Buitenlandse vrouwen in Leusden
9
rONNE PRONK-ADAMS
Als je Wim Kan begrijpt, beheers je de taal
DONDERDAG 11 AUGUSTUS 1977
reizen, werken, maar op het laatst
kwam ik daar overheen."
WIM KAN
„Waaraan kon u marken dat u de
Nederlandse taal ging beheersen?"
,,Met Oud en Nieuw was Wim Kan
voor de radio. De hele familie zat aan de
radio, en je mocht geen woord zeggen.
..Sjjt. dat leg ik je later wel uit!" De poli
tieke kant van het leven, daar moest ik
inkomen We zitten, nu alleméél op
Wim Kan te wachten: als je die begrijpt,
beheers je de taal!
Toen ik acht maanden in Nederland
was, hadden we met de zaak in Am
sterdam een dinertje, en daarna gingen
we naar Snip en Snap in Carré. Ik zag er
tegenop, maar ik kwam zó trots thuis!
Met de gebaren van die twee mannen
kon ik veel van hun grapjes begrijpen.
In het eerste jaar was ik ook bij Wim
Sonneveld. Ook dét ging goed, doorzijn
liedjes.
Zo'n overgang van het ene naar het
andere land is net als bij kleine
kinderen: je moet van alles leren Toen
het eerste kind later naar de kleuter
school ging, moest ik de liedjes met
haar meé-leren al die Sinterklaas- en
kinderliedjes kende ik natuurlijk niet
Veel las ik in de kranten. Nu lees ik
gewoon boeken het maakt niets meer
uit. Het schirijven in het Nederlands is
weer een ander punt. Je maakt toch nog
wel fouten, een o te veel, een e te
weinig. Ik leg wel eens een bood-
schappenbnefje neer, en dat wordt dan
verbeterd door mijn dochter!
Die begintijd was een héél leuke tijd,
wél met spanning natuurlijk. Eén maal
nam ik een tram bij het Centraal
Station, en toen kwam ik terecht bij het
gebouw voor de nachtrust van de
trams. Ik had niet gezien, dat er op
stond: Remise. Zó kom je achter woor
den!
Als je op de zaterdagen bij -het Cen
traal Station aankwam, dan heerste
daar net een vakantiesfeer 's Morgens
werkten de mensen, 's middags
hadden ze vrij Het draaiorgel kwam
naar buiten Erg leuk was dat!"
CHURCH OF ENGLAND
„U trouwde In Engeland. Vertelt u
daar eens iets over, vooral In
verband met de religie. En waar ging
u in Nederland wonen?"
„Ik ben opgevoed in de Church of
England, werd automatisch gedoopt,
deed communie, en las als veertienjarig
meisje op de zondagsschool
verhaaltjes voor. Ik vond het allemaal
te oppervlakkig en kon het niet alle
maal geloven.
We zijn in de kerk getrouwd. Dat is
helemaal gewoon in Engeland Je
trouwt niet op het stadhuis. Er is een
kantoor-aanpak, in de register-office,
bij de burgerlijke stand, maar die is on
gebruikelijk.
Bij de trouwerij is het zó. de mensen,
die zijn uitgenodigd, en die in de kerk
geweest zijn, gaan ook naar de re
ceptie. Die mensen nemen ook deel
aan de receptie, die een koud buffet of
een warme maaltijd inhoudt. Dat kan
erg gezellig zijn, ook vervelend. Als ie
families krijgt, die niet mengen, dan krijg
je twee aparte feestjes'
Daarna op huwelijksreis. De gasten
proberen er achter te komen, wéér je
auto staat om die te „versieren". Wij
hadden de auto van mijn vader geleend
voor een korte afstand, en ruilden 'm
daarna óm. Dat wisten ze niet! Er
werden kannen aan gebonden, om la
waai te maken. Ze hadden er kippers
ingedaan, en later vond mijn vader die
verrotte vis!
Ik hield op met het vak. Ik ben later
wel gevraagd om de leiding te nemen
van de zaak in Heemstede. Maar mijn
man moest in dienst, en we waren te
onzeker van onze woonplaats. Mijn
man werd officier, en kon thuis wonen.
De eerste twee jaar van ons huwelijk
verhuisden wij steeds: we begonnen
met een bakfiets, en we eindigden met
een grote verhuiswagen: je verzamelt
steeds meer spullen
We kwamen eerst in Zwolle terecht.
Daarna in Warnsveld bij Zutphen. Ook
in Bloemendaal. Die kant Haarlem-
Heemstede trekt altijd, want die blijft het
beginstuk van Nederland voor mij!
In Zwolle was ik lid van de Engelse
club De eigenaar van de advokaatfa-
briek „De Zwarte Kip" was getrouwd
met 'n Engelse, en woonde even bui
ten Zwolle. Daar vierden ze Kerst, ze
maakten uitstapjes, en organiseerden
gezellige bijeenkomsten. Daar ont
moette t »je Engelse dames uit de hele
regio tot Harderwijk Eén Engelse was
getrouwd met Vroom van Vroom en
Dreesman. Eén Engelse was getrouwd
met een banketbakker, en die zorgde
voor heerlijke taarten. De oudste was
tachtig jaar. Ik was de jongste."
„Engeland is een land van
tradities. Miste u die niet erg in Ne
derland?"
„Nee, Ik interesseerde me er niet zo
voor Ik was ook jong, toen ik weg ging.'
„En het onderwijs. Wat vindt u van
de verschillen met de Engelse kost
scholen, colleges, Eton, Oxford en
zovoorts!"
„Ik zat zelf op een meisjes
kostschool Was niet intern. Droeg
het uniform. Het was zeker strenger.
Maar op twintigjarige leeftijd was ik
niet zo ingevoerd in al die dingen.
Dat vrijere hier vind ik voor de kinde
ren veel leuker, 't Moet geen extreme
richting aannemen! De gewone school
opleiding vind ik hier erg goed voor de
kinderen. De kinderen krijgen een grote
ontwikkeling.
Hoe het allemaal nu in Engeland is.
Het neemt veranderingen. Ook in Enge
land hebben de studenten meer in
spraak. De ouders doen ook weer mee
met de scholen."
NET ALS VOOR ETON: DE BABY BIJ
ZIJN GEBOORTE INSCHRIJVEN
VOOR DE CRÈCHE!
„Hoe is de positie van de vrouw in
Engeland? Werkt ze buitenshuis.
Studeert ze in dezelfde mate als de
man?"
„Toentertijd zag ik geen verschil tus
sen mijn moeder en mijn schoonmoe
der Maar ik verdiep me daar niet zo
enorm in.
Nu ik erover denk, denk ik dat er in
derdaad iets begint te veranderen. Het
zal zich langzaam ontwikkelen in Enge
land. Ook daar komt de vrouw
langzaam in allerlei funkties terecht.
Ik heb een nichtje in België, die zegt
dat de scholen daar zijn aangepast om
het kind met twee jaar naar school te
laten gaan. Nu ik erover denk: in Enge
land zijn er ook wel crèches, zodat een
vrouw een paar ochtendjes per week
buitenshuis zou kunnen werken. Oh ja.
Mijn zusje kreeg net een baby. Er kwam
iemand aan de deur, die zei: „Als u wilt
dat uw kind over drie jaar naar de crè
che kan, moet u de baby nu opgeven.
Bij de geboorte opgeven voor Eton,
en nu ook voor de crèche.
GEEN STERRENKEUKENS
„De Nederlandse keuken en de
Engelse keuken. Belde staan in de
omringende landen wat pover aan
geschreven. Hoe denkt u daarover?"
„Ik ben er een beetje middenin.
Koken is een hobby van mij. Een heel
goed proefkonijn is mijn man. Die is dol
op eten Die apprecieert mijn
kookkunst, en levert commentaar. Nee,
de echte Nederlandse en de echte En
gelse keuken zijn geen sterrenkeukens!
Dat valt in Engeland tegen, als je zó
maar ergens eet. Je moet een goede
gids kopen, dén kun je goed terecht.
In het begin heb ik hier nog een
poging gedaan om traditionele
gerechten te maken. Dat is verdwenen.
In plaats van kalkoen werd het meer
op de Franse toer: haas met Kerstmis
Het ontbijt is gewoon Nederlands. Als
er Engels bezoek komt neem ik bacon,
maar de bacon wordt hier anders klaar
gemaakt. Met vakantie op de '.boot pro
fiteert mijn man van het Engelse ontbijt.
Voor mij is 't dan meestal nog te vroeg
om te ontbijten.
Er wordt in Engeland veel vis
gegeten, en dat kun je er bizonder
lekker eten.
's Middags wordt er in Engeland veel
thee gedronken. Het verandert wel,
maar het blijft vooraanstaan.
's Avonds geef je in Engeland eerst
een borreltje, en daarna een souper,
met uitgebreide sandwiches en veel
eigen gebak.
In Nederland heb je zalige gebak
winkels. Zelfs iemand die niet van
slagroom houdt, lust slagroom, als hij
hier is geweest. In Engeland is de slag
room veel te zoet. Het Engelse
gekochte gebak is toch minder fijn. In
Engeland wordt enorm veel zelf gebak
ken. Vroeger met Kerstmis maakt e mijn
moeder Christmascake. maar ik was de
enige die er van at.
In het begin probeerde ik hier
Engelse produkten te kopen die minder
bekend waren Ik wou bepaalde dingen
klaar maken, en zocht dan naar be
paalde ingrediënten. Toen nam ik ook
heel veel mee uit Engeland: cornflakes,
een mensel voor kip, moutazijn, ontzet
tend veel thee. marmelade (Voor de
thee gaf het andere water toch een an
dere smaakHet was een overbrug
gingsperiode Je bent pas zelf in de
huishouding, en je moet je kookkunst
nog zelf gaan ontwikkelen. Dat moet
groeien in de loop van de jaren. Een
keer had ik in een winkel hier cornflakes
gezien, en ik kwam naar buiten met
twee pakken rijst. Door een in
gewikkelde reklame kreeg ik niet wat ik
hebben moest. Door fouten te maken,
kom je er wel achter!
Nu gaan we naar Engeland, en
tijdens onze vakantie kopen we er kle
ding vanwege de gunstige koers van
het pond. Vroeger had ik nooit gedacht,
dat ik voor de kinderen kleding zou
kopen in Engeland, want het was er
altijd wat ouderwets! De invloed van de
EEG heeft zich laten gelden: de kleding
is meer aangepast aan de Europese
gemeenschap'
ROZEN
Rozen hebben wij ook meegenomen
uit Engeland. Mijn man hield nooit zo
van tuinieren, maar ;,is door de Engelse
tuinierkunst beïnvloed Elke keer
nemen de rozenperkjes hier toe! De
Engelsen zijn typische tuiniers. Als mijn
familie nu uit Engeland overkomt zien
'ze dat de bloemen hier in de tuin
toenemen! Vorige vakantie hebben we
uit Engeland twee hooibakken meege
nomen voor de paarden.
En dan hebben we de open haard uit
Engeland Ik had zo'n hekel aan dat
vieze gedoe! Voor mij hoefde het niet.
Maar hier vindt men het gezellig om de
open haard aan te steken'
Wat de sport betreft: daar wordt in
Nederland méér aan gedaan Op
school krijgen de kinderen goede
zwemles. Er zijn grote sportcomplexen
hier, waar je alles kunt uitoefenen Dat
is veel minder in Engeland. Je hebt een
buitenbad, dat niet verwarmd is. dat is
onaangenaam! In Engeland heb je alles
op grote afstanden. Hier kun je in
Amersfoort in Leusden terecht. Voor
de kinderen is het hier belslist gun
stiger."
„Voelt u zich net zo happy in Leus
den als in Yorkshire?"
„Als ik in Engeland ben, dan voel ik
me daar gewoon weer thuis Yorkshire
is een prachtig gebied, heuvelachtig, 'n
echt vakantiegebied. We waren er met
Pasen, en het was redelijk weer. Mijn
man vindt het er schitterend. Wij genie
ten daar veel.
Dan kom je terug, en dan heb je hier
ook weer je omgeving, waar je je voor
delen van hebt Leusden is een heel
leuke plaats. Wij zochten een ander
huis, en gingen kijken in Zeist en Ame-
rongen. Iedere keer als we een huis op
het oog hadden, zeiden we: ,,'t Zou
jammer zijn, als we uit Leusden weg
moesten gaan!" Toen konden we dit
huis kopen opeens! Onze kinderen voe
len zich hier thuis op school De oudste
speelt hier hockey. Leusden ligt cen
traal. Mijn man is organisatie-adviseur,
en kan vanuit dit centrale punt overal
gemakkelijk heenrijden. (De afstanden
in Engeland zijn veel groter, en de
wegen zijn minder aangepast!). Hier is
dat erg prettig. Het is hier bovendien
een mooie omgeving. Wat de kinderen
betreft hebben we niets aan de taal ge
forceerd Ze spreken het Engels, door
dat ze vaak met vakantie naar
Engeland gaan. en doordat ze vaak
Engelse familieleden ontvangen. Als ze
in Engeland van de boot komen,
schakelen ze helemaal om!
Dét gaat erg leuk. Martine zegt:
„Misschien ga ik later wel in
Engeland wonen en studeren De
kinderen zijn erg op Engeland ge
steld. Maar als ze weer terug zijn,
vinden ze het hier ook leuk. We heb
ben er nooit moeite voor gedaan om
ze te beïnvloeden!"
ANCO MALI
Als iemand daar iets zegt, zal een ander
niet meteen zeggen, dat hij het he-
leméél niet zo vindt! (Het is vrij moeilijk
om te weten te komen hoe iemand wer
kelijk over iets of iemand denkt.)
„En ja. dan natuurlijk als je op de tram
wachtte. Als je keung wachtte in Am
sterdam, dan stond je er n u nog! Je
moet gewoon méélopen en mééduwen
Vrouwen met paraplu's worstelden zich
overal doorhéén. (Nog steeds in Enge
land wacht iedereen rustig zijn beurt af.)
Hetzelfde geldt voor het verkeer. Hier is
men ongeduldig en toetert Ik heb ge
leerd om méé te doen!"
„Hoe hebt u uw Nederlandse man
ontmoet, en vond u het zonder meer
goed om in Nederland te gaan wo
nen?"
„Ik ontmoette mijn man in Engeland
Hij studeerde daar, vanaf Delft, gedu
rende drie maanden. De ontrrjoeting
ontwikkelde zich tot een bezoek van
mij aan Nederland. Het was met Pasen,
en ik zag de bloembollen, en al die din
gen meer. Ik logeerde bij mijn aan
staande schoonouders in Haarlem,
Mijn man zei toen: „Waarom kom je hier
niet een poosje wonen en werken, dan
kun je zien hoe het je hier bevalt." Met
die gedachte ben ik na twee weken te
ruggegaan naar Engeland om met mijn
ouders te overleggen. Die vonden het
goed, en ik kwam bij mijn schoonouders
in huis, en was dus echt in een Neder
lands gezin opgenomen
In Amsterdam-zuid, indeApollolaan
ging ik in een kapperszaak werken. De
kapper had een kontrakt met de KLM en
kapte de stewardessen. Zo kon ik het
taalprobleem mooi overbruggen Wel
moest ik om kwart over zes opstaan, en
met trein en tram tussen Haarlem en
Amsterdam op en neer reizen. Het was
een hele belevenis. Ik had de sfeer vlot
te pakken
Na een halfjaar kwam ik in een kap
salon in Heemstede, waar ik een jaar
werkte.
De proeftijd was een groot sukses, en
in 1962 trouwden we (in Engeland)
„U spreekt een voortreffelijk Ne
derlands: wat voor lessen hebt u ge
volgd?"
„Ik deed het aanvankelijk zelf. en had
veel steun aan mijn schoonvader, die
zei dat wij aan tafel uitsluitend Neder
lands mochten spreken. Daar hield hij
zich trouw aan
Ik schreef in die itijd ontzettend veel
brieven naar huis Niet uit heimwee,
maar om van het hele leven hier te ver
tellen. Mijn schoonouders moeten zich
daar wel eens zorgen over hebben ge
maakt!
En u weet hoe dat gaat met het leren
van een taal. Dan leren ze je iets. en
dan zeggen ze: „Zeg dat eens tegen je
zwager." en dan allemaal lachen na
tuurlijk!
Ik hoorde wel eens iets, en dan dacht
ik: dét moet ik onthouden voor de vol
gende dag, en met dié woorden
bouwde ik dan weer verder. Later nam
ik les bij Berlitz. Je mocht daar twee
keer per week gedurende een uur geen
woord Engels spreken Er was daar een
aardige mevrouw, die les gaf. Die had
altijd hoestpastilles bij zich, en die gaf
ze me, want na een tijd met de g-klank
te hebben geworsteld had ik geen stem
meer over! Na drie maanden en twintig
lessen was het resultaat aardig. De taal
was na de lessen een stuk op streek. Je
moest woekeren: als je maar éérst hon
derd woorden beheerste' Het was erg
vermoeiend in het begin, de taal leren,
In Engeland gingen de mensen ook wel
buiten zitten, maar niet zo doelgericht.
(Maar dat neemt nu oók toe in Enge
land.) Zuid-Engealand heeft hetzelfde
klimaat als Nederland. In het noorden,
en ook in Yorkshire', is het misschien
iets koeler."
DE NEDERLANDER ZET ZICH
GRAAG IN VOOR AKTIES
Bizonder voor Nederland vindt
Yvonne Pronk-Adams ook de wijze
waarop de Nederlanders zich inzetten
voor allerlei akties, die een enorme
vorm kunnen aannemen. Dat een
heel land kan méédraaien in een aktie,
vindt ze geweldig. Ze vindt dat de Ne
derlanders er een groot gevoel voor
hebben om gezamenlijk iets te doen.
In het begin van haar Nederlandse
verblijf maakte ze de glorietijd van Ajax
mee. Ze had toen rijles, en kwam
niemand op straat tegen. De straten
waren leeg: iedereen keek naar Ajax!
Nederland begon in die semi-
professionele sport juist iets te berei
ken. en iedereen toonde daar een
enorme belangstelling voor. (In Enge
land was voetballen een nationale
sport, en bovendien ging het Engelse
voetbal toen juist achteruit).
Wat haar ook in Nederland opviel,
was. dat iedereen met zijn eigen
mening klaar staat In Engeland wordt
die mening niet zo fel en zo direkt geuit.
[NCO MALI
)EN - Vandaag het woord
i'bewoonster van een groot
llillgBelland met een diep gewor-
_Jitle. Ik spreek met de En-
'311 Dnne Adams, geboren op 15
er 1940 in Addingham,
PoniC! e. Gehuwd met de Neder-
Oper p. Pronk. Drie dochters:
tien jaar, Nicole, zeven jaar,
6"H3 »e, twee jaar. Haar vierde
'Q^pracht zij midden augustus,
zoon zijn? „Die arme jon-
al die moeders!", zegt de
emse
o£
il in;
moH
ïiell
aand woont ze zestien jaar in
Sinds 1972 heeft het echt-
zich in Leusden gevestigd,
gd naar haar eerste reakties
Irukken van Nederland moet
echt uit haar herinnering
Eigenlijk maakt ze zichzelf
irschillende facetten, bewust
van ons gesprek. Zij voelt zich
jden zó komen thuis, voelt
lemaal Nederlandse, dat ze
vergelijken, en misschien
ns zo goed kén vergelijken.
erg jong, twintig jaar, toen
nd verliet En ze zat in het
en kon direkt. zónder de
taal te kennen, haar
loefenen in Nederland, wat
Ben enorme pré was.
opvallend facet in Holland,
wat aarzelinghetgezins-
vindt ze vrij sterk in Neder-
izelligheid, vooral op de ver-
„Daar moest ik enorm aan
dat iedereen iedereen felici-
x>r kinderen wordt de ver-
ivierd in Engeland, en als je
>mt er ook een groot feest,
nee, dan is het af
lezen aan tafel. Dat iemand
'ouwt, en op zijn gemak bij
krant gaat zitten lezen, dat
^ileuk'
l-pfö in huis is meer met aankle-
pl "e planten, en 's avonds met
Jlw tipjes aan, (terwijl het nu ook
-ine; aan het veranderen is).
dM,p was dat anders De Neder-
et He :en vind ik met iets meer fan-
sch Engels zijn die kleine
het> je een grote ruit: het is
hele bouwstijl hier is be-
dat komt omdat er een
'ruimte is. (In Engeland zijn
k ook wi|ken die volgepropt
'er dacht ik dat ik in een oud
'onen, en dat wou opknap-
die oudere Engelse stijl hui-
Taji af)art' maar ik ben er niet zo
De Engelse vooroorlogse hui-
bij nader inzien erg tegen
bekeken bij mij: ik ben hier
lof vérwend!
een afwisselend land
lee, de Veluwe, de plassen,
je hebt het typische vlakke
'dholland, dat weer héél an-
je een ritje maakt, kom je
^e gebieden tegen! In die
lenwenaarde Keukenhof.
Ie Veluwe, het gaf geva-
"'ken. (Mijn familie vindt dat
^end!) En 's winters, als
het schaatsenrijden, dat is
aparts! En 's zomers ge-
insen hier véél meer van
parasols naar buiten, de
buiten eten, zonnebaden.
