10 Buitenlandse vrouwen in Leusden - fvelyn Valkman - Aufrichtig over haar vaderiand Zuid-Afrika: antonides voor SieMatic Keukens Donderdag 1 september 1977 9< ,'t Zal alleen nog maar erger worden" [jfUSDEN - Vandaag nemen wij de jjd weer op van de serie die wij door zomervakantie, tijdelijk moesten iderbreken. Wii spraken met Utoow Evelyn Valkman-Aufrichtig, toren te Kaapstad, Zuid-Afrika, op ^S-1939. Zij is getrouwd met de Ha- ^ar Pieter Chirstiaan Valkman. Ze tefttwee kinderen, Robert, geboren in en Karin geboren in 1963. Vijf irgeleden kwam zij naar Nederland, jsoont reeds vier jaar in Leusden. Haar ouders waren Duitsers, die net jjrdeoorlog naar Zuid-Afrika waren irtmgreerd Van de oorlog heeft zij in pd-Afrika niets anders geweten, dan il haar vader betrokken was bij het pj.Afrikaanse leger. Zij kreeg de gebruikelijke schoolop- ijifig in Kaapstad, hoofdzakelijk in mo.Zij maakte haar opleiding als on- rijzeres niet af, maar had daar nooit jtvanomd3tze toch geen geduld zou l>ben gehad om les te geven! [oen zij negentien jaar was, Imoette zij ergens in Kaapstad, stil- and in haar auto bij een stoplicht een endin (oók voor rood stilstaand in irauto), die zij in jaren niet had ge- n. Die riep: .Zondag tien uur in de izeria!" TOOUWD IN DRIE WEKEN ar zouden de vriendinnen gaan bij lten. Evelyn Aufrichtig was er wat der dan tien uur. Zij zag er twee ruien zitten. En de ene beviel haar. weken later waren ze ïouwd De man, die haar beviel, had zijn arm kt gips Hij was een lady's man uwengek) en zij vond dat zij het r moest spelen. Ze vroe^ dus niet Kit is er met je arm gebeurd7" zoals emeisjes zouden hebben gedaan. Hij is verwonderd, dat ze niet over zijn m viel' (Hij had een auto-ongeluk ge il). J)atis daar gewoonte", zegt Evelyn ifrichtig. „Op een feestje drinken, en nnaafloop met meisjes te snel rijden, gebeuren daar vaak ongelukken op manier Wij waren in dat restaurant, wij liepen van de dansvloer naar ons 'eitje, toen mijn man zei: „Zullen wij «wen?" „Ja", zei ik. „Wat zei je; zei ja?",zei hij: „Okay Ik was eigenlijk lemaal niet van plan geweest om toen trouwen want ik was hard aan het ren om naar Europa te gaan. Ms je wilt trouwen, duurt het op zijn I drie weken om aan te vragen, man vroeg een special licence (bij- cdere vergunning) aan, en wij inden meteen trouwen. Hoe mijn man in Zuid-Afrika kwam? jwerkte daar als computer-specialist. computers waren toen nog in het finstadium en zo'n specialist was een d!). Eigenlijk moest mijn man naar Eenka en hij moest lange tijd wachten lor visa. Toen zei iemand: „Ga éérst irZuid-Afrika." En zo is het gebeurd hij daar bleef plakken, zeventien i!"Ze hadden het er goed samen. Ze huurden een flat, die uitzicht had over het prachtige Robbeneiland, 't Werd haar hobby om dagelijks in de krant te kijken welke schepen verwacht werden. Ze ging naar de haven toe, en zag die schepen binnenkomen. Reuzen van oceaanstomers. Het fascineerde haar in hoge mate. TOKAI Later, met twee kinderen, werd de flat te klein en ze kochten een huis in Tokai aan de achterkant van de Tafelberg. Aan de ene zijde van de Tafelberg stormt de Atlantische Oceaan aan, bij Seapoint, met koel water. Aan de andere kant ligt de Indische Oceaan, een geheel andere wereld. Tokai ligt niet zo ver van de Indische Oceaan af en is ge tooid met een weelderige bomengroei. (Daarom voelt Evelyn zich zo thuis m Den Treek) De-kJeine-linderen-tijd, hóe gezellig ook, beschouwt Evelyn Valkman als een afgeschreven tijd. Toen haar dochter op de lagere school ging, begon ze serieus te werken In een Duits tijdschrift zag ze slierten raffia knoflook Ze sprak en las vloeiend duits, omdat haar grootmoeder, die oók meegekomen was naar Zuid-Afrika en niet wie ze veel samen was, geen engels kende. Ook haar ouders moesten eerst nog Engels leren. Iedereen in haar om geving weigerde om duits te spreken, haar broer ook „De meeste mensen wilden net zo precies zijn als die ande ren," zegt ze. „Maar ik sprak met mijn grootmoeder Duits. En als ik nu in Duitsland ben, ben ik wie éen vis!. Hoe nicer talen men kent, hoe beter!" Enfin, Evelyn kon nergens zo'n knoflooksliert krijgen en ging die toen zelf maken Ze bracht haar maaksels naar^een zaak, en die vrouw daar zei „Waarom gaat u geen oorbellen van raffia maken?" Dat deed ze en ze maakte héél grote, waarbij ze op het idee kwam raffia om pingpongballetjes heen te winden. FASHIONJEWELRY De raffia sieraden maakten een grote opgang. Spoedig had Evelyn Valk man-Aufrichtig haar eigen zaak in fas- hionjewelry. Het was de tijd, dat de boetieks startten. „Ik leerde al die buyers (inkopers) kennen en die belden mij op en vroegen- Wat gaat u voor sieraden maken voor de nieuwe seizoen? Ik ging fashionjewelry voor alle boetieks maken. Als ik m geldnood zat, ging ik een paar weken werken. Het leven was véél te mooi om every day te werken. Je ging liever op het strand lig gen in de zon! Ik was ook de eerste met de miniskirts (minirokken), om grote kettingen te maken. Een way-out-boetiek (mode- winkelje, dat steeds de nieuwe dingen brengt) wilde, dat ik een jurk maakte van kettingen en dat lukte me' Een an dere firma maakte dat na, maar dat kon me niet schelen. Iets heel nieuws, dat niet bestaat. Wat dat soort dingen betreft, zijn ze in Zuid-Afnka on the boll They are with it. (daar zijn ze in Zuid-Afrika kien op)." Wat is een kenmerkend verschil tus sen de Zuid-Afrikaanse en de Neder landse manier van leven?" „Van groot belang is, dat er geen televisie was. Je hebt daar meer sociaal leven. Als u thuis bent, gaat u lezen, naar de radio luisteren. U kunt buiten zitten tot tien, twaalf uur 's avonds. Eigenlijk in Zuid-Afrika leeft men meer buiten dan binnen. De huizen hebben een groot terras. Het interieur is er koud, met gezellig. De Zuid-Afrikanen hebben weinig smaak. Ik was abonniert op „Die schóne Wohnung", heb ik van mijn moeder méégekregen. Er wordt veel gebarbecued. Braai- vleis. Oh, u kent dat. - Ik heb haar ver teld, dat mijn broer Tjerk veertien jaar in Pinelands bij Kaapstad woonde - Er waren gardenparties. Maar de mensen zijn, hoe zal ik het zeggen, op pervlakkig. Niet zo menselijk wie in Nederland. Alles draait er om geld. De meer auto's, de grotere huis, de mooiere tuin. Wij woonden dichtbij de Wassenaar van Kaapstad, Konstanzia en Bishops Court, waar de vrouwen bridgen, terwijl de bediendes thuis zijn, de huis schoonhouden en de kinderen opvoeden. I AM ALL RIGHT, JACK Daar hebben ze de verhoudmg- „lam all right Jack, en jij gaat maar barsten (met mij gaat het goed: de rest interes seert me niet). Met een paar uitzonde ringen. Over het algemeen zijn ze zo. Wat eigenlijk te begrijpen is met een jong land, dat opgebouwd wordt. Met Amerika en Australië is het net zo. In al die pionierslanden heeft men dat! Als u een geweten hebt, dan wordt u er bedroefd. In Zuid-Afrika moet u oogkleppen op hebben. Niet kijken wat er naast u gebeurt. U vindt meestal, dat die immigranten komen uit de achter buurten van Amsterdam en Rotterdam Ze werken héél hard en verdienen veel geld. De Nederlanders waren in Zuid- Afrika onverdraagzaam. Het is een heel ander soort Nederlanders, die daar wo nen. En ik moet zeggen, die zijn daar niet zo populair." „Op welke groep was u georiënteerd in Zuid-Afnka? En wilt u iets zeggen over de onderlinge verhoudingen Wij waren gericht op de Engelse sa menleving. Er was niet alleen apartheid tegenover de negers, maar ook tussen de blanken. Die Boeren, dat is Zuid- Afrika Dat is het echte Zuid-Afrikaanse volk De Engels sprekenden zijn iets, dat later kwam. De Boeren zijn met de Bijbel, en Gereformeerd. De nationalis ten zijn de Boeren. Die spelen het zo, dat de Boeren altijd winnen. Ze hebben een constituency (kiesdistrictenstelsel), en alle dorpen en steden konsentreren zich op het platteland Het gaat erom, of de Boeren het per plaats gewonnen hebben. Wat stemmen betreft zou dat de United Party kunnen zijn, maar de Boeren winnen altijd, want die wonen op het platteland en zijn er in de meer derheid. Het betekent, dat het volk zich niet goed kan uitspreken. De Engels sprekenden en de Zuid-Afrikaanders proberen elkaar dan ook te vermijden. Wat konflikten betreft, dèt valt wel mee. Geen openbare haat en nijd, maar toch voel je het. 'n Zuid-Afrikaander kan altijd engels. Een Engelsman kan niet altijd Zuid- Afrikaaas. Voor Engelsen is Zuid- Afrikaans erg ordinair. Een Engelsman voelt zich minderwaardig, als hij Zuid-Afrikaans spreekt! Ze weten het zelfs zó te spelen, dat de grote meerder heid, de zwarten, totaal met aan bod komt. Dat is miljoenen tegen een paar honderdduizend!" SIAMESE POEZEN Terwijl we spreken, is er een grote bedrijvigheid in Evelyns huiskamer van beeldschone beige en witte Siamese poezen met diep-Middellandse Zee blauwe ogen. Ze bewegen zich elegant, en overtuigd van eigen waardigheid, door het vertrek heen. Drinken af en toe water uit het aquarium, wandelen de tuin in, stellen zich strategisch in de boekenkast op. Ze nu en dan hanteert Evelyn, voor hun opvoeding, de plan tenspuit. Haar grote liefhebberij is katten fokken. Dat deed ze al in Zuid- Afrika, en vijf jaar geleden nam ze Ver- uschka en Ninotchka mee. Al haar katten zijn internationale kampioenen. Deze week beginnen de tentoonstellin gen weer voor haar, in de weekend. Dan reist ze met de poezen naar Kerkrade, naar Duitsland enzovoorts, en komt met prijzen terug. De katers worden als castraat gefokt „Katers houden is een heel ingewikkeld gedoe. De katers moe ten een apart hok hebben, en zo," zegt Evelyn „Dat kan niet iedereen. Ca stratie is voor de kater een héél kleine operatie. Gesneden. Afgebonden en klaas is kees. Met de poezen wordt getokt. Die zijn te mooi om te steriliseren. De poezen krijgen de prik. Als ik een nest wil geef ik geen prik en laat ze dekken bij de tweede krolsheid. Ja, je moet een echte liefhebber zijn om die krolsheid vol te houden!" (Ik heb haar verteld dat mijn moeder destijds, toen onze Siamees Chieng Mai acht jaar was, de lenteziekte van Chieng Mai niet langer kon opbren gen. Elke veertien dagen gillen, en overal plassen. Ze werd in Utrecht geopereerd, maar we kregen haar terug, de buik in een grote bandage gewikkeld. Ze stierf kort daarna in mijn moeders bed). LAND VAN DE BURGLARBARS (TRALIES) „Ziet u nog een mogelijkheid tot een vreedzame co-existentie in Zuid- Afrika?" ,,'t Is haast met te vermijden, dat het konflikt komt. Vooral nu de zwarten televisie hebben. Ze zien het geheel, 't Is te laat. Ze hadden vijfentwintig jaar ge leden moeten beginnen. Nu hebben die negers het zat. 't Zal volgens mij alleen noe maar erger wordenJ Als u de mentaliteit Van de Boeren weet. Die zeggen: „Mjjn voorvaders hebben alleen het land genomen, dat de negers niet zelf hebben benut. Mijn voorvaders hebben niets van de negers afgenomen." Die Boeren nemen een revolver, en schieten iedereen dood, die aan hun land komt. (Mijn generatie is anders: ik had desnoods nog naar Duits land terug kunnen gaan). Maar voor de Boeren in Nederland en voor de Huge noten is Frankrijk, niets. Dat is waar de gelijkheid eindigt; de naam. De Boeren zelf zijn ontzettend, vriendelijke men sen. Die wonen op plaatsen (al het land, dat je ziet tot de horizon, is de plaats) gaan eens in de maand naar de stad voor inkopen en zijn zeer gastvrij. Mijn man moest op een plaats de weg vragen en kwam daar dagen niet meer weg Hij moest eten, drinken en blijven logeren!. Als vrouw, dat doe je nooit, alléén ergens heen gaan 's Avonds ook niet. Dat is véél te gevaarlijk. In de auto ook, alle deuren op slot. Als je 's avonds bij een stoplicht stopt, kan een neger in je auto springen. Iedereen heeft burg- larbars (trahes). Er zijn hopen bedrijven, die maken alleen tralies Vaak ook systemen, als iemand een hand door het raam steekt, gaat er een alarm 's Avonds met de revolver onder het hoofdkussen slapen. Iedereen heeft een hond. Wij hebben achter het hele huis omringd met twee meter hoge be tonnen muur, met gaas er boven op. Het is echt angstig. Ik heb verschillende keren gehad, toen ik jong was, ik zag iemand bij die raam! In de bossen wan delen, dat kan gewoon niet: je wordt vermoord." BENAUWEND „Wordt die beperkte vrijheid niet als benauwend ervaren?" „Ja en nee. Als je daér opgroeit, je merkt het gewoon met. Je hebt geen vergelijking. Daarom wordt ik zo kwaad als mensen zeuren, dat het hier slecht is. Dan zeg ik: „Oh mens, ga maar even in het buitenland wonen, dan zie je hoe goed het hier is." Ik voel me veel vrijer in Nederland dan in Zuid-Afrika. Niet door de politische situatie. Maar doordat alles daar verboden is. Ik lees erg graag, kijk graag naar films. Geweld, sex wordt er daar uitgeknipt. Een vrouw mag hier alleen uit. Déér met. Een vrouw moet daar een heel mooie plastic pop zijn. Een vrouw moet een sieraad zijn voor de man. Daarom zie je die vrouwen altijd erg opgetut. Met make up, hoge dunne naaldhakken op het strand, met sieraden en oorbellen aan alsof ze naar een feest gaan! Wie een kerstboom!" „Zijn er vrouwen, die een weten schappelijk beroep uitoefenen, een eigen maatschappelijke carrière vol gen?" „Daar waren verschillende vrouwen aan de akademies. Zodra ze gingen trouwen moesten ze thuis zijn. Dat was beter voor het ego van de man! Behalve bij de armen. Dan gingen ze als ver koopster in de warenhuizen staan. De vrouwen dronken fhee met de bu ren, kletsten over de bediendes. Maakten zich mooi, als de man thuis kwam. De vrijsters waren de be roepsvrouwen. Of oudere vrouwen, van middelbare leeftijd,!chique, die in- koopsters waren, of in de management. Queer women (eigenaardige vrouwen). Of in een eigen zaak, daar werkte de vrouw mee." Waarom kwam u vijf jaar geleden naar Nederland" Het huis in Tokai was het absolute einde. Ik zat op rozen! Toen is mijn moeder plotseling overleden. Toen had ïkgeen houvast meer. Mijn man praatte over teruggaan naar Nederland. Hij was begonnen met het schrijven van artike- len. Maar alles was verboden. Het zat hem dwars. „Nu heb ik er schoon genoeg van," zei hij. „Laat ons weg gaan Ik dacht, als het niet lukt, kan ik altijd nog terug Alles verkocht. Boot geboekt. Ik zag alles zeer pessimistisch in. Ik heb de eerste jaar m Amsterdam overleefd. De katten hebben mij gered, plus het grote winkelcentrum over het U Daar was ik elke dag Rondkijken. Verbaasd staan. Prijzen vergelijken. Het vlees in Zuid-Afrika was goedkoop. Ze verkopen daar het vlees, wie hier die aardappelen. Ze snijden het vlees hier anders Ik wist met welk deel van het rund het was! Wat was in godsnaam biefstuk. Ossehaas bleek steak te zijn. Contrefilet: rumsteak. En dan die ver schillende groenten ik dacht dat de sla hier spinazie was! Het eten maakte mij heel dik: de kilo's vlogen er hier aan. Ook de katten werden dik. En ik kon niet begrijpen. Als u in Nederland een blik koopt, is het niet verplicht, dat er op staat, wét er m zit. In Nederland zit er zó veel vis in, en zó veel troep Als u een blik vis koopt in Zuid-Afrika is het puur vis. In Zuid-Afrika, waar ze zo kapitalis tisch zijn, is het eerste wat ze zullen doen. dat de mensen weten wat ze ko pen! Hier is het, hoe noem je dat: nep DE TELEVISIE EN DE TELEGRAAF U hebt in korte tijd het Nederlands erg goed leren spreken Hoe hebt u dat voor elkaar gekregen7" „Dat zal ik u uitleggen. In de flat in Amsterdam zat ik de hele avond naar de televisie te kijken. Omdat ik Zuid- Afrikaans kon en Duits, had ik geen moeite met het lezen van de Ne derlandse onderschriften. De mensen die vóór ons in de flat woonden, hadden De Telegraaf niet opgezegd, en zo vloog ik elke ochtend op De Telegraaf af en spelde die van A tot Z. Het is een or dinair blad, ik weet het, maar ik kan geen kwaad horen daarvan' Van de televisie en De Telegraaf leerde ik het Nederlands! Ik wilde niet langer dan één jaar in de flat wonen. In Nederland koopje een huis van de tekening. Dat is wie Grieks voor mij. Ik ben gewend in vards, hier in centimeters. Wij gingen huizen zien. Niets sprak mij geheel aan. Wat we in het Engels noemen: vibrations (trillingen) had ik niet. Dan hebben wij hier dat huis gekocht. „Jij kan toch over nadenken", zei mijn man. „Je koopt toch niet huis als lucifers doosje." En zo is het gebeurd Ik voelde mij hier meteen gelukkig. (Mijn buurvrouw is van Nederlandse oudere, in Pretoria geboren') Ik zat nog met de taal Ik kon Nederlands goed genoeg om te praten, maar niet om een gesprek te voeren. Toen heeft mijn buurvrouw een baan genomen als werkster in het be jaardentehuis. Toen dacht ik. dat is iets voor mij, ik kom onder de mensen en leer de taal In Nijenstede heb ik het negen maanden volgehouden. PEDICURE Toen zag ik in Viva een advertentie voor opleiding voor pedicure. Ik was geïnteresseerd in medicijnen. Het was een pittige kursus. Ik had geen moeite met de Latijnse namen, want die leerden we al in het Engels, maar wél met de Nederlandse namen. Ik kreeg mijn diploma. Mijn man is daar beson- ders (bizonder) trots op. „Niet alleen heeft ze de beste cijfers gehaald- ze is zelfs geen Nederlandse!" Nu zijn ze bezig een kureus voor chi- ropedist of te richten, dat wordt een wettelijk erkend beroep op hetzelfde niveau als therapeut. Dat wil ik part time gaan doen. Ik heb twee pedicure salons, éen hier en één in Amersfoort. Die wil ik niet opgeven, want daar heb ik hard genoeg voor gewerkt. Ik heb veel patiënten die hamertenen hebben. Als pedicure weet ik tijdelijke oplossin gen. Er zijn technieken, die met silicone werken, die de stand van de tenen kun nen veranderen, zodat de druk niet meer op die plaatsen kan zijn. Een chi- ropedist zal deze techniek mogen toe passen. Hij werkt samen met de ort- hopeed en kan alle nazorg na operaties, prothesen, amputaties verrichten." Tenslotte nog de vraag- Wat vindt u van de Nederlanderen hoe ervaart u de Leusdenaar?" „Absoluut geweldig. Dat is de waar heid. Ik had die idee van Nederlanders zoals in Zuid-Afrika. Ik was zo verbaasd hoe aardig Nederlanders zijn. In Neder land- iedereen praat metje. In de bus. Je gaat naar de groenteboer. Toen ik geen Nederlands kon, toen beginnen ze altijd Duits tegen mij te praten. Ze hebben echt de moeite met mij gedaan met mij te praten. Altijd behulpzaam. Is er iets dat ik voor je kan doen? Kan ik iets voor je meenemen? In Amsterdam, is niet al leen goed om jou de weg te vertellenzij gaan met jou mee Als je ziek bent, ik hoef geen zorgen te hebben. Mijn bood schappen worden gedaan, mijn kinde ren verzorgd, inijn katten gevoed. Als je in Zuid-Afrika verhuist, komen de buren je op de dag dat je verhuist thee, cake, boterhammen brengen. Dat doen ze hier niet. Maar ze doen hier zó veel anders. Ze respekteren je privacy. Ik ben niet gewend zo dicht op elkaar te leven. Als wij een praatje willen maken, doen we het Anders zeggen we alleen goeie dag Je leeft niet aan eikaars lip ANCO MALI DEPRESSIES; EEN NEDERLANDSE ZIEKTE Het klimaat. Ja, de mensen hebben veel depressies hier. Dat is een Neder landse ziekte. Je moet er geen probleem van maken: je kunt er toch niets aan veranderen. Als je hard werk, zie je het klimaat niet. Als ik er genoeg van heb, ga ik een paar dagen naar Duitsland en dan kan ik weer verder. „Wat de mensen betreft: één ding. Ze zijn erg gewoon. Doe gewoon, zeggen ze. Eigenlijk vind ik in Nederland geen briljante mensen (-Je vind ze wel, maar ze stellen het niet ten toon - A.M.). Wat de taal betreft, die gebruiken ze niet goed. Ook al hebben ze een goede op leiding, dan nog willen ze gewone taal spreken. De mensen spreken met opzet slecht. Hans Wiegel is een voorbeeld. Hij praat zo ontzettend slordig, omdat hij zo gewoon wii doen. In de Engelse taal is het een soort kunst: als je iets uitlegt, probeer je daar de juiste woorden voor te vinden. Kinderen zijn hier ontzettend belang rijk Ook op school. Hoe ze de lessen geven. Het kontakt docenten leerlingen: dicht bij elkaar Ze be schouwen elkaar als vrienden. Er zijn speelplaatsen, speelterreinen voor kin deren. Dat val me op. zelfs bij flats zijn er altijd voorzieningen voor kinderen. In Zuid-Afrika is er af en toe een park, waar schommels zijn, maar dat is toeval lig!" Nog even een blik op de fraaie ver zameling cacteeën van Evelyn. Ze groeien in Zuid-Afrika, groot en weel derig in het wild. Drie jaar geleden be zocht ze de Botanische Tuin van de Stel- lenbosse Universiteit, en toen kreeg ze een aantal cacteeën mee. Sindsdien is de kollektie in Leusden gestaag uitge groeid. (Iedere keer als ik met de auto wegging in Zuid-Afrika wist de hele buurt het!) De mensen hier hebben het te druk. Die hebben geen tijd om op andere mensen te letten!. Toen wij hier kwamen: de buurman haalde een grote klopboor om de gordijnrails door het hele huis op te hangen. STATIONSWEG 394 SCHERPENZEEL TEL 03497-2105

Historische kranten - Archief Eemland

Leusder Krant | 1977 | | pagina 9