolen de Ro
meinen dat een strook van 50 mijl
langs de grens (de Rijn) vrij moest
blijven van bewoning. Daaronder
viel ook Leusden. Het is waarschijn
lijk dat de (door de menselijke aktivi-
teiten ontstane) heidevelden, als
mede de akkers en weiden, in die
periode weer zijn veroverd door het
bos. zoals dat ook in de laatste
eeuw weer is gebeurd met de hei
develden in De Treek.
De nieuwe bewoners
(Frankische stammen) die na de
Romeinen kwamen troffen een
leeg. grotendeels bebost gebied
aan. net als de eerste bewoners
vele eeuwen eerder.
DE VILLA LISIDUNA
Alvorens iets te zeggen over de
LEESVERDER
OP PAGINA 7
kregen Opnieuw hoopten zich
zulke hoeveelheden water op in de
vorm van ijs. dat de zeespiegel in de
gehele wereld vele tientallen
meters daalde De Noordzee kwam
grotendeels droog te liggen Neder
land werd niet opnieuw door de ijs
massa's onder de voet gelopen
Wel was het zo koud, dat er bijna
geen begroeiing mogelijk was De
wind kreeg vrij spel en veroorzaakte
geweldige zandstormen. De diepe
dalen werden voor een deel door
dat zand (grotendeels afkomstig uit
de Noordzee) opgevuld. Ten ge
volge daarvan is de zee later niet
opnieuw de Gelderse Vallei bin
nengedrongen
Het werd ongeveer 10 000 jaar
geleden weer warmer Achtereen
volgens konden diverse soorten
kruiden, berken, dennen en haze
laars en andere soorten loofbomen
het weer uithouden in onze streken.
Als een van de laatste boomsoorten
\iurE", f a
ontginningen. Kaart 4:
Het dorp Luesden (=Oud-Leusden) in de zestiende eeuw. (Naar:
Braun Hogenberg, Civitas Orbis Terrarum, verschenen in 1574.
(fig. 8).
met zoveel kracht, dat grote hoe
veelheden materiaal werden sa-
mengeschoven tot zg. stuwwallen
De Maas werd gedwongen naar het
westen af te buigen en kreeg daar
door zijn huidige richting. Toen het
landijs weer weggesmolten was.
was het dal een diepe vallei gewor
den. aan beide zijden begrensd
door stuwwallen (de Utrechtse
Heuvelrug en de Veluwe). De vallei
was door de gletschers zover uit
gesleten. dat hij door de zee werd
overstroomd
Nadien is er nog een ijstijd ge
weest. die de naam Wiirm heeft ge-
200.000 jaar ge-
aan de vooravond van
stroomde de
door wat nu de
Vallei heet. De Rijn
toen gebruik van het
IJsseldal.
Riss-tijd kwam het ijs
r ons land in dan ooit ervoor of
Zijn meest zuidelijke punt be-
het door de dalen van Maas
te dringen. Dat ging
nu nog in Leusden worden aangetrof-
kwam de beuk ca. 3500 jaar
geleden weer in Nederland voor.
Om een zeer summiere aandui
ding te geven van de bodem in
Leusden kunnen we zeggen dat
hoge deel (de Heuvelrug) uit zand
bestaat De Gelderse Vallei bestaat
ook voor een belangrijk deel uit
zand. neergelegd tijdens de laatste
ijstijd Nadien is in een aantal laag
gelegen gebieden veen gevormd.
Klei tenslotte is afgezet langs en
door de beken.
DE OUDSTE BEWONING
Van de oudste bewoners van
deze streek is weinig bekend. Dat
er al in het stenen tijdperk mensen
woonden blijkt uit de sporen die ze
achter hebben gelaten. Op de
Leusderheide bevindt zich o a. een
- 8 juni 777 schonk
de Grote Leusden aan
Sint Maartenskerk in
Rrecht! Hoewel Leusden al in
bekend was, wordt in de
snkings-oorkonde van
toch aanleiding gezien om
het 1200-jarig bestaan
iyieren. Om deze reden is het
1977 bij uitstek geschikt
een blik in het verle
den tewerpen. In het volgende
b gepoogd een korte schets
bgeven van 1200 jaar bewo-
van Leusden. Bijzondere
zal worden ge-
nken aan de
fikkeling van het land-
ip; een ontwikkeling die
k beïnvloed werd door die
ming.
DE MENS
