Buitenlandse vrouwen in Leusden - 7
MA NOORLAND-BAKRUKOVA:
„Voor buitenlanders niet
moeilijk om in Nederland
te komen leven"
JLJj.UJUM,
DONDERDAG 28 JUL11977
5
DOOR ANCO MALI
JEN - „Voor buitenlanders is
E| moeilijk om in Nederland te
Mje Nederlanders verdragen
e minderheden. Dat kan écht
|lk volk! De Nederlanders
i een hoge mate van to-
buit centraal Europa komt, val
fop: Ik heb daarom makkelijk
i Als je een verschillend ui-
hebt, is het natuurlijk moei
et woord is Jana Noorland-
feva, geboren in Praag op 3 ok-
deze Tsjechische steeds in
ekdoen: relativeren. Ze geeft
ung. en voegt er ogenblikkelijk
tang, een oorzaak of het te
il aan toe, omdat ze er zich in
jatevan bewust is, dat niets ab-
is. óf geheel waar Veel hangt
al van de omstandigheden, het
jele karakter, het milieu waaruit
mt.
vindt u het grootste verschil in
van leven, in het familieleven
an Nederland en Tsjecho-
je?", vraag ik wat aarzelend,
besef dat veel verschillen zéér
fceerd liggen.
tüjl van leven. Ik weet niet of je
schamen zich er niet voor. Ze verklaren
dat op de televisie! Ik snap zo iets niet. 't
Is een diskriminatie tegenover hun
mannen".
„Die onafhankelijke opstelling van
de vrouw is die al oud, in Tsjecho-
Slowakije?"
„Vóór de tweede wereldoorlog had
mijn oma, die twee kinderen had, een
hulp in de huishouding. Toen ze dertig
jaar ouder was hield ze de hele huis
houding alléén draaiende, omdat haar
dochter ging werken! Ik ben ervan over
tuigd, dat de Nederlandse vrouw zich
precies zó zou gedragen in het sys
teem".
DE OMA'S BEHEREN DE HUISHOU
DING
„Om op die verschillen in het familie
leven terug te komen: hoe wóónt men
in Tsjecho-Slowakije9"
„De behuizing is geheel anders. De
jonge mensen leven de eerste jaren bij
hun ouders in. Samen hokken is er niet
bij. 't Is geen Nederland. De jonge men
sen gaan trouwen, en inwonen. Je
vraagt een flat aan, indien je getrouwd
bent, en je krijgt een flat, als je al een
kind hebt.
Het hele familieleven is wat minder
"sch kunt noemen. Die wordt
'door de omstandigheden. De
leven houdt ten zeerste
met een verschillend systeem
anden.
vrouw in Tsjecho-Slowakije
1 opleiding voor een beroep
dat ze haar hele leven wil uit-
-^Niet zo maar iets dat ze zo
■geiijk weer laat vallen als ze
^at vaak in Nederland gebeurt.
ratie leeft in gezinnen, waar
*s werken Daardoor ziet het
'en bij ons er anders uit. Het is
onmogelijk, dat een vrouw zou
jeên in haar gezin.
'SJES KIEZEN NÈT ZO BE-
Hjje in Tsjecho-Slowakije niet
;n. dat je van iemand afhanke-
"0. al was het maar van je man!
kiezen nét zo bewust als de
P een beroep: dót moet ik dan
1 even doen" (En dat vind ik zelf
l ""et zo onprettig!)
[moeder werkt als be-
om op een ingenieursburo,
geeft bevrediging. Ze zou
jsioen kunnen gaan, maar ze
P aan de gemeenschap blijven
F me hier op, dat de vrouw het
p wil hebben, vooral de oudere
1' et type tussen de vijftig en
Ijjaat potten bakken, wandkle-
TTL als ze maar niet
p behoeven te werken! Die
zoeken hobbies thuis Ze
„gezellig", in de Nederlandse zin van
het woord Je krijgt beslist méér span
ning, met meer gezinnen onder één
dak
De families zijn kleiner dan in Neder
land. Mijn vader heeft één zuster, mijn
moeder ook, ikzelf heb óók één zuster.
De band met je tante is véél hechter
Hier heeft je tante vijf nichtjes en drie
neven, die ze weinig ziet. Binnenkort
gaan wij weer veertien dagen naar
Tsjecho-Slowakije. Dan komen mijn
moeder en een nichtje voor een maand
met ons mee terug.
De Tsjechen zijn een heel stuk ge
voeliger, en misschien sentimenteler
dan de Nederlanders. (Maar ik ken ook
héél gevoelige Nederlanders!) In
Tsjecho-Slowakije zorgen de oma's
echt héél goed voor hun kleinkinderen.
Ze geven ze niet zo maar es een
snoepje, en gaan es een keer met ze
naar de zoo; nee, ze halen ze uit school,
ze koken voor ze, zodat de moeders
daarvoor niet thuis behoeven te komen.
De banden zijn véél nauwer
Het gebrek aan plaats, aan be
huizing, wordt gecompenseerd door
méér warmte De oma's besteden veel
tijd aan het bereiden van de lievelings
gerechten van hun kleinkinderen. Ja
hoor, ik kreeg alleen maar mijn lieve
lingskostje te eten! Zoals in Nederland,
dat kinderen èlles moeten eten, dót
nebben wij niet.
Och, zó veel verschillen onze twee
volkeren nou ook weer niet, De
Tsjechen zijn wat warmer van aard.
Maar dat is niet verwonderlijk, want dat
is door de natuur gegaan" In Tsjecho-
Slowakije was de natuur bepaald
vriendelijk tegen de mensen. In Moravië
een lekkere zon, wijn, golvend graan.
Dat is wat anders dan die regen en wind
in Nederland! 't Lijkt me zó somber, als
ik die oude schilderijen zie. Ik zou niet in
die tijd hebben willen leven in Neder
land! Die arme mensen hebben toen
alles, voor óns moeten móken!"
TECHNISCH
„Wat voor soort beroepen worden
door meisjes gekozen in Tsjecho-
Slowakije?
Men zegt, dat beroepen als leraar
en arts minder goed worden betaald,
zodat déérom de mannen die beroe
pen niet meer kiezen".
„Een belangrijk verschil is: de aantal
len meisjes, die daar een technische
opleiding volgen 60% jongens, 40%
meisjes. Dat is niet te vergelijken met
Nederland" Meisjes bij ons worden
timmerman, automechanici, loodgieter,
ingenieurs, architekten, doktoren.
Het is juist wat u zegt: er zijn té veel
vrouwen in het onderwijs, én als artsen
Vooral in het onderwijs In het onderwijs
werd het zó weinig betaald, dat inder
daad de grote meerderheid der leraren
vrouwen waren. Dit werd als negatief
ervaren. Waarom? Het percentage
echtscheidingen in Tsjecho-Slowakije
is groot. De vrouw is onafhankelijk, het
kind wordt opgevangen: dus is er geen
reden om een huwelijk voort te slepen,
als het niet gaat. Daardoor leven heel
veel kinderen in gescheiden gezinnen,
alleen met hun moeder, alleen met hun
oma. Toen deze kinderen op school óók
niet met mannen werden ge
confronteerd besefte men. dat dót niet
goed was. Hetzelfde geldt voor de art
sen. Daar kwam toen van de regerings
zijde verbetering in"
„Hoe hebt u uw echtgenoot, Peter
Noorland, leren kennen?"
„Ik was driftig aan het schrijven met
mensen in Afrika, in vele landen van
Europa. Ik kreeg een keertje een adres
van een klub uit de Benelux, die vooral
adressen uit Nederland aanbood.
Peter, hij komt uit Rotterdam, was al
drie keer met vakantie naar Tsjecho-
Slowakije geweest. Hij schreef mij
leuke brieven. Toen kwam hij naar
Tsjecho-Slowakije, en wij gingen
samen op reis, óók naar Boedapest Wij
konden het eigenlijk niet zo goed met
elkaar vinden. Ik vond hém wereld
vreemd, hij vond mij wereldvreemd.
Maar hij blééf schrijven, en kwam na
een paar maanden wéér.
We trouwden in september 1968 Zo
belandde ik in Rotterdam, 't Was niet de
plaats van mijn leven. Daar voelde ik
me niet zo happy!
MARSEPEIN
„Vóór we trouwden was ik één keer
met vakantie in Nederland. Ik vond het
net als in een sprookje, met huisjes van
marsepein. Wij reden door Den Haag.
en ik dacht hoe kón Peter Tsjecho-
Slowakije mooi vinden! Later heb ik niet
kunnen waarderen de weilanden met
de koeien. Voor mensen is er geen
plaats, dacht ik!
En die prachtige ramen, en alles
open. Dat n)aakt op iedere buitenlander
een geweldige indruk! Gedurende vijf
jaar stóórde ik ernaar. Bij ons heeft
iedereen de gordijnen dicht, en leeft in
een afgesloten wereld. En iedereen
heeft hier minstens vijf lampen aan! Bij
ons één lamp, en dan denk je nóg aan
de rekening! En alle straten en winkels
verlicht. In het begin was dat allemaal
geweldig!
Het is een héél leuk land hier. Wij
zitten, sinds 1974, in Leusden, en dat is
natuurlijk niet typerend voor Nederland
Het is hier, vooruitstrevend wil ik niet
zeggen, maar wél bij de tijd
Alles is zo verzorgd, zo netjes. Al die
huisjes, precies hetzelfde. Sommigen
zeggen: het is zo uniform. Maar Neder
landers zijn kunstenaars om er iets van
te maken. Sfeer kreëren, dót kunnen ze
in Nederland. Ook binnen Van buiten
mag 't dan best wat uniform zijn.
Hoe hier aan alles gedacht wordt!
Tegen de auto's, die drèmpels. Dat je
het paadje met de fiets niet op kunt, dan
wordt het versperd. Mijn moeder vindt
Nederland geniaal. Zij is het liefst in Ne
derland. Een keer dacht ik haar te trak
teren op een vakantie in Oostenrijk,
waar ze als meisje geweest was. Het
was jammer. Ze zei maar steeds: „Wa
ren we maar in Nederland!"
En al die kleine tuintjes; dót had ik
nog nooit gezien! Ik dacht dat het
stukjes gemeentegroen waren, zó
piepklein! „Waar is dan de tuin?" vroeg
ik, en ik stond ervóór. Vandaag vind ik
het écht een tuin!"
„Hoe ging het In Nederland met uw
mogelijkheid om te werken?"
„Toen ik hier kwam, bleef ik een paar
maanden thuis, omdat ik me niet goed
kon voorstellen dat ik zonder
Nederlands te kennen aan de slag zou
kunnen Tenslotte kwam ik in
Rotterdam bij een handelsfirma.
De wereld is zó ontzettend klein!
Toen ik aan de mensen van die firma
vertelde wéér ik in Praag gewerkt had,
hoorde ik dat zij in hetzelfde gebouw
gezeten hadden! Alle mensen, die daar
werkten waren geëmigreerde joden.
Een van hen woonde notabene vóór de
oorlog in dezelfde straat, als waar ik na
de oorlog woonde! (De mensen vinden
het ver, Tsjecho-Slowakije, maar het is
maar 800 kilometer naar de grens per
slot).
SNAPTE HET NIET
Bij die handelsfirma kon ik beginnen
met mijn kleine kennis van Engels. De
eerste vijf jaar kon ik nooit op hetzelfde
niveau praten als in Tsjecho-Slowakije.
Er werden leuke dingen verteld, en ik
snapte er niets van Ikzèlf zei iets, en
dan kreeg ik geen reaktie, want ze be
grepen niet, wat ik bedoelde. Ik vond
het pas leuk worden, toen ik goede kon
takten kreeg in de eigen taal. Als je de
taal niet goed leert, ontgaat je zo veel
daardoor. Je wordt zo veel rijker, als je
de taal kent: direkt gaat er een heel
andere wereld voor je open. Je kunt zo
veel méér genieten van televisie en
kranten. Toen ging Godfried Bomans
dood, en dat zou dan helemaal langs je
heen gaan!
Ik dacht: homosexualiteit, dat is licht
crimineel gedoe. Toen hoorde ik op de
teevee Albert Mol zeggen, dat hij daar
ook aan deed Toen realiseerde ik me,
dat ik wel eens verkeérd kon zijn voor
gelicht"
„Wél is het zó, dat je. als je in een
nieuw land komt. allerlei dingen
opvallen die je thuis niet zo opvallen In
Engeland zei Peter tegen me, dat de
mensen zo met hun neus snoven Toen
zei ik tegen Peter: „Dat deden ze in
Rotterdam allemaal!" Je moet er erg op
letten, dat je niet generaliseert, en dat je
een heel volk beoordeelt naar wat een
bepaalde groepering doet"
OPVOEDING VAN NIET ZO VER
SCHILLEND NIVEAU
„Hoe komt het klassenverschil in
Nederland op u af?"
„In het begin viel me direkt op het"
verschil tussen de bepaalde lagen van
de bevolking, wat in Tsjecho-Slowakije
al eerder niet bestond, en wat nu door
het systeem helemaal vervaagd is. Hiér
is het vrijwel ondenkbaar, dat een
jongen uit een arbeidersmilieu zou
trouwen met een meisje van wie de
vader arts is. Bij ons krijgen ze van huis
uit al een opvoeding van niet zo ver
schillend niveau. Hiér moet daar nog
erg veel aan gedaan worden. Men zegt
wel die ouders voeden hun kinderen zo
weinig op. maar hoe moeten ze dat
doen, als ze zelf die opvoeding óók niet
kregen? Hiér besteden ze veel
aandacht aan religie en de beleving
daarvan, maar minder aan goede op
voeding. En dat wat je van huis uit mee
gekregen hebt. dat blijft je bij!"
„Wat voor werk vond u, toen u In
Leusden kwam wónen?"
„In 1974 kwamen we naar Leusden."
Ik dacht: Amersfoort is een klein stadje,
misschien is daar weinig werkgelegen
heid. Ik verbond me sterk aan de
mensen en de firma, waarvoor ik
werkte, en dan vond ik het een tragedie
als ik daar weg moest Nou, dacht ik, in
Amersfoort wil ik een vrije vogel zijn. Ik
ging naar een uitzendburo, en werkte er
2>/2 jaar, met weinig vakantie. Ik heb er
veel aardige mensen leren kennen
Vorig jaar begon ik bij Akzo Chemie, en
na een half jaar vroegen ze me of ik
wilde blijven, en toen blééf ik".
„Mijn vader heeft ons altijd gezegd
dat hij het Tsjechische volk een tra
gisch volk vindt, omdat het diverse
malen door de Westerse mogendhe
den in de steek is gelaten. Wat vindt
u daarvan?"
VERRAAD VAN FRANKRIJK EN EN
GELAND
„Tsjecho-Slowakije is inderdaad
slecht gelegen. De positie van
Tsjecho-Slowakije is ongelukkig. Eerst
kwam het land onder Oostenrijk,
daarna onder Duitsland. De Tsjechen
onder Oostenrijk hadden eigen
scholen, en bewaarden hun eigen kui
tuur en taal. De Slowaken onder Hon
garije hadden vóór de eerste wereldoor
log zelfs geen onderwijs in hun eigen
taal'
Wat in 1938 is gebeurd heeft een he
leboel voor de toekomst van Tsjecho-
Slowakije bepaald. Op Frankrijk en En
geland bleek je helemaal niet te kunnen
bouwen. Er waren verdragen, die na
gekomen "moesten worden, en als dat
niet het geval was, dan was dat volledig
verraad. Iedereen, die daarvan weet,
zal dat zo beoordelen. Na de tweede
wereldoorlog was het de logische kon-
sekwentie, dat het bondgenootschap in
het oosten werd gezocht!"
BESCHUIT IS EEN UITERST DIËET
„En nu graag iets over het eten.
Laten we beginnen bij het kopje thee
's morgens met het beschuitje".
„Beschuit krijg je bij ons. als je maag-
of darmstoornis hebt: het is een uiterst
diëet!
Aan het ontbijt hier wordt méér aan
dacht besteed dan bij ons Om 5 uur
staan de mensen bij ons op. Om 6 uur
beginnen de fabrieken en kantoren Om
5 uur drink je een beetje thee. en je góót
maar Om 5.30 uur is de bakker open.
en het winkeltje met melk en kaas is
open Daar koop je wat. en dan eet je
kleinigheidjes op kantoor
In Nederland doe ik alles op tafel Je
staat ook veel later op, en dan heb je er
ook meer zin in.
Bij ons drink je koffie wanneer je wilt,
half 12. half 3. Hier is het overgeorgani-
seerd. Om 10 uur krijg je het eerste
kopje koffie, om 11 uur het tweede
Thee in de middag pakt bij ons
iedereen, wanneer hij dorst heeft. Hier
is het 3 uur eerste kopje thee. half 4
tweede kopje thee
De lunch om 12 uur. In de meeste
bedrijven bij ons zijn cantones, die ge
subsidieerd zijn. Ze geven bonnen, die
je in het restaurant kunt gebruiken Men
eet in het restaurant, en betaalt 60%
van de prijzen
Wat het warme eten betreft: ons eten
lilkt op dat van Duitsland en Oostenrijk
Noedels, Schweinebrat, Sauerkraut,
Schnitzel, aardappelsalade De Beier
se keuken werd enorm beïnvloed door
de Beheemse, en omgekeerd
TYPISCH TSJECHISCH: MEELBAL
LEN MET VRUCHTEN
Typisch Tsjechisch zijn de meelbal
len, met vruchten gevuld, in water ge
kookt, met kaneel, suiker en gesmolten
boter opgediend. Je kunt het ook in
Oostenrijk tegenkomen, op een wat an
dere manier misschien.
Nederlanders besteden erg weinig
tijd aan het eten Op een pakje van Dr
Oetker staat: alleen wat water erbij. Dat
is makkelijk, en trekt de Nederlandse
huisvrouw. Datzelfde pakje Dr. Oetker
zag ik in Duitsland: van dat water stond
er niet bij: dan zou de Duitse huisvrouw
zeggen: dan kan het nóóit wat zijn!
Bij de slager, als de vrouwen vlees
kopen, is de slager geneigd om te zeg
gen: „Twintig minuutjes bakken, me
vrouw". Vaak denk ik dan: als ze dat
nou es 'n paar uur liet smoren met aller
lei kruiden... Een vijftig-jange vrouw
komt en vraagt: „Hoe lang moet ik dat
hamlapje braden?" Dan denk ik altijd:
die heeft geen behoefte aan informatie,
maar die zoekt kontakt!
GROENTE!
Het avondeten In Nederland heb ik
iets leuks ontdekt: groente eten Boon
tjes. spruitjes, spinazie (andijvie of
witlof vind ik nog steeds ontzettend).
Dat eten wij véél te weinig in Tsjecho-
Slowakije. Het voedsel is zodanig, dat
het zich niet laat combineren. Vaak heb
je daar zware, zure roomsauzen. Ik zou
geen groente weten, die daarbij past
En dan de Indonesische en de Suri
naamse keuken. Zalig eten! Dat zijn
vaste nummers op mijn programma.
Het is een enorme verrijking, want van
de Hollandse keuken zou ik nooit onder
de indruk raken!"
„Tenslotte: wat vindt u van de zéér
gemengde bevolking in Nederland?"
„Vroeger, als ik een neger zag, dan
was er maar één mogelijkheid, namelijk
dat hij met een buitenlands stipendium
aan de universiteit studeerde. Als
meisje kon je helemaal niet met een
neger ómgaan, want van de kant van je
landgenoten was dat wél onprettig!
Toen ik hier kwam, vond ik het een
bonte verzameling! Eerst dacht ik aan
studenten, want ik wist niet wat Indone
siërs waren. Ik besefte niet, dat het Ne
derlandse burgers waren en dat de im
migratie zó groot Was!
Die mensen beïnvloeden ontzettend
leuk. Ik vind het een verrijking in Neder
land Al dat saaie Nederlandse gedoe
krijgt wat méér kleur. (In Londen vind ik
het te bar dóór vraag je wel: in wat voor
wereld ben ik?)
Ik kan héél goed met Ambonnese
meisjes overweg Ze zijn heel anders
Kontakt met hen heb ik sneller en pret
tiger dan met Nederlandse meisjes: Ze
zijn zacht, lief, wat vrijer, niet direkt
boos. leggen geen beslag op je, zijn
echt wat makkelijker in het kontakt!"
ANCO MALI
