Soldaat van Oranje", première van
nieuwe Nederlandse film
Hf
'W
ent
Leusder Krant - Kijk op de film
DONDERDAG 22 SEPTEMBER 1977
21
3R BERT VOS
IIIERSFOORT - Op het moment, dat ik dit schrijf, heb ik de nieuwe Neder-
j«lilm van regisseur Paul Verhoeven en producer Rob Houwer „Soldaat
(oranje" nog niet gezien. U zult het in dit artikel dan ook oeten doen met
[biereerste indruk, niet gebaseerd op eigen ervaringen. Volgende week
Lik hier mijn eigen indrukken aan toe te voegen, voor zover u daar belang
[hecht. Verder in het Amerstoortse bioscoopprogramma „De tuin der
gqen" van de Franse regisseur Christian Gion naar het boek van
.«Mlrbeau, die in Grand 5 het witte doek van dat typische rode kleurtje
róorzien. Voor he overige biedt Duo 1 uiteraard weer het stevige bor-
ierk en Duo 2 de nodige aktie, al dan niet met dodelijk geweld.
ILDAAT van oranje
;eur Paul Verhoeven heeft het gewaagd - daarbij driftig gesteund door
jntRob Houwer om de bestseller van Erik Hazelhoff Roelfzema „Soldaat
ISanje" in filmbeelden om te zetten. Het is een nogal omvangrijke produktie
[Jjen, die woensdag 21 september in een speciale gala-première in
lefdam onder meer in het bijzijn van de koninklijke familie werd vertoond. Het
io naar het boek van Hazelhoff Roelfzema werd geschreven door Gerard
Tan (die ook het scenario schreef voor „Max Havelaar"), Paul Verhoeven,
sHolierhoek (o.m. schnjver van afleveringen van de VARA-serie „Klaver-
Ie) Achter de camera staat dit keer niet Jan de Bont (die op dit moment in
rka werkt aan een grote dierenfilm), maar Jost Vacano. Gezien de successen
[tetduo Houwer/Verhoeven is er alle reden voor om met belangstelling te gaan
r.naar „Soldaat van Oranje".
w
r
"*SF
m
e Hill In „De eenzame scherpschutter", in de nachtvoorstelling van
.en-
half
;en-
I0UT
heden
en In
jd kan
>ntakt-
i-1431
-42595
■42595
42972
■42972
■42595
42595
■41580
■42595
■41580
■41580
42595
■42595
4299!
uktoW
jeven,
B*0
HFISCHE KUNST
een landelijk avondblad, dat
the kunst in haar kolommen
Nou, zult u zeggen, dat is fijn,
90erf, dat is cultuur. Zo zou je
hherdaad kunnen zeggen,
u hangt wel méér rotzooi in
Merdams Stedelijke dat als
■«si van de eeuw wordt be
nd, terwijl mijn zoon van vijf
tegelijk artistiek hoogstandje
'elke dag in z'n eentje vol-
en dan nog wel wat vrolijker
leker van opzet ook. Wie één
wandeling door het Ste-
Museum van Amsterdam
gemaakt zal de kunst van nu
net meer serieus nemen.
'je werkelijk kunstblind bent.
W die categorie behoor ik
intik moet toegeven, dat het
'jskaart/e niet duur was,
"el erg veel verbijstering,
ln9 en pure verbazing ople-
len waar krijg je zoiets nog in
voor een paar gulden?),
neer buiten stond ben ik op
ty'e naar het nabij gelegen
iseum gegaan om daar (ook
n niet van dat antieke
Hollandse
Kkemers-gedoe) eventjes
Vieetgetrokken gevoel voor
en kitsch in balans te bren-
uurtje mijmeren voor het
kis met veel vakmanschap
Cureerde schilderij van
'*ndt, de Nachtwacht,
het aantal hartkloppingen
"P een redelijk aanvaardbaar
en mijn gevoel voor kunst
eer minuut. Mijn respect voor
knutselende zonen is in-
eveneens aanmerkelijk
isn en ik wandel sindsdien
gehouden vreugde langs de
'■n van de kinderkamer en
ein een miniatuur stedelijk
'h zonder dat ik daarbij
Wagen krijg van kunstzin-
khnk.
één keer per week
dat dagblad van
'e '""ie het om mijn bloed-
t(er omhoog te jagen. Dat
blad publiceert sinds enige weken
grafische kunst. En je kunt het nog
nabestellen op kunstpapier ook, op
ware, paginagrootte Zoals het in
de krant staat. Ik vraag me af hoe
veel kunstgekken daar nog intui
nen. Ik vrees het ergste.
Want wat staat er nou op die pa
gina, waar wij zo van weg zouden
moeten lopen? Letters. Duizenden
lettertjes. Keurig in vakjes gegroe
peerd. Bijvoorbeeld een vakje vol
met a's, daarna met de letter b en
zo heeft de kunstenaar stuk voor
stuk ons geliefde alfabet
afgewerkt. Die grappenmaker. En
wedden dat ie nog in het Stedelijke
terecht komt ook' Gestimuleerd
door een stevige subsidie van
CRM.
Kijk beste mensen, ik ben echt
niet a-cultureel of zo. Ik ga graag
naar tentoonstellingen, die me
werkelijk wat te zeggen hebben.
Naar schilderijen,
beeldhouwkunst, echte grafieken,
noem maar op. Daar ligt het dus
niet aan. Maar waar ik mij over ver
baas is het feit, dat zelfs het op een
rijt/e zetten van letters kunst wordt
genoemd. De fotografische com
puter, waardoor dit stukje via al die
ingewikkelde procédé's tenslotte
in uw krant terecht komt, kan zo'n
pagina grafische kunst" voor u
binnen een uurtje klaarstomen. Een
kwestie van een paar knoppen in
drukken en de rest wordt automa
tisch gedaan. Vierkantjes vol
letters. Op z'n kop, scheef, recht,
driehoekig, rond. U zegt het maar.
En het Parool maar schrijven, dat
het grafische kunst is. Een kran
tenpagina is snel gevuld, nietwaar.
En ook de kas van die computer
kunstenaar, die waarschijnlijk in z'n
goedgevulde vuistje zal lachen.
Tussen haakjes, als u belangstel
ling hebt: tegen een gereduceerd
prijsje kan ik u ook grafische
„kunst" leveren. Elke week keuze
uit gemiddeld twintig pagina's. En
niet met een stom rijtje zelfde letters
in een vierkante, nee hoor. Ik heb
m'n kunstzinnige fantasie laten
werken. Ik heb er woorden van
gemaakt en zinnen. U kunt uw
kunststuk lezen. Elke week maar
weer. Dit stukje is slechts een
voorbeeld uit onze enorme
kollektie.
Kunst? Nee. maar hard werken is
het wel.En nog ongesubsi
dieerd ook. Vandaar
DUURSTE SPEELFILM
„Soldaat van Oranje" is de
nieuwste speelfilm die producent
Rob Houwer en regisseur Paul Ver
hoeven nu na hun voorafgaande Ne
derlandse topsuccessen „Wat zien
ik", „Turks fruit" en „Keetje Tippel"
hebben gemaakt. Het is de kroniek
van de gebeurtenissen in de jaren
1940-'45, zoals de schrijver Erik Ha
zelhoff Roelfzema deze in zijn gelijk
namige autobiografische bestseller
heeft vastgelegd.
Met een produktiebudget van ruim f 5
miljoen is het ook de grootste en
duurste Nederlandse speelfilm ooit in
ons land vervaardigd
Soldaat van Oranje presenteert zich
als een panorama vol actie en drama
tiek. Het menselijk accent ligt op de lot
gevallen van een groep jonge mensen
tijdens de tweede wereloorlog. Met hén
leven de bioscoopbezoekers méé.
Maar een aantal spectaculaire ens
ceneringen van oorlogssituaties
kunnen zich zonder meer met het
„grote werk" van Amerikaanse en En
gelse afkomst meten Dit is zo goed
gelukt, dat Soldaat van Oranje volgens
insiders de internationale doorbraak
van de Nederiandse speelfilm kan gaan
betekenen Een eerste stap hiertoe
hadden Rob Houwer en Paul
Verhoeven reeds met hun film „Turks
Fruit" gedaan, die in Hollywood met een
OSCAR-Nomination werd bekroond.
NIET ALLEEN AKTIE
Soldaat van Oranje is dus niet in
hoofdzaak een actiefilm. Het is ook
geen specifieke oorlogsfilm (zoals bij
voorbeeld „Een brug te ver" dit wel
was) Het is het relaas van de dramati
sche belevenissen van de
hoofdpersoon Erik Lanshof (waarin Erik
Hazelhoff Roelfzema voor de film is
omgedoopt) en zijn vrienden in de oor
log. Tijdens de wrede realiteit van de
Duitse bezetting van ons land Een on
bezorgd leventje van studeren en
feestvieren wordt in de meidagen van
1940 abrupt onderbroken door de inva
sie van de Oosterburen in een onvoor
bereid Nederland, dat vast in haar
neutraliteit had geloofd. In het verloop
van Soldaat van Oranje ontwikkelen
Erik en zijn vijf vrienden ieder hun eigen
identiteit, leder reageert op zijn manier
op de pressie van de Duitse bezetting.
De Tweede Wereldoorlog is nu ook
voor Nederland begonnen - en
daarmee het verzet in ons land.
MENSELIJK ELEMENT
Soldaat van Oranje is dus geen he
roïsch stuk oorlogsgeschiedenis ge
worden. De vele scènes van de - twee
ëneenhalf uur durende - film komen
verrassend flitsend en in snelle afwisse
ling op de toeschouwer af. Het
menselijk element, vormt een zeer
sterke rode draad, zodat het publiek het
verhaal erg geëmotioneerd kan blijven
volgen.
In het middelpunt van de film staat
ongetwijfeld Rutger Hauer. als de
hoofdpersoon Erik Lanshof Deze
acteur (die we het laatst bij Houwer en
Verhoeven als de dandy in „Keetje Tip
pel" hebben gezien) heeft veel mee, om
van deze creatie een goede rol te ma
ken: zeer overtuigend in de vele, dyna
mische actiescènes, romantisch in zijn
amoureuze betrekkingen tot het Was-
senaarse meisje Esther (Belinda
Meuldijk) en de vrouwelijke secret-
service officer Suzy in Engeland (Susan
Penhaligon), waardig en vol understa
tement in de verbluffend echte scènes
met Koningin Wilhelmina. De wijze,
waarop Andrea Domburg aan deze rol,
de moeder van Koningin Juliana
gestalte geeft is bijzonder intrigerend.
Maar het zou onbillijk zijn, in deze
filmbeschouwing niet óók op de presta
ties van de overige acteurs en actrices
in te gaan. Want die vrienden van Erik
Lanshof worden vakkundig neergezet.
Bij Soldaat van Oranje schijnt een zeer
bijzondere harmonie tussen de regis
seurs en zijn „sterren" te hebben be
staan. Ondanks de vele moeilijkheden,
waarmee deze grote produktie onher
roepelijk gepaard ging (en die
producent Rob Houwer en zijn produk-
tiemanager Gysbert Versluys menig
grijs haar hebben bezorgd).
Vooral ook Jeroen Krabbé, blijkt een
verrassing in zijn eerste grote filmrol als
de glamourstudent Guus Lejeune, die
net als de overige vrienden van De
Groep moet bewijzen tegen de extreme
spanningen van het gevaarlijke verzet
swerk te zijn opgewassen.
Dat er zeker niet alleen „goede" Ne
derlanders waren in die jaren 1940-
1945 bewijst Rijk de Gooyer. Die er on
danks zijn persoonlijke gruwelijke remi
niscenties aan die tijd als professioneel
acteur niet voor terugschrikte, een
handlanger van de Duitse Si-
cherheitsdienst (SD) te spelen, een
bloedhond, door wie vele verzetsmen
sen hun leven moesten laten.
„Goed" en „Fout", het zijn typisch
uitdrukkingen uit een verleden, dat zo
lang geleden immers nog niet is. Het
waren begnppen, die ook vaak ten on
rechte werden (en soms nu nog
worden) gebruikt. Daar kan Guus Her
mus een woordje van meepraten. Hij
speelt op zijn rustige en overtuigende
wijze de secretaris van Koningin Wil
helmina in Londen Die op listige wijze
door de SD in Holland bij het verzet
Aktie-scène uit: „Soldaat van Oranje".
verdacht wordt gemaakt En die door
een wonder aan verschillende aansla
gen op zijn leven ontkomt. Naast deze
sterke Hollandse rolbezetting bleek het
voorde buitenlandse acteurs in Soldaat
van Oranje niet zo gemakkelijk zich te
handhaven. Maar ze zijn daar toch
overtuigend in geslaagd René Koll-
dehoff, waardig opvolger van de legen
darische Erich van Stroheim speelt de
SD-chef Giessmann. Edward Fox en
Susan Penhaligon, het couple van de
British Secret Service bieden overtui
gend tegenspel in de grote strijd tussen
Duitsland en de Geallieerden, die uit
eindelijk over de hoofden van de Hol
landse illegaliteit heen wordt uitgevoch
ten.
„Soldaat van Oranje", prachtig van
aankleding en authentieke sfeerteke
ning, schitterend gefotografeerd en
voorzien van filmmuziek van internatio
nale allure (van Rogier van Otterloo) is
zonder twijfel de beste film, die het duo
Rob Houwer/Paul Verhoeven tot nu toe
heeft gemaakt, zeggen ze zelf. Produ
cent en regisseur laten hiermee zien,
nog veel meer in hun mars te hebben,
dan de verfilming van erotisch gekruide
literatuur („Turks Fruit") en een sociaal
bewogen biografie („Keetje Tippel")
bijvoorbeeld. Zij hebben.met Soldaat
van Oranje bewust gekozen voor de
persoonlijke visie van hun generatie op
een recent stuk vaderlands verleden:
de bewogen jaren 1940-1945.
(Première Nederland - Cinema 1 -
eerste week - 16 jaar).
TUIN DER FOLTERINGEN
Je kunt je op een gegeven moment
afvragen waar de grens ligt tussen
werkelijke arthouse films en de pu
blieksfilm. Grand 5 - het voormalige
Studio G met z'n 55 zitplaatsen, was
vanouds het arthouse-theater, waar
de films terecht kwamen, die niet zo
zeer op de massa van het bioscoop-
minnende publiek waren gericht,
maar toch wel een dusdanige kwali
teit hadden, dat ze in ieder geval ver
dienden te worden vertoond, zij het
dan voor een beperktere kring
geïnteresseerden.
Een film, die in Grand 5 gaat draaien,
wordt door het Amersfoortse
filmpubliek èn dat uit de regio, al gauw
beschouwd als een „moeilijke film".
Immers, zou dat niet het geval zijn, dan
zou de exploitant - in dit geval
Jogchem's Theaters bv -, de film wel in
een groter theater inzetten. Ik geloof,
dat daar zo langzamerhand de kortslui
ting is ontstaan tussen de filmp-
rogrammeerders en het publiek. Zeker
in Amersfoort. In een gesprek, dat Ik
nog niet zo heel lang geleden daarover
had met Jogchem's direkteur Jan van
Dommelen, bleek dat overduidelijk.
Ook hij zag de werkelijke funktie van het
arthouse-theater anders dan het pu
bliek. De zogenaamde „kunstfilms"-
artisiek op hoog niveau gemaakt maar
voor een betrekkelijk gering publiek van
cinefielen - worden nog wel gedraaid in
Grand 5, maar daarnaast ook andere.
Dat is ongetwijfeld ook het gevolg van
het feit, dat de Filmhuizen in Nederland
(ook wel het alternatieve filmcircuit ge
noemd) mede dankzij filmmanifestaties
als in Rotterdam en Utrecht óók meer
hun keus lieten vallen op speelfilms, die
eigenlijk net zo goed in de gewone
bioscopen gedraaid kunnen worden.
Een zekere vercommercialisering van
de filmhuizen is daaraan niet vreemd
In zekere zin nemen de filmhuizen
steeds meer films in hun programma's
op, die voordien alleen maar in de art-
houses van de bij de Nederlandse
bioscoopbond aangesloten ex
ploitanten werden gedraaid.
Je zou - hoewel het misschien
vreemd klinkt - van een zekere bran
chevervreemding kunnen spreken Een
sprekend voorbeeld was de film
„Giacomo Casanova" van Com-
mencini, die tijdens de Keistadfeesten
in het Amersfoortse filmhuis draaide,
een film die elders in het normale
bioscoopcircuit was opgenomen
Jan van Dommelen is daarom
eigenlijk al van het typische arthouse-
idee afgestapt, in die zin, dat de films,
die bijvoorbeeld in Grand 5 (voormalig
Studio G) worden gedraaid, niet persé
de moeilijke films hoeven te zijn Van
Dommelen: „We streven er steeds
meer naar om een evenwichtig film
pakket te krijgen. In de grote theaters de
films voor het grote publiek, in de
kleinere theaters, zoals Grand 5, films,
die zonder meer van uitstekende kwali
teit zijn, maar waarvan we bij voorbaat
eigenlijk verwachten, dat de belangstel
ling niet zo groot zal zijn, dat we er een
grote zaal vol mee krijgen. Maar die
films moeten we ook een kans geven,
leder filmgenre heeft haar eigen
publiek. Daarom zou het best zo
kunnen zijn, dat we, zodra het Grand-
theater-complex van vijf bioscoopzalen
gereed, is nog meer dan nu gaan
streven naar genre-bioscopen Grand 5
zal dan het theatertje blijven van de zo
genaamde arthousefilms. maar ok van
bijvoorbeeld Franse komedies, die - en
dat levert de praktijk op - in Amersfoort
merkwaardig genoeg niet voldoende
belangstelling krijgen, ook al draait zo'n
film bijvoorbeeld tien weken achtereen
in een groot Amsterdams theater
Ik ga er deze keer eens wat uige-
breider op in, omdat vooral die theorie
van Jogchem's Theaters in de laatste
tijd steeds meer in praktijk wordt ge
bracht Een schitterende Franse film
komedie als „Pas de Problème" bij
voorbeeld kreeg een plaats in Grand 5.
terwijl de film na de première tientallen
weken achtereen in Arnhem volle zalen
trok. Geen moeilijke film, geen
kunstfilm, pee een-Jekkere komedie
Wie nu bijvoorbeeld naar de filmagenda
kijkt en onder Grand 5 ziet staan „Tuin
der folteringen", hoeft ook geen
moeilijke film te verwachten. Men hoeft
eigenlijk helemaal niet zo veel te ver
wachten. want de film is eigenlijk een
mislukking, ondanks het feit, dat de
Franse regisseur Christian Gion een
boek van Octave Mirbeau verfilmde
(van „Dagboek van een kamermeisje"
dat door Jean Renoir en Buunel werd
verfilmd).,Tuin der folteringen" (Le jar-
din des supplices") is gewoon een
nogal banaal gemaakt, bloederig
horror-filmpje geworden, een misse
lijkmakend schouwspel van sadistische
wellust
Kijk, dat bedoel ik nou. Het is een
film voor een maar heel. heel klein
publiek en hoorde eigenlijk in Duo 2
thuis, om maar eens een genre
theater te noemen. Maar naar ver
wachting is die film daar nèt niet
goed genoeg voor, dusjuist, dan
maar in Grand 5. Deze keer toevallig
niet zo'n beste keus, maar het ge
beurt gelukkig vaker, dat in Grand 5
in het algemeen uitstekende films
draaien, die óók de aandacht van een
wat groter publiek verdienen, zonder
dat van een moeilijke film sprake is.
Om gewoon rekening mee te
houden. Want het is toch jammer om
een goede film te missen, omdat je
denkt, dat ie te moeilijk voor je is,
nietwaar?
(Grand 5, eerste week, 16 jaar).
EILAND AAN HET
EINDE VAN DE WERELD
Tenslotte aandacht voor een span
nende jeugdfilm van Walt Disney. Het is
de film „Het eiland aan het einde van de
wereld" (Island at the top of the world)
van regisseur Robert Stevenson, geba
seerd op het boek van „The lost ones"
van Ian Cameron Het verhaal is als
volgt:
De archeoloog professor Ivarsson
wordt in 1907 door de rijke Engelsman
Sir Anthony Ross overreed om leiding
te geven aan een Noordpoolexpeditie
teneinde Donald, de zoon van Ross te
zoeken. Donald is na een twist met zijn
heerszuchtige vader matroos op een
walvisvaarder geworden en spoorloos
in het Noordpoolgebied verdwenen.
Voor het eerst zal de expeditie Ross-
Ivarsson plaats hebben met een lucht
schip. dat in het geheim gebouwd is en
gevlogen wordt door zijn ontwerper, de
Franse kapitein Brieux. Na een aantal
avontuurlijke gebeurtenissen, die on
vermijdelijk zijn bij een vlucht met het
eerste luchtschip van de wereld, landt
het gezelschap binnen de Poolcirkel in
fort Conger, waar Ross ontdekt dat de
verdwenen Donald een reis door het
poolgebied heeft gemaakt in
gezelschap van de Eskimo Omiak, die
inmiddels alleen is teruggekeerd.
Omiak is doodsbang en pas na veel
moeite lukt het Ross hem te overreden
de expeditie de plaats te wijzen waar
Donald verdwenen is; een plaats die
volgens Omiak beheerst wordt door
boze geesten. Eenmaal op die plaats
aangekomen gaan Ross en de zijnen
Donald zoeken en na een reeks van
even merkwaardige als onverwachte
avonturen slagen zij er tenslotte in Do
nald te vinden en naar de beschaafde
wereld terug te keren.
(Matineevoorstellingen Euro
Cinema, zaterdag en woensdag, ad
viesleeftijd 8 jaar).
IN HET KORT
In verband met de beschikbare
ruimte deze keer geen kort overzicht
van de overige films in Amersfoort.
Daarvoor verwijs ik u graag naar de
filmagenda en wat de inhoud van de
films betreft naar vorige afleveringen
van deze rubriek.
Spanning en aktie in de jeugdfilm „Eiland op de top van de wereld"
filmagenda Amersfoort
donderdag 22 september t/m
woensdag 28 september 1977
GRAND 1 - 033-14632
Opening van dit luxueuze theater met aircon
ditioning is eind van dit jaar.
GRAND 2
Ook dit theater gaat eind van dit jaar open.
GRAND 3
„Exorcist II - The Heretic", 16 jaar. Dagelijks7.00-9.30
uur. Zaterdag 2.00-7.00-9.30 uur. Zondag 2.00-
4.30-7.00-9.30 uur. 's Middags wegens verbouwing
gesloten. Uitgezonderd zaterdag en zondag.
GRAND 4
„Speedtrap", 16 jaar Dagelijks 6.45-9.15 uur.
Zaterdag 1.45-6 45-9 15 uur Zondag 1.45-
4.15-6.45-9.15 uur. 's Middags wegens verbou
wing gesloten Uitgezonderd zaterdag en zondag.
GRAND 5
„De tuin der folteringen16 jaar Dagelijks 7.00-
9.30 uur. Zaterdag 2 00-7 00-9.30 uur Zondag
2.00-4.30-7 00-9.30 uur 's Middags wegens ver
bouwing gesloten. Uitgezonderd zaterdag en
zondag
CINEMA 1 - 033-18900
„Soldaat van Oranje16 jaar. Dagelijks Ook op
zondag 2.00-6 30-9.30 uur Naar aanleiding van
deze Nederlandse première biedt de Direktie van
Cinema op donderdag na afloop van de 2e
avondvoorstelling de bezoekers een glaasje oran
jebitter aan. Hoofdfilm begint 5 minuten na aan
vang.
CINEMA 2
„Twee door het dolle heen", a l Dagelijks 1.45-
6.45-9 15 uur Zondag 1.45-4 15-6.45-9.15 uur.
EURO 033-33655
„Slapshot", 16jaar. Dagelijks 1.45-6.45-9 15 uur.
Zaterdag 4.15-6.45-9.15 uur Zondag 1.45-
4.15-6 45-9 15 uur Woensdag 6.45-9 15 uur
DUO 1 033-16572
„Stevige borsten., hete bijen", 16 jaar. Dagelijks
2.15-7 15-9.30 uur Zondag^ 15-4 30-7 15-9 30
uur.
DUO 2
Elvis on tour", a.l Dagelijks 2.00-7.00-9.15 uur.
Zondag 2.00-4.15-7 00-9.15 uur
NACHTVOORSTELLINGEN
DUO 1
Vixen", 16 jaar Vrijdag- en zaterdagavond
24.00 uur
DUO 2
„De eenzame scherpschutter", 16 jaar Vrijdag
en zaterdagavond 23 45 uur
KINDERVOORSTELLINGEN
EURO
„Eiland aan het eind van de wereld", a I Advies
leeftijd vanaf 8 jaar. Zaterdag 12.30-2 30 uur.
Woensdag 1.45 uur
